كۇنى كەشە تۇركىستاننىڭ تورىندە وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ ۇلتىمىزدىڭ بويىنداعى اسىل قاسيەتتەردى دامىتىپ, رۋحاني كەمەلدەنگەن قوعام قۇرۋداعى ماڭىزى زور بولدى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «ادىلەتتى قازاقستان – ادال ازامات» اتتى ەكىنشى وتىرىسىندا سويلەگەن ءسوزى كوپتىڭ كوكەيىنە ەرەكشە وي سالدى. قوعامدى العا سۇيرەيتىن ەمەس, بويىمىزداعى كەرى تارتاتىن كوپتەگەن ولقى مىنەز, جامان ادەتتەر مەن ۇلتتىق بولمىسىمىزعا قاراما-قايشى كەلەتىن كەمشىلىكتەردى ءتىزىپ, سولاردان ارىلۋدىڭ امالىن ويلاۋدى ۇسىندى. وسى تۇرعىدا مەن وزىمە وي سالعان 4 ماسەلەگە ەرەكشە توقتالعىم كەلەدى.
بىرىنشىدەن, «ادال ازامات» قاعيداتى بويىنشا پرەزيدەنت «ادىلەتتى قازاقستاندى» ادال ازاماتتار قۇراتىنىن ايتتى. ادال ازاماتتىڭ بويىندا وتانشىلدىق, ادامگەرشىلىك, بىلىمپازدىق, كاسىبيلىك, ۇنەمشىلدىك, ەڭبەكقورلىق, ەل مەن جەرگە جاناشىرلىق سياقتى اسىل قاسيەتتەر بولۋى كەرەك ەكەنىن جەتكىزدى. راسىمەن دە, قاي سالادا بولماسىن ادالدىق ءبىرىنشى ورىندا تۇرسا, ءادىل قوعام ورنايتىنى داۋسىز. سوندا عانا جەمقورلىققا جول بەرىلمەي, ەل مۇددەسىنە قايشى شەشىمدەر شىعارىلمايدى. اسىرەسە مەملەكەتتىك اپپارات وكىلدەرىنىڭ سانا-سەزىمىن وزگەرتۋ كەرەك دەگەندە دە سول ادالدىقتى مەڭزەدى. حالىقپەن تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇمىس ىستەيتىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ بويىنداعى ادالدىق پەن جاۋاپكەرشىلىك, ادىلدىك قاسيەتتەرى ەلدىڭ مەملەكەتكە دەگەن سەنىمىن ارتتىرۋعا سەپتىك ەتەدى. الايدا كۇن سايىن ومىرىمىزدە ءبىز كەرىسىنشە جاعدايلارعا تاپ بولىپ ءجۇرمىز. كىشكەنتاي بولسا دا لاۋازىمىن مالدانىپ, حالىققا دۇرىس قىزمەت كورسەتۋدەن قاشاتىن قىزمەتكەرلەردىڭ بولۋى قوعامداعى ەنجارلىقتى ۇدەتەدى. ءوز ءىسىنىڭ بىلگىرى بولىپ قانا قويماي, گۋمانيزم بەلگىلەرى دە بويىنان تابىلعان ماماندار قاشاندا ەلدىڭ كوشىن العا باستايدى. ادالدىق پەن جەمقورلىق – ءبىر-بىرىنە كەرەعار ۇعىم. دەمەك, ازاماتتار ادال ەلدە قوعام دەرتى – جەمقورلىقتىڭ تامىرىنا بالتا شابىلارى ءسوزسىز.
ەكىنشىدەن, قۇرىلتايدا پرەزيدەنت جاس ۇرپاق تاربيەسىنە ىقپال ەتەتىن شارالارعا ەرەكشە نازار اۋداردى. بالالار اراسىندا جالپىادامزاتتىق جانە ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەۋ تۋرالى دۇرىس ماسەلە كوتەردى. ۇرپاق تاربيەسىنە باسا ءمان بەرىپ, جاستاردى جاقسىلىققا جەتەلەۋگە شاقىردى. ارينە, بۇل بۇگىنگى ينتەرنەت داۋىرىندە وڭاي شارۋا ەمەس.
«اشىعىن ايتساق, قازىر جاس ۇرپاق الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى تاربيە الىپ جاتىر. بالانى دۇرىس باعىتقا بۇرىپ, جول كورسەتىپ وتىرماساق, بۇل – وتە قاۋىپتى ءۇردىس. عالامتور ارقىلى جات ءدىني اعىمداردىڭ قۇرىعىنا تۇسكەن جاستار دا بار. ۇرپاقتىڭ بويىندا جامان ادەت بولسا, بۇل – ەڭ الدىمەن, ۇلكەندەردىڭ كىناسى. ءبىز جاستاردى جاھاندانۋدىڭ قاتەرلى ىقپالىنان بارىنشا ساقتاۋعا مىندەتتىمىز» دەدى پرەزيدەنت.
