مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسى قازىرگى تاڭدا ءساتتى جۇزەگە اسىپ جاتقان ءوڭىردىڭ ءبىرى – استانا قالاسى. بۇعان دالەل, باسقا اكىمدىكتەرمەن سالىستىرساق, ەلوردا اكىمدىگى اشىقتىعى مەن بۇقاراشىلدىعى, تۇرعىنداردىڭ وتىنىشىنە جەدەل جانە ءتيىمدى جاۋاپ بەرۋى, تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى قولدانىسقا ەنگىزۋى جونىنەن كوش باستاپ تۇر.
اشىقتىق قاعيداتى
قالا باسشىسى جەڭىس قاسىمبەك 2022 جىلى 8 جەلتوقساندا استانا اكىمى قىزمەتىنە كىرىسكەن كۇننەن باستاپ حالىققا اشىقتىق قاعيداتىن ۇستاناتىنىن, قالانىڭ ءاربىر تۇرعىنىنىڭ ماسەلەسى ەلەۋسىز قالمايتىنىن مالىمدەدى. ءدال قازىر اكىم مەن اكىمدىك اپپاراتى وسى ۇستانىمىنا بەرىك بولىپ, كۇندەلىكتى الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى پاراقشالارى ارقىلى حالىقپەن كەرى بايلانىس ورناتىپ, سەنىمىنە كىردى. جەڭىس قاسىمبەك ءوزىنىڭ الەۋجەلىدەگى جازبالارىندا, نەگىزىنەن, استانا تۇرعىندارىمەن كەزدەسۋلەرىنە ەكپىن ءتۇسىرىپ, ءار اۋدانداعى, ەلدى مەكەندەگى, ءار سالاداعى تۇيتكىلدەردى ەگجەي-تەگجەيلى جازىپ وتىرادى.
قالا باسشىسى قىزمەتىنە كىرىسكەن كۇنى: «الەۋمەتتىك جەلىلەر – قازىرگى كەزدەگى قارىم-قاتىناستىڭ ەڭ ءتيىمدى قۇرالى. ءبىز ءۇشىن تۇرعىنداردىڭ وي-پىكىرى, ۇسىنىسى بارىنەن ماڭىزدى. ءبىز ەلوردانى الداعى ۋاقىتتا دامىتۋعا قاتىستى بارلىق ويىڭىز بەن ۇسىنىسىڭىزدى تىڭداۋعا دايىنبىز!» دەپ استانالىقتارعا ۇندەۋ جاريالادى. جەڭىس قاسىمبەك ءار اپتانىڭ بەيسەنبى كۇنى اۋداندارعا بارىپ, تۇرعىن الاپتارداعى حالىقپەن كەزدەسەدى. جۇما كۇنى تاڭەرتەڭنەن تۇسكە دەيىن تۇرعىندارمەن ونلاين رەجيمدە تىلدەسەدى. وسى كەزدەسۋلەرىندە تۇرعىندار تاراپىنان قانداي سىن-ەسكەرتۋلەر ايتىلدى, ۇسىنىستار جاسالدى – بارلىعىن قالا باسشىسى قوعامعا جەدەل, اشىق جازىپ, جەتكىزىپ وتىرادى.
2023 جىلدىڭ باسىنان قازان ايىنا دەيىن جەڭىس قاسىمبەك تۇرعىندارمەن 44 كەزدەسۋ (جەكە قابىلداۋ – 25, تۇرعىندارمەن كەزدەسۋ – 19) وتكىزدى, 3326 ادامدى قابىلدادى. سونىڭ ىشىندە:
– جەكە قابىلداۋ – 391;
– حالىقپەن كەزدەسۋ – 2423;
– نىسانالى توپتار (ۇلەسكەرلەر, نۇكتەلىك قۇرىلىستار) – 512. جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تاعى 5 كەزدەسۋ وتكىزۋ جوسپارلانعان.
ماسەلەن, جەڭىس قاسىمبەكتىڭ استانالىقتارمەن العاشقى كەزدەسۋى اقپان ايىندا بايقوڭىر اۋدانىندا بولدى. 5 ساعاتقا سوزىلعان جۇزدەسۋدە تۇرعىندار, نەگىزىنەن, باسپانا, اۋىز سۋ, ەسىل وزەنىنىڭ جاعالاۋىن تازالاۋ, بەيبەرەكەت سالىنعان كوپقاباتتى تۇرعىن ۇيلەر جانە ت. ب. وزەكتى ماسەلەلەردى كوتەردى. ءدال قازىر استانالىقتاردى الاڭداتقان ەڭ باستى ماسەلە – باسپانا. اكىمدىك بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك تۇرعىن ۇيلەر سالىپ, اپاتتى جاعدايداعى ەسكى تۇرعىن ۇيلەردەن ادامداردى كوشىرۋدە. سونداي-اق قۇرىلىسى ۇزاققا سوزىلعان تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋدى جالعاستىرۋدا.
بيىل اپاتتى جاعدايداعى توزىعى جەتكەن 18 ۇيدەن 330-عا جۋىق وتباسى جاڭا تۇرعىن ءۇي كەشەنىنە قونىس اۋداردى. اكىمدىك جىل سوڭىنا دەيىن تاعى 2 اپاتتى ءۇيدىڭ تۇرعىندارىن كوشىرۋدى جوسپارلاعان. سونىڭ ىشىندە بايقوڭىر اۋدانىنىڭ اۋماعىنداعى ۇيلەر دە بار. جالپى العاندا, الداعى 3 جىلدا ەلوردادا 2,5 مىڭنان 3 مىڭعا دەيىن جاڭا پاتەر سالىنىپ, اپاتتى ۇيلەردىڭ بارلىق تۇرعىنى كوشىرىلەدى.
تۇرعىن ءۇي ورتالىعى
استانا اكىمدىگىنىڭ تۇرعىنداردىڭ وتىنىشىنە جەدەل جانە ءتيىمدى جاۋاپ بەرۋىن جۇزەگە اسىراتىن تسيفرلىق كەڭسەنىڭ ءبىرى – تۇرعىن ءۇي ورتالىعى. وسىدان 3 جىل بۇرىن رەسپۋبليكا داڭعىلى, 32-ۇيدە تۇرعىن ءۇي سالاسىندا قىزمەت كورسەتەتىن بىرىڭعاي ورتالىق اشىلدى. بۇل ورتالىقتا تۇرعىن ۇيگە كەزەككە تۇرۋ, كەزەك ءنومىرىن تەكسەرۋ, تۇرعىن ءۇي باعدارلامالارىنا قاتىسۋ, تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتىن الۋ, نەسيەگە/جالعا بەرىلەتىن پاتەرلەر بويىنشا جانە تاعى باسقا ماسەلەلەرگە قاتىستى كەڭەس الۋعا بولادى. بۇل ورتالىق قالا تۇرعىندارى ءۇشىن وتە ىڭعايلى. سەبەبى ولار تۇرعىن ءۇي ماسەلەلەرى بويىنشا قالانىڭ ءار اۋدانىندا ورنالاسقان مەكەمەلەرگە بارماي-اق, ءبىر جەردەن كەڭەس الا الادى.
2023 جىلدىڭ باسىنان قازان ايىنا دەيىن جەڭىس قاسىمبەك تۇرعىندارمەن 44 كەزدەسۋ (جەكە قابىلداۋ – 