اسەت قۇرمانعاليەۆ, استانا قالاسى اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ باسشىسى: اگروونەركاسىپتى قولداۋ كەڭەيدى

بۇدان بۇرىن حابارلاعانىمىزداي, استانا قالاسى اۋىل شارۋاشىلىعى  باسقارماسىنىڭ باسشىسى اسەت قابيۇلى قۇرمانعاليەۆ 29 ءساۋىر كۇنى ساعات 15.00-دەن 16.00-گە دەيىن تىكەلەي بايلانىس جەلىسىندە بولىپ, وقىرماندار سۇراعىنا جاۋاپ بەرگەن بولاتىن. بايلانىس اياسىندا قويىلعان سۇراقتارعا تومەندەگىشە جاۋاپتار قايتارىلدى.

التىناي:
– قازىرگى ۋاقىتتا ءۇي جانۋارلارىمەن قوسا, يت پەن مىسىق سياقتى ءۇي حايۋاناتتارىن دا تىركەۋ قاجەت دەيدى. سوندا ول قالاي جۇزەگە اسادى, ونىڭ بەلگىلەنگەن ءتارتىبى قانداي؟
– ەلوردا ءماسليحاتىنىڭ ارنايى شەشىمىمەن استانا قالاسىندا يتتەر مەن مىسىقتاردى ۇستاۋدىڭ ءوز ەرەجەسى بەكىتىلدى. وسى ەرەجەگە سايكەس, بارلىق يتتەر ءۇش ايلىق جاسىنان, مىسىقتار ەكى ايلىق جاسىنان باستاپ العاشقى تىركەۋدەن جانە جىل سايىن قايتا تىركەۋدەن ءوتۋى ءتيىس. بۇل رەتتە يت پەن مىسىقتى تىركەۋدەن وتكىزۋ جانە قايتا تىركەۋ كەزىندە يەلەرى كەلەسى قۇجاتتار مەن مالىمەتتەر ۇسىنۋى قاجەت: يەسىنىڭ جەكە باسىنىڭ تولقۇجاتى, مەكەنجايى, بايلانىس تەلەفوندارى, سونداي-اق يت پەن مىسىقتىڭ تۋىلعان كۇنى, ءتۇرى, ءتۇسى, جىنىسى, لاقاپ اتى, ەرەكشە بەلگىلەرى نەمەسە جانۋاردىڭ سيپاتى قوسا بەرىلەدى. ورايى كەلگەندە ايتا كەتەيىن, ءۇي حايۋاناتتارىنا «قۇتىرما» اۋرۋىنا قارسى ۆاكتسينالاۋ جىلدا تەگىن جۇرگىزىلەدى.

قۋانىش:
– ءبىز تۇرعىن ءۇي القا­بىندا تۇرامىز, ءيتىمىز بار, بىراق ونى تىركەمەگەنبىز. جاقىن ارادا ول بوسانىپ كەتتى, ونى يتتەردى اۋلاۋمەن اينالىساتىن قىزمەت الىپ كەتكەنىن ايتتى, ءبىز ءيتىمىزدى قالاي جانە قاي جەردەن الۋعا بولاتىنىن ايتىپ بەرسەڭىز؟
– قاراۋسىز قالعان جانۋارلار عانا اۋلاۋعا جاتادى. ءبىز ولاردىڭ قاراۋسىز ەكەنىن نەمەسە بىرەۋگە تيەسىلى ەكەنىن بىلمەيمىز. اۋلاۋمەن بىزگە باعىنىستى ۇيىم اينالىسادى (شجق «استانا ۆەتسەرۆيس» كمك), ولار ارنايى قوزعالۋ قابىلەتىنەن ايىراتىن وق دارىلەردى قولدانادى. جانۋارلار جانسىزداندىرعاننان كەيىن وندىرىستىك بازاعا جەت­كىزىلەدى, اتالعان جەردە ولار يەلەرى تابىلعانشا ءۇش كۇنگە دەيىن ارنايى تەمىر تورلاردا ۇستالادى. (بايلانىس تەل.: 28-59-70 ەل. مەكەنجاي: «vetservis12@mail.ru»)

