اعىمداعى جىلدان بaستaپ قaزاقستaن جاھاندىق باسەكەگە قaبىلەتتىلىككە قول جەتكىزۋگە باعىتتالعان ەلىمىزدىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋىن ىسكە اسىرۋعا كىرىسكەنى بارشاعا ءمالىم. ونىڭ نەگىزگى مaقسaتى ۇلت جوسپaرىن ورىندaۋ aياسىندa الەمنىڭ باسەكەگە قابىلەتتى دaمىعaن 30 ەلىنىڭ قaتaرىنا ەنۋ بولىپ تابىلادى.
قازىرگى تاڭدا مەملەكەتىمىزدىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا ساياسي رەفورما, ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ جاڭا مودەلىن قۇرۋ جانە رۋحاني جاڭعىرۋ سياقتى ءۇش جاڭعىرۋ ۇدەرىسى ىسكە اسىرىلاتىن بولادى. اتالعان ۇدەرىستەردىڭ قاتارىندا رۋحاني سالانى جاڭعىرتۋ ەڭ وزەكتى مىندەتتەردىڭ ءبىرى بولىپ وتىر.
قوعامدىق سانانى جاڭعىرتۋ ءجونىندەگى مەملەكەت باسشىسىنىڭ يدەياسى – ەلىمىزدەگى كونستيتۋتسيالىق, ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ زاڭدى جالعاسى. ماقالادا جاڭا زامان كوشىنە ىلەسىپ, وركەنيەتتى ەل بولۋ ءۇشىن ۇلتتىق سانانى ساقتاۋ مەن ءارى قاراي دامىتۋدىڭ ناقتى جولدارى ۇسىنىلعان.
اتالعان ماقالا – ەلىمىزدىڭ, ۇلتىمىزدىڭ تاياۋ جىلدارداعى قوعامدىق-ساياسي, تاريحي, مادەني, رۋحاني سالالارىنىڭ بارلىعىندا بولاشاق دامۋ جوسپارىن انىقتاپ, ايقىنداپ بەرگەن باعدارلاما. قايتا تۇلەۋدىڭ ساياسي جانە ەكونوميكالىق ەكى ۇدەرىسىنە بايلانىستى ناقتى ماقسات-ءمىندەتتەر, باسىمدىقتاردى تالداپ, تالقىلاپ, ءتۇسىندىرىپ, ءتىپتى قالاي جۇزەگە اسىرۋدىڭ جولدارىنا دەيىن باياندالعان. تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندەگى اتقارىلعان زور ىستەرگە دە باعا بەرىلگەن.
ماقالادا سانانى جاڭعىرتۋ, ۇلتتىق بولمىستان, ۇلتتىق كودتان ايىرىلىپ قالماي, ونى الەمدىك قۇندىلىقتارمەن ۇيلەستىرىپ, قازاقستاننىڭ يگىلىگىنە جاراتۋ جولىنداعى ماقسات-مۇددەلەر تۋرالى وزەكتى ماسەلە كوتەرىلىپ وتىر. ونىڭ باعىتتارىنىڭ ءبارى وزەكتەندىرىلگەن جانە ۋاقىت تالاپتارىنا جاۋاپ بەرەدى.