قازاق ءتىلى – ازاماتتىق بىرەگەيلىگىمىزدىڭ جانە رۋحاني بىرلىگىمىزدىڭ نىشانى. ءبىز ونى كۇندەلىكتى قارىم-قاتىناستىڭ عانا ەمەس, ناعىز عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ ءتىلى ەتۋگە ءتيىسپىز. بۇل مىندەت جونىندە بۇرىن دا ايتىلدى, وسى ماقساتتى كۇشپەن, ايقاي-شۋمەن ەمەس, اقىلمەن, پاراساتپەن ىسكە اسىرۋىمىز كەرەك. بۇل – بۇكىل قوعامنىڭ ورتاق مىندەتى. قازاق ءتىلى بارشا قازاقستان حالقىن ۇيىستىراتىن باستى قۇندىلىقتىڭ ءبىرى رەتىندە دامي بەرەدى. بۇعان ەشقانداي كۇمان بولماۋعا ءتيىس. ەڭ باستىسى, ءتىل سالاسىنداعى ءبىزدىڭ باعدارىمىز ايقىن, بارشاعا تۇسىنىكتى
جاستار اراسىندا ۇلت ساۋلىعىنا زور قاۋىپ توندىرەتىن كەسەل – ناشاقورلىق تۋرالى دا ايتا كەلە, ەسىرتكى جاستاردىڭ جانىن دا, ءتانىن دە ۋلاپ جاتقانىنا الاڭدادى. ەسىرتكىنى قولدانۋدىڭ, دايىنداۋدىڭ جانە تاراتۋدىڭ جولىن كەسىپ, تامىرىنا بالتا شابۋ كەرەگىن ەسكەرتتى. جاستاردىڭ دەنساۋلىعى مەن ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىرىپ وتىرعان حيميالىق ەسىرتكىلەردىڭ نارىقتا كەڭ اۋقىمدا ساتىلۋى دا الاڭداتارلىق ماسەلە. كريمينالدىق توپتار جاستاردى وسىنداي زاڭسىز ارەكەتتەرگە تارتىپ جاتقاندا, تاربيە مەن ءتارتىپتى كۇشەيتۋ قاجەت. مۇنداي جولعا كوبىنە قاداعالاۋى از, اكە-شەشەسى دۇرىس سويلەسپەيتىن, ءسويتىپ ناشار ورتاعا تاپ بولاتىن, بوس ۋاقىتىن ءتيىمدى پايدالانبايتىن بالالار تەز تۇسەدى. سوندىقتان بالا تاربيەسىندە الدىمەن ولاردى دۇنيەگە اكەلگەن اتا-اناسىنىڭ, ەكىنشى مەكتەپتىڭ جاۋاپكەرشىلىگى زور بولۋى كەرەك. ۇيدەن اتا-اناسى بالاسىنىڭ سانالى بولىپ وسۋىنە ءمان بەرسە, مەكتەپتە ۇستازدار بالانىڭ بويىنا بىلىممەن قاتار ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى ءسىڭىرۋى كەرەك. وسىعان وراي, پرەزيدەنت بالاباقشاداعى جانە مەكتەپتەگى تاربيە ىسىنە قوعام بولىپ ءمان بەرۋگە شاقىردى.
مەملەكەت باسشىسى سونداي-اق قوعامدا ءجيى كوتەرىلەتىن تاقىرىپتىڭ ءبىرى – مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسىنە دە توقتالدى. وسى رەتتە قازاق ءتىلىن دامىتۋعا باسا ءمان بەرىلىپ وتىرعانىن جەتكىزدى. الايدا بۇگىندە قازاق ءتىلىنىڭ اياسىن كەڭەيتۋگە كەدەرگى كەلتىرىپ وتىرعان جايت از ەمەس. سونىڭ ءبىرى – اتا-انالاردىڭ ءوز بالالارىمەن وزگە تىلدە سويلەسۋى. ءتىپتى بالاسىن بالاباقشادا قازاق توبىنا بەرسە دە, پەرزەنتىمەن انا تىلىندە سويلەسپەيتىن اتا-انا كوپ. كۇندەلىكتى ومىردە وسىنداي جايتتارعا كۋا بولىپ ءجۇرمىن. مەن دە اكەمىن, بالالارىمدى قازاق توبىنا بەردىم, سول كەزدە اتا-انانىڭ ءوزى, اسىرەسە انالار, ۇل-قىزدارىمەن ورىسشا سويلەسەتىنىن كورەمىن. بۇل, ارينە, وتە وكىنىشتى جاعداي.
