Mäjılıs «Jol jürısı turaly» zaŋǧa jäne Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly kodekske kölık qūraldarynyŋ jekelegen türlerınıŋ jüruın ūiymdastyru jäne jol qauıpsızdıgın sifrlandyru mäselelerı boiynşa zaŋnamalyq tüzetulerdı ekınşı oqylymda qabyldady.
Mopedter – kölık qūraly
Negızgı zaŋda şaǧyn elektrlı jäne kölık qūraldarynyŋ jekelegen türlerınıŋ qozǧalysyn baqylau ūsynylady. Būl mopedterdı paidalanu men qozǧalys erejelerın retteuge kömektesedı. Osyǧan bailanysty qozǧaltqyş kölemı 50 tekşe santimetrden tömen mopedter avtokölık qūralyna jatqyzylady. Olar tırkeuden ötıp, memlekettık nömırdı aluy qajet. Sonymen qatar zaŋ jobalaryn pysyqtau kezınde elge äkelıngen mopedterdıŋ köptıgıne qatysty täuekelder de eskerıldı. Osy jūmysty ūiymdastyru kezınde jappai ajiotajǧa jol bermeu üşın olardy tırkeudıŋ jaŋa talaptary zaŋǧa qol qoiylǧan soŋ 6 aidan keiın küşıne enedı. Būl uaqyt mūndai mopedterdı «zaŋdastyru» üşın berıledı.
Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly kodekske tiıstı özgerıster engızıledı. Mopedterdı basqaru üşın azamattar uäkılettı organda mındettı tırkeuden jäne jyl saiynǧy tehnikalyq baiqaudan ötedı. Sonymen qatar azamattyq-qūqyqtyq jauapkerşılıgın mındettı saqtandyrudy räsımdeuı qajet. Taǧy bır maŋyzdy talap – «A1» sanatyndaǧy jürgızuşı kuälıgın alu. Ol «A», «V» jäne «S» sanatyndaǧy jürgızuşılerge qosymşa daiyndyqsyz avtomatty türde berıledı. Sondai-aq jürgızuşı kuälıgıne qatysty mäselelerdı şeşuge 6 ai uaqyt berıledı. Būl rette moped jürgızuşılerı de avtokölık jürgızuşılerı siiaqty jauapkerşılıkke tartylady. Būryn jol qozǧalysy erejelerın būzǧany üşın olar basqa jol qozǧalysyna qatysuşylar siiaqty ÄQBtK-nıŋ 615-babyna säikes 2 AEK mölşerınde aiyppūlmen jazalanatyn. Endı ereje qabyldanǧannan keiın avtokölık jürgızuşılerı sekıldı moped jürgızuşılerıne de barlyq jauapkerşılık jükteledı. Mäselen, tyiym salynǧan baǧdarşamnan ötkenı üşın Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly kodekstıŋ 599-babynda közdelgen 10 AEK kölemınde aiyppūl salynady.
Qazır mas küiınde moped jürgızu ÄQBtK-nıŋ 440-baby boiynşa jauapkerşılıkke tartylady. Oǧan säikes qoǧamdyq oryndarǧa mas küiınde şyqqandarǧa 5 AEK kölemınde aiyppūl salynady. Ereje qabyldanǧannan keiın moped jürgızuşılerı ÄQBtK-nıŋ 608-baby – jürgızuşınıŋ kölık qūralyn alkogoldık masaŋ küide basqaruy boiynşa jauapkerşılıkke tartylady. Būl bap boiynşa 15 täulıkke äkımşılık qamaqqa alu jäne 7 jyl merzımge kölık qūralyn basqaru qūqyǧynan aiyru qarastyrylǧan.
