Астана қаласы бойынша Отбасы істері және гендерлік саясат жөніндегі ұлттық комиссиясы төрағасының орынбасары Назгүл Мақжан Астана қалалық мәслихатының VІІ шақырылымының депутаты болып сайланған кезінен бастап, Қазақстанның іскер әйелдер қауымдастығының мүшесі және Астанадағы Әйелдер күштері альянсының басшысы ретінде де үнемі әйелдер мәселесіне белсене араласып келеді. Отбасы институтын нығайтуға, ерлердің, әйелдер мен балалардың денсаулығын сақтау, өмір сүру сапасын арттыру жөніндегі шаралар кешенін әзірлеуге жәрдемдесу болып табылатын үлкен міндет жүктеген Отбасы істері және гендерлік саясат жөніндегі ұлттық комиссия – Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы консультативтік кеңесші органы. Комиссия міндетіне қарайтын кейбір сұрақтардың жауабын Назгүл Мақжан әңгімелеп берген еді.
– Статистикалық мәліметтерге сәйкес, елордада бүгінде 1,4 млн астам адам тұрады, оның жартысынан астамын әйелдер қауымы құрайды екен. (750 076 мың.).
– Бүгінде электротехника саласында кәсіпкерлікпен айналысамын және Отбасы істері және гендерлік саясат жөніндегі комиссияда қоғамдық негізде жұмыс істеймін. 2022 жылдың қараша айынан бастап төрағаның орынбасары қызметін атқарып келемін. Комиссия құрамында 31 адам бар. Медицина, білім, бизнес, жергілікті атқарушы органдар, мәслихат пен қоғамдық кеңес, құрылыс және т.б. сала бойынша біз әртүрлі жастағы және әртүрлі мамандық өкілдерін жинадық.
Қаламыздың экономикалық саласында қызмет ететін белсенді әйелдердің үлесі 51 пайызын немесе 353 мыңнан астам адамды құрайды, оның ішінде өнеркәсіптік кәсіпорындарда 100 мыңнан астам әйелдер жұмыс істейді, 90 мыңға жуығы шағын және орта бизнес субъектілерін басқарады. Елордада 75 мыңнан астам әйел медицина саласы мен өскелең ұрпақты тәрбиелеуде еңбек етуде.
Мемлекет басшысының бастамасымен әйелдерді саяси және қоғамдық өмірге тартуға ерекше көңіл бөлінуде. Бүгінгі таңда қаладағы әйелдердің 50 пайызға жуығы – мемлекеттік қызметте, қалалық мәслихаттағы әйелдердің үлесі 24 пайызды, яғни барлығы 34 депутат, оның 8-і – қоғамдық кеңесте 20 пайызды құрайды, яғни 30 адамның 6-уы – әйел. Елордада 30 мыңнан аса көпбалалы отбасы бар. Оның 6,5 мыңы – «Алтын алқа», «Күміс алқа» иелері.
– Әйелдердің еңбек нарығындағы бәсекеге қабілеттілігін арттыру жөнінде қала бойынша қандай жұмыстар бекітіліп, іс жүзінде қандай нәтижелерге қол жетті?
– Әкімдік адами капиталды дамытуға және әйелдерді әлеуметтік қолдауға, оның ішінде Отбасы істері және гендерлік саясат жөніндегі комиссия арқылы ерекше назар аударады. «Атамекен» өңірлік кәсіпкерлер палатасының алаңында Әйелдер кәсіпкерлігін дамыту орталығы жұмыс істейді. 2023 жылы Орталық 800 қызмет көрсетіп, түрлі кәсіп бойынша 120 әйелді тегін оқытты. Елордада әйелдерді жұмыспен қамту және кәсіпкерлікке тарту жұмыстары жалғасуда. Бүгінгі таңда жұмыспен қамту іс-шаралары 16 мыңға жуық әйелді қамтыды, жаңа бизнес-идеяларды жүзеге асыруға 85 грант және жастарға 274 шағын несие берілді. Өткен жылы шамамен 87,3 млрд теңге сомасына 1 200 ШОБ несиесі, оның ішінде 657 несие кәсіпкер әйелдерге берілді (57%). Ал 63 кәсіпкер әйелге 300 млн теңге көлемінде тегін грант берілді. Елордадағы азаматтық бастама әлеуметтік мәселелерді шешудің маңызды құралы болып табылады. Тұрақты жұмыс істейтін 1000 Үкіметтік емес ұйымның 80 пайызын әйелдер басқарады.
– Балалардың, жасөспірімдердің қауіпсіздігі, қиын жағдайға түсіп қалғандарды қолдау да комиссия назарында ғой. Қоғам алдындағы үлкен жауапкершілік жүгін комиссия қалай шешеді?