جەدەل وزگەرىپ جانە دامىپ وتىرعان مىنا ءدۇبىرلى دۇنيەدە, ەلباسى ايتقانداي, سانا-سەزىمىمىز بەن دۇنيەتانىمىمىزعا ابدەن ءسىڭىستى بولىپ قالعان تاپتاۋرىن قاعيدالاردان ارىلىپ, رۋحاني جاعىنان سەرپىلۋىمىز, جاڭعىرۋىمىز قاجەت. بۇل ارادا رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ ەڭ باستى شارتى – ۇلتتىق كودىمىزدى ساقتاۋ ەكەنىن ءاردايىم ەستە ۇستاپ, الەمدىك وزگەرىستەرگە ساي جاڭاشا ويلاۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋىمىز ابزال. ۇلتتىق كودتى ساقتاۋ دەگەنىمىز – ۇلتتىق بولمىسىمىزدى نىعايتىپ, ونى ۇرپاقتان-ۇرپاققا مۇرا ەتۋ. ۇلتتىق بولمىستىڭ ءوزى ءبىزدىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان قازاقي سالت-داستۇرلەرىمىزدەن, مادەنيەتىمىزدەن, بارلىق رۋحاني قۇندىلىقتارىمىزدان باستاۋ الادى. سول سەبەپتى مىنا وزگەرمەلى دۇنيەدە سول قۇندىلىقتارىمىزدى زامانعا ساي ودان ءارى بايىتىپ, دامىتىپ, ونى بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ ساناسى مەن تۇرمىسىنا ءسىڭىرۋ ارقىلى جاڭا عاسىردىڭ جاڭا ۇرپاعىن قالىپتاستىرۋىمىز قاجەت.
رۋحاني جاڭعىرۋ ۇلتتىق كودتى ساقتاۋمەن بىرگە ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى ساقتاۋدى دا تالاپ ەتەدى. ەلباسى ايتقانداي, ۇلتتىق سالت-ءداستۇرىمىز, ءتىلىمىز بەن مۋزىكامىز, ادەبيەتىمىز, جالپى ۇلتتىق رۋحىمىز بويىمىزدا ماڭگى قالۋى ءتيىس. ارينە, ۇلتتىق قۇندىلىقتاردىڭ ءبارى جاس ۇرپاققا وتباسىنان, بالاباقشادان, مەكتەپتەن بەرىلەرى انىق. جوعارى وقۋ ورىندارىندا ول ودان ءارى تەرەڭدەتىلۋى ءتيىس. سوندىقتان اتا-انا دا, ورتا مەكتەپ پەن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ۇستازدارى دا ۇلتتىق تاربيەنى ءبىرىنشى كەزەككە قويعانى ابزال.
سونىمەن قاتار, الەمدىك باسەكەگە قابىلەتتىلىك ۇلتىمىزدىڭ ەكونوميكادا عانا ەمەس, رۋحاني الەمدە دە وزىق بولۋ قاجەتتىلىگىنە قاراي ەلباسى رۋحاني جاڭعىرۋىمىزدىڭ باستى قۇندىلىعى رەتىندە باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى ۇسىندى.
قازاق حالقى ءۇشىن بۇل – بۇگىنگى تاڭداعى ەڭ باستى شارت-تالاپتاردىڭ ءبىرى. ياعني, جاڭا عاسىر, جاڭا زامان وسىعان قاراي تەز قارقىنمەن زىمىراپ, بەت الىپ بارادى. ەندىگى جەردە كىم جاقسى جۇمىس ىستەيدى, كىم ءوز ماماندىعىن جەتىك مەڭگەرىپ, جاڭالىققا قالاي تەز قول جەتكىزەدى – سونىڭ جولى بولادى. بايلىققا, تابىسقا سول كەنەلەدى. سول حالىقتىڭ جۇلدىزى وڭىنان تۋادى.