7 jylǧa deiın qūjat ala almaidy
Zaŋ qabyldanǧannan keiın jürgızuşı kuälıgı joq jäne ony almai tūryp kölık qūralyn basqarǧan, onyŋ ışınde alkogol nemese esırtkı qoldanǧan, mas küiınde jauapkerşılıkke tartylǧan tūlǧalar 7 jylǧa deiın emtihan tapsyruǧa jıberılmeidı. Qazırgı taŋda olar äkımşılık jazany ötep, emtihandy oŋai tapsyryp, jürgızuşı kuälıgın ala alady. Osyǧan ūqsas aiyptar boiynşa jauapqa tartylǧan jürgızuşıler 7 jylǧa kölık jürgızu qūqyǧynan aiyrylady.
Ortaşa jäne maksimaldy jyldamdyq engızıledı
Negızgı zaŋda «ortaşa jyldamdyqty» engızu men respublikalyq maŋyzy bar avtomobil joldarynda jyldamdyqty şekteudı baqylaudyŋ jaŋa tärtıbı közdelgen. Ol attestattalǧan baqylau-ölşeu qūraldary men aspaptary ornatylǧan joldardyŋ tüzu uchaskelerınde jäne qala syrtyndaǧy ainalma joldar joq jerlerde avtomatty türde esepteledı. Bügınde respublika boiynşa 94 qondyrǧy ornatylǧan. Tüzetuler mūndai joldarda jürgızuşılerdıŋ jyldamdyqty azaityp, onyŋ saldarynan bolatyn apattardyŋ sanyn azaitady. Būl rette «ortaşa jyldamdyqty» asyrǧany üşın jauapkerşılıktıŋ jaŋa türı engızılmeidı. Qoldanystaǧy ÄQBtK-nıŋ 592-babynda belgılengen jyldamdyqty 10-nan 20 km/saǧ asyrǧany üşın 10 AEK aiyppūl türındegı jaza qarastyrylǧan. Sondai-aq Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly kodekske kölık qūraldarynda belgılengen jyldamdyqty 60 km/saǧ jäne odan da asyrǧany üşın 40 AEK kölemınde aiyppūl türındegı qataŋ äkımşılık jauapkerşılık engızıledı.
Tehnikalyq baiqauǧa talap küşeiedı
Kölık qūraldaryn tehnikalyq baiqaudan ötkızumen ainalysatyn ūiymdardyŋ jūmys tärtıbı habarlama jıberuden rūqsat beruge auystyrylady. Endı olar öz qyzmetın bastaǧan kezde qūjattar paketın ūsynuy jäne tiıstı materialdyq-tehnikalyq bazasy boluy qajet bolady. Tekseru prosedurasynyŋ özıne jäne ony baqylauǧa qoiylatyn talaptar da artady. Osy özgerıster tehnikalyq aqaulary bar kölıkter de jol qozǧalysyna jıberıle beretın formaldy tehnikalyq baiqaulardy joiu üşın engızılıp otyr. Būl öz kezegınde jol-kölık oqiǧalary, sonyŋ ışınde ölım-jıtımnıŋ köbeiuı men paidalanylǧan gazdardaǧy ziiandy zattar deŋgeiınıŋ joǧarylauyna äkep soǧady. Soŋǧysy – eldı mekenderde aurular men ulanularǧa sebep bolatyn gazdyŋ joǧary lastanu faktorynyŋ bırı.
Emtihanǧa öz betınşe daiyndalmaidy
«Jol jürısı turaly» zaŋda kölık jürgızuşılerın oqytuǧa qatysty tüsındırmeler engızılgen. Endı olardy oqytu arnaiy bılım beru ūiymdarynda ǧana jüzege asyrylady, iaǧni öz betınşe oqytu alynyp tastaldy. Sonymen qatar oqu jäne emtihan tapsyru kezınde nūsqauşylar kölık jürgızuşısı bolady. Al qalalarda oqytu kelısılgen baǧyttar boiynşa jäne kölık jürgızudı üiretetın mamannyŋ (nūsqauşynyŋ) qatysuymen jürgızıluge tiıs.