سەرىك:
– وسى جىلى ءداستۇرلى اۋىل شارۋا­شىلىعى جارمەڭكەلەرى قالاي جۇمىس جاسايتىن بولادى؟

– ادەتتە ءبىز ولاردى اپتانىڭ دەمالىس كۇندەرى قالانىڭ ءۇش اۋدانىندا وتكىزەمىز. بىراق وسى جىلى تەك ەكى ورىن عانا بەلگىلەندى – «دۋمان» قوناق ءۇيى الدىنداعى الاڭ جانە ق.مۇڭايتپاسوۆ اتىنداعى ستاديون جانىنداعى الاڭ. ولار قازىردەن باستاپ اپتانىڭ دەمالىس كۇندەرى قاراشا ايىنا دەيىن جۇمىسىن باستادى, ونداعى باعا بازار باعاسىنان 10-15 % دەيىن تومەندەتىلگەن. قازىرگى ۋاقىتتا وندا اقمولا جانە قاراعاندى وبلىستارىنىڭ وندىرۋشىلەرى, ەلوردا كاسىپكەرلەرى ءوز ونىمدەرىن ساتاۋدا. باسقا وڭىرلەرگە كەلەتىن بولساق, قازىرگى ۋاقىتتا ءبىز وتىنىشتەردى جيناقتاۋدامىز, ول جەردە وڭىرلەر بىزگە قاي مەرزىمدە كەلۋگە مۇمكىندىگى بار ەكەنىن كورسەتەدى, وعان سايكەس وڭىرلىك جارمەڭكەلەردى وتكىزۋ كەستەسى ازىرلەنەدى.

بولات:
– جانۋارلاردى تىركە­مەگەنى ءۇشىن قانداي شارا قولدانىلادى؟
– بىزدە استانا قالاسىندا يتتەر مەن مىسىقتاردى ۇستاۋ قاعيداسى بار, وندا جانۋاردىڭ يەلەرى ءۇي جانۋارلارىن ما­مانداندىرىلعان ۇيىمدا نەمەسە ۆەتەرينارلىق ەمحانالاردا تىركەۋدەن وتكىزۋى ءتيىس. اكىمشىلىك كودەكستىڭ 408-بابى تالاپتارىن بۇز­عانى ءۇشىن 3 اەك ايىپپۇل قاراستىرىلعان, سونداي-اق ادام دەنساۋلىعىنا نەمەسە مۇلىككە زاقىم كەلتىرگەنى ءۇشىن 10 اەك كولەمىندە ايىپپۇل قاراستىرىلعان.

ازامات:
– بۇرىن قالادا ءبىرىنشى كەزەكتەگى قاجەتتى تاۋارلاردى, كوكىنىستەردى تومەن باعامەن الۋعا بولاتىن الەۋمەتتىك ساۋدا پاۆيلوندارى بولاتىن. قازىر ولاردىڭ جاعدايى نە بولدى؟
– ءبىراز جىلدار بويى ءبىز مونيتورينگ جۇرگىزدىك. بۇل پاۆيلوندار باستاپقىداعى ەستەتيكالىق كورىنىسىن, سونداي-اق الەۋمەتتىك باعىتتارىن جوعالتتى. سوندىقتان قالا ءماسليحاتىنىڭ شەشىمىمەن ولار قالانىڭ شەت ماڭىنا ورنالاس­تىرىلدى.

التىنبەك:
– كاسىپكەرلەرگە ءجار­مەڭكەدەن ورىن الۋ اقىلى ما؟
– ارينە, جوق. جارمەڭكەدەگى ورىندار كاسىپكەرلەرگە ءمىن­دەتتى تۇردە تەگىن ۇسىنىلادى.