«ماڭگىلىك ەل» بولۋىمىز ءۇشىن قاجەتتى قاسيەتتەر مەن قۇندىلىقتاردىڭ قاينارى توعىسىپ, اقىل-پاراساتى تولىسقان, عالامدىق عىلىمدى يگەرگەن ادامدار كوپ بولسا, ەلىمىز وركەنيەتتى, باسەكەگە قابىلەتتى بولاتىنى اقيقات. مەملەكەت باسشىسى: «بولاشاقتا ۇلتتىڭ تابىستى بولۋى ونىڭ تابيعي بايلىعىمەن ەمەس, ادامدارىنىڭ باسەكەلىك قابىلەتىمەن ايقىندالادى… سوندىقتان ءاربىر قازاقستاندىق, سول ارقىلى تۇتاس ۇلت ءححى عاسىرعا لايىقتى قاسيەتتەرگە يە بولۋى كەرەك. مىسالى, كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىق, شەت تىلدەرىن ءبىلۋ, مادەني اشىقتىق سياقتى فاكتورلار اركىمنىڭ العا باسۋىنا ءسوزسىز قاجەتتى العىشارتتاردىڭ ساناتىندا. سول سەبەپتى, «تسيفرلى قازاقستان», «ءۇش تىلدە ءبىلىم بەرۋ», «مادەني جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىم» سياقتى باعدارلامالار – ۇلتىمىزدى, ياعني بارشا قازاقستاندىقتاردى ءححى عاسىردىڭ تالاپتارىنا دايارلاۋدىڭ قامى» دەپ تولىمدى تۇجىرىمدارىمەن بولىسەدى. باسەكەگە قابىلەتتىلىك ساياسات پەن ەكونوميكادا, ءبىلىم, عىلىمدا, تەحنولوگيادا, ياعني بارلىق سالادا بولۋى ءتيىس. باسەكە بولعان جەردە ءاربىر تۇلعا ءوزىنىڭ ەڭ ساپالى قىزمەت ءتۇرىن ۇسىنادى.
ەلىمىزدىڭ جوعارى جەتىستىكتەرگە جەتۋىنە تەك ونىڭ تابيعي بايلىعى ەمەس, ادامدارىنىڭ ءبىلىمى مەن باسەكەگە قابىلەتى, ادامي قۇندىلىعى, دەنساۋلىعى, ۇلتتىق بولمىسى دا ىقپال ەتەدى.
باسەكەلەستىككە قابىلەتتىك جولىندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ «تسيفرلى قازاقستان» باعدارلاماسىنىڭ ماڭىزى زور. سەبەبى دامىپ كەلە جاتقان جاڭا تەحنولوگيالار ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدى جەڭىلدەتەدى, دامۋىمىزدى جىلدامداتادى. باعدارلامانىڭ نەگىزگى ماقساتىنا سايكەس, ەلىمىزدى تسيفرلاندىرۋ ارقىلى مەملەكەت ەكونوميكاسىن دامىتۋ جانە حالىق ءومىرىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ ماقساتى العا قويىلعان.
ەلەكتروندىق سوت تورەلىگىن جاڭعىرتۋ بولاشاق سوت جۇيەسىنىڭ دامۋ باعىتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ ايقىندالدى. سەبەبى ول سوت تورەلىگىن جۇزەگە اسىرۋ پروتسەسىن جەڭىلدەتىپ, وڭتايلاندىرادى جانە اۆتوماتتاندىرادى, ەڭ باستىسى, حالىقتىڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتەدى.
سوڭعى جىلدارى جوعارعى سوت زاماناۋي اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ارقىلى ەلەكتروندىق ءىس قاعازدارىن جۇرگىزۋگە جانە سوت ءىسىن جۇرگىزۋگە اۋىسۋ بويىنشا ۇلكەن جۇمىس اتقارعان. قازىر كۇندەلىكتى سوت تاجىريبەسىندە سوتتار IT-تەحنولوگيالار مەن عالامتور رەسۋرستارىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن كوبىرەك پايدالانا باستاعان.
ولاردىڭ ءبىرى – 2014 جىلى ەنگىزىلگەن ەلەكتروندىق سوت ءىسىن جۇرگىزۋگە اۋىسۋدىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى بولىپ تابىلاتىن «سوت كابينەتى» اقپاراتتىق سەرۆيسى. بۇل سەرۆيس ازاماتتاردىڭ ۇيدەن شىقپاي-اق ەلدىڭ كەز كەلگەن سوتىنا تالاپ ارىز بەرىپ, كەيىننەن ونىڭ قارالۋ ديناميكاسىن باقىلاپ وتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن قاتار, تاعى دا باسقا 50-دەن استام ەلەكتروندى قىزمەت كورسەتۋ مۇمكىندىگىنە يە.