– Жалпы алғанда, бірлесе атқарған жұмыстардың, қабылданған іс-шаралардың нәтижесінде жасөспірімдер қылмысының төмендеуін байқаймыз. Осы жылдың 4 айының қорытындысы бойынша 7,1 пайызға (70-тен 65 фактіге) азайды. Қиын өмірлік жағдайға тап болған отбасыларды анықтау, зорлық-зомбылықпен күресу бойынша жұмыстар жүргізілуде. Елордадағы білім беру ұйымдарында профилактикалық кеңестер құрылды.
Комиссия бекітілген әдістемеге сәйкес зорлық-зомбылық құрбаны болған балаларды анықтау және оларға көмек көрсету бойынша түрлі тиімді ұсыныстар беріп, оның оң нәтижсіне қол жеткізді. Буллинг және суицидпен күресу бойынша оң дәлелденген бағдарламалар жүзеге асырылуда. Бұл ретте «KiVa» бағдарламасын (Финляндия) айта аламын. Оның әрекет алгоритмдері, мұғалімдердің балалармен жұмыс жасаудағы түрлі әлімжеттіктің алдын алу, білім беру ұйымдарындағы тұлғааралық жанжалдарды шешу бойынша нұсқаулары тиімділігін көрсетті. 2024 жылдың 1 қыркүйегінен бастап қалалық мектепте психологтар санын 200 бірлікке (қазіргі таңда 228 бірлік, бір психологқа 1000-1500 баладан) ұлғайту жоспарлануда.
– Комиссия жұмысына қарай кәмелетке толмағандардың заңсыз және қоғамға жат мінез-құлықтарының негізгі себептерін айта аласыз ба?
– Әрине, бұл ата-анасы тарапынан бақылаудың жеткіліксіздігі балаларды бұралаң жолға итермелейді. Кәмелетке толмағандардың өздерінің құқықтық сауаттылығы мен құқықтық мәдениетінің төмен деңгейі де алаңдатады. Олардың бос уақыты тиісінше ұйымдастырылмай, шамаларына қарай жұмыспен қамтылмауының да кері әсері бар. Кәмелетке толмаған қылмыскерлердің үштен бірі толық емес отбасында, бестен бір бөлігі аз қамтылған отбасында тәрбиеленетіні отбасының бала тәрбиесіндегі атқаратын рөлін білдіреді.
Осы ретте кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылық мәселелері бойынша оқушылардың, студенттердің, мұғалімдердің және ата-аналардың педагогикалық және құқықтық мәдениетін арттыру мақсатында және қалалық «Қауіпсіздік сағаты» жобасы аясында Білім басқармасы Отбасы істері және гендерлік саясат жөніндегі комиссиямен бірлесіп, Астана қаласы әкімдігінің жанындағы 38 мектеп пен 8 колледжде 46 іс-шара өткізіп, 25 000 ата-ананы, мұғалімдерді, студенттерді және студенттерді қамтыды. Ата-аналар жиналысында отбасылық тәрбие, кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтың алдын алудағы отбасының рөлі, жастар арасында нашақорлықтың алдын алу, кәмелетке толмағандардың құқықбұзушылықтарының жекелеген түрлеріне ата-аналардың жауапкершілігі туралы мәселелер көтерілді.
– Отбасындағы және жұмыс орнындағы зорлықты түп-тамырымен жоюға және ерлерге, әйелдерге және балаларға қатысты зорлыққа қарсы күрестің алдын алу комиссияның басты міндеттерін құрайды. Қандай өзгерістерді айтар едіңіз?
– Комиссия үкіметтік емес ұйымдармен, мемлекеттік органдармен, азаматтық қоғам институттарымен тығыз ынтымақтастықта өз ұсыныстары мен ұсынымдарын әзірлейді және әлеуметтік блоктың тұжырымдамалары мен бағдарламаларын әзірлеуге белсенді қатысады, сондай-ақ азаматтардың әлеуметтік мәселелер бойынша өтініштерін назардан тыс қалдырмайды. Ведомствоаралық ынтымақтастық мақсатында «Жанұя» отбасы институтының қолдау орталығы негізінде қиын өмірлік жағдайға тап болған отбасылармен жұмыс істеу және оларды одан әрі қолдау бойынша Комиссия білім беру, денсаулық сақтау, жұмыспен қамту, жастар саясаты, спорт, ішкі істер органдары және үкіметтік емес секторлармен бірлесе отырып, отбасын жан-жақты қолдау және оны қиындықтан шығару жолдарын қарастырады. Ағымдағы жылдың 5 айында комиссия қиын өмірлік жағдайдағы 12 отбасын жан-жақты қолдауға жіберді. Өткен жылы тұрмыстың қыспағына түскен жүзден астам отбасына көмек қолын создық. Оның айналасында 50-тарта іс-шара өткіздік.