نارىمبەك:
– ەلورداعا تەز بۇزىلاتىن ءونىم­دەردىڭ جەتكىزىلىمى از ەمەس, ولاردىڭ ساپاسىنا قانداي باقىلاۋ جۇرگىزىلەدى؟
– مىسالعا الاتىن بولساق تەز بۇزى­لاتىن ونىمدەر, كوكونىستەر ۇزاق مەرزىمدى ساقتاۋعا جاتپايدى, ولار الىس وڭىرلەردەن جەتكىزىلەتىن بولعاندىقتان تاسىمالداۋ­دا مەحانيكالىق بۇزىلۋعا نەمەسە ۇسىك شالۋى مۇمكىن. تاۋار ەلورداعا ساقتاۋ مەرزىمىنىڭ شەگىندە جەتكىزىلەدى. ول ءونىم ساقتالۋعا جاتپايدى جانە تەز ارادا ساتىلۋعا كەتەدى. بۇل جەردە ولار شارىن, شانحاي كوتەرمە بازارلارىنا كەلەدى, سول جەردەن قوسىمشا باعا قويىلىپ, جەتكىزۋشىلەرمەن ساۋداعا تۇسەدى. بۇنداي ونىمدەردىڭ ساپاسىنا باقىلاۋدى تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ دەپارتامەنتى جۇرگىزەدى.

ارمان:
– اۋىل شارۋاشىلىق ءونىمىن وندىرۋشىلەرگە ەندى سۋبسيديالاۋ جۇرگىزىلمەيدى دەگەن اڭگىمەنىڭ شەتىن ەستىپ قالعانبىز. سوندا تاۋار وندىرۋشىلەرگە مۇنداي قولداۋ كورسەتىلمەي مە؟
– قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا اگروونەركاسىپتىك كەشەندى دامىتۋ جونىندەگى 2013 – 2020 جىلدارعا ارنالعان «اگروبيزنەس – 2020» باعدارلاماسى قابىلدانعانى بەلگىلى. باعدار­لامانىڭ ماقساتى وتە اۋقىمدى. ەڭ ءبىرىنشى ول اگروونەركاسىپ كە­شەندەرىن قارجىلىق ساۋىق­تى­رۋدى كوزدەيدى. سونىڭ اياسىندا اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەرگە كومەك تۇرلەرى كوبەيدى. بۇرىن تەك ينۆەستيتسيالىق سالىمدار عانا جاسالىپ كەلگەن. ەندى سۋبسيديا­مەن بىرگە ساقتاندىرۋ, كەپىل­دىك بەرۋ سياقتى قارجىلاي قولداۋلار دا جۇزەگە اسىرىلادى. بيىلعى جالپى سۋبسيديانىڭ كولەمى 1 ملرد 200 ملن تەڭگەدەن اسىپ وتىر. بۇل بىلتىرعى ينۆەستيتسيالىق سالىم كولەمىنەن ەكى ەسەگە كوبەيگەن. سوندىقتان, كاسىپكەرلەرگە مۇنداي قولداۋ­لارعا الداعى ۋاقىتتا دا ءۇمىت­تەنۋىنە بولادى.

قۇرالاي:
– ءبىزدىڭ كورشى ۇيىندە 7 مىسىق ۇستايدى, ونىڭ وعان قۇقىعى بار ما؟
– استانا قالاسىندا يتتەر مەن مىسىقتاردى ۇستاۋ قاعيداسىنا سايكەس ءۇي جانۋارلارىن سانيتارلىق-گيگيەنالىق, زووگيگيەنالىق تالاپتاردى جانە قاعيدانىڭ كەلەسى شارتتارىن ساقتاعان جاعدايدا: 1) ءبىر وتباسىنان ارتىق تۇراتىن تۇرعىن ءۇي الاڭدارىندا تەك وزىنە عانا تيەسىلى تۇرعىن ءۇي الاڭىندا (كورشىلەس تۇرعىنداردىڭ جازباشا كەلىسىمى بولعان جاعدايدا عانا) رۇقسات ەتىلەدى. 1) تىركەلمەگەن (ەسەپكە الىنباعان) جانە ءۇش ايدان اسقان ۆاكتسينا ەگىلمەگەن يتتەر مەن مىسىقتاردى ۇستاۋعا تىيىم سالىنادى.

تىكەلەي تىلدەسۋدى جازىپ العان
مەڭدوللا شامۇراتوۆ