اتالعان سەرۆيستىڭ قولدانۋ ءناتيجەسىندە رەسپۋبليكا اسكەري سوتتارىنا 2017 جىلدىڭ 9 ايىندا تالاپ ارىزداردىڭ 99 پايىزى ەلەكتروندى تۇردە تۇسكەن (2016 جىلى – 76 پايىز). بۇل كورسەتكىش حالىق اراسىندا سەرۆيستىڭ ۇلكەن سەنىمگە يە بولعانىن دالەلدەيدى.
سونىمەن قاتار, سوت جۇيەسىنىڭ تاعى ءبىر ايقىن جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى ول سوت وتىرىس زالدارىن 100 پايىز دىبىس-بەينە تىركەۋ قۇرىلعىسىمەن جابدىقتاۋ بولىپ تابىلادى. بارلىق سوت پروتسەسىن تىركەۋ – «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىندا مەملەكەت باسشىسى قويعان وزەكتى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى.
وسى جۇيەنىڭ ارتىقشىلىقتارى تۋرالى ايتا كەتسەك, دىبىس-بەينە تىركەۋ قۇرىلعىسى بارلىق پروتسەسكە قاتىسۋشىلاردى تارتىپكە سالاتىنىن, سونداي-اق سوت وتىرىسىن جۇرگىزۋ بارىسىندا تۋىندايتىن داۋلى كەزدەرىن شەشۋ كەزىندە كومەك كورسەتەتىنىن اتاپ ءوتۋ قاجەت. سونداي-اق, سوت وتىرىستارىنىڭ ۋاقىتىلى باستالۋىن باقىلاۋعا, سوت وتىرىستارىنىڭ حاتتامالارىن قىسقا تۇردە جازۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
2017 جىلعى 9 اي ىشىندە گارنيزونداردىڭ اسكەري سوتتارى سوت پروتسەستەرىنىڭ 96 پايىزى دىبىس-بەينە تىركەۋ جۇيەسىن قولدانىپ جۇرگىزگەن.
ءبىر سوزبەن ايتقاندا, جوعارىدا كورسەتىلگەن جاڭالىقتاردى ەنگىزۋ سوت تورەلىگىنىڭ جۇزەگە اسىرۋ پروتسەسىن جەڭىلدەتكەن.
دەمەك, «تسيفرلى قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ قازاقستاننىڭ الەمنىڭ نەعۇرلىم باسەكەگە قابىلەتتى 30 ەلدەرىنە كىرۋى بويىنشا ماقساتقا جەتۋدىڭ وزەكتى فاكتورى بولۋى ءتيىس.
قورىتا كەلە, ەلباسىمىزدىڭ رۋحاني جاڭعىرۋعا, رۋحانياتقا, ءبىلىم, عىلىمعا ماڭىز بەرۋى – ۇلكەن كورەگەندىك پەن ۇلتتىڭ العا ىلگەرىلەۋىن جىلدام قارقىنمەن جىلجىتاتىن قوزعاۋشى كۇش ەكەنىن ايتا كەتۋ كەرەك. ويتكەنى رۋحاني بايلىقتىڭ كەمەل بولعانى – بۇل جەكە ازاماتتارىمىز ءۇشىن دە, ءاربىر جەكە تۇلعادان قۇرالعان قوعام, تۋعان ەلىمىز ءۇشىن دە وتە ماڭىزدى ۇدەرىس. بۇل – تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ باقىتتى بولاشاعى مەن الاڭسىز كەلەشەگى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان جۇمىس.
سوندىقتان ءبىز ايرىقشا سەرپىندىلىكپەن جىلجىپ جاتقان زىمىران ۋاقىتتا ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ساقتاي وتىرا, جاڭا جاعدايعا بەيىمدەلىپ رۋحاني جاڭعىرۋمىز كەرەك. ناتيجەسىندە جاقىن بولاشاقتا ەلىمىز ءبىرتۇتاس ۇلت رەتىندە وركەنيەت كوشىنىڭ الدىڭعى قاتارىنا قوسىلاتىنىنا سەنىمدىمىز.
ن.بايتىلەسوۆ,
اسكەري سوت اكىمشىسىنىڭ باسشىسى