بالا تۋعاننان ءوز تىلىندە سويلەپ, قازاقشا ويلانا الماسا, ەرتەڭ وزگە ۇلتتىڭ سويىلىن سوعىپ, باسقانىڭ قامىن جەيتىنىن كوپ اتا-انا بىلمەيتىن سەكىلدى. ءتىپتى كەيبىرى بىلۋگە دە قۇمارتپايدى. دەگەنمەن پرەزيدەنت قازاق ءتىلىنىڭ قولدانۋ اياسى بىرتىندەپ كەڭەيىپ جاتقانىن تىلگە تيەك ەتە كەلە, بۇگىندە قازاق ءتىلى كرەاتيۆتى يندۋستريانىڭ تىلىنە اينالعانىن دا ايتتى.
«قازاق ءتىلى – ازاماتتىق بىرەگەيلىگىمىزدىڭ جانە رۋحاني بىرلىگىمىزدىڭ نىشانى. ءبىز ونى كۇندەلىكتى قارىم-قاتىناستىڭ عانا ەمەس, ناعىز عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ ءتىلى ەتۋگە ءتيىسپىز. بۇل مىندەت جونىندە بۇرىن دا ايتىلدى, وسى ماقساتتى كۇشپەن, ايقاي-شۋمەن ەمەس, اقىلمەن, پاراساتپەن ىسكە اسىرۋىمىز كەرەك. بۇل – بۇكىل قوعامنىڭ ورتاق مىندەتى. قازاق ءتىلى بارشا قازاقستان حالقىن ۇيىستىراتىن باستى قۇندىلىقتىڭ ءبىرى رەتىندە دامي بەرەدى. بۇعان ەشقانداي كۇمان بولماۋعا ءتيىس. ەڭ باستىسى, ءتىل سالاسىنداعى ءبىزدىڭ باعدارىمىز ايقىن, بارشاعا تۇسىنىكتى» دەدى ول.
مەملەكەت باسشىسى توقتالعان ادال ادام قاعيداتى وتباسىن ساقتاۋدا دا اسا قاجەت. بۇگىنگى تاڭدا ەڭ وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى – وتباسى اجىراسۋىنىڭ بەلەڭ الۋى. اجىراسۋ جاعىنان قازاقستان الەمدە 9-ورىندا تۇر ەكەن. وعان, ارينە, كوپتەگەن جايت, اتاپ ايتقاندا, ماتەريالدىق جاعداي, وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىق, ءوزارا تۇسىنبەستىك سەبەپ بولادى. بۇدان بولەك, ادالدىق قاسيەتتىڭ جوعى دا كوپ جاعدايدا وتباسىن بۇزۋعا اكەلىپ جاتادى. ءبىر-بىرىنە سەنىم بىلدىرە الماۋ, ءبىرىنىڭ ءسوزىن ءبىرى تىڭداماي, جارىن وزگەلەرمەن سالىستىرۋ دا مەملەكەت ىشىندەگى شاعىن مەملەكەت – وتباسىنىڭ بەرىكتىگىنە نۇقسان كەلتىرەدى. وسى ورايدا پرەزيدەنت ايتقان وتانعا, وتباسىنا دەگەن ادالدىق اسا قاجەت. بۇل – پاراساتتىلىق پەن ادامگەرشىلىكتىڭ بەلگىسى. جارعا دەگەن ادالدىق, وتباسىنا دەگەن مەيىرىم, بالالارىنىڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىك – وسىنىڭ ءبارى ەل ەرتەڭى جاستاردىڭ دا تاربيەسىنە تىكەلەي اسەر ەتەدى. ادال ادام ارلى بولىپ كەلەدى, ال ارلى ادام وتباسىندا بالالارى مەن جارىنا زورلىق-زومبىلىق كورسەتپەسى انىق.
جالپى بيىلعى قۇرىلتايدىڭ سيپاتى مەن مازمۇنى بۇرىنعىدان وزگەشە, اۋقىمدى بولدى. ەلىمىزدىڭ ستراتەگيالىق دامۋىنا قاتىستى دا وزەكتى ماسەلەلەر قوزعالدى. ەڭ باستىسى, مۇنىڭ ءبارى – ادىلەتتى قازاقستان قۇرۋعا باستايتىن قادامدار. قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتى وتانشىلدىق جانە ەلگە جاناشىرلىق قاسيەتىن ناقتى ىسپەن كورسەتىپ, ادال ازامات بولۋعا ۇمتىلسا, تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ دامىعان ەلدەرمەن بارلىق جاعىنان تەرەزەسى تەڭ بولىپ, وركەندەۋ جولىندا كەدەرگىسىز دامي تۇسەرى ءسوزسىز.
ساقتاعان سادۋاقاسوۆ,
Amanat پارتياسى استانا قالالىق فيليالىنىڭ
اتقارۋشى حاتشىسى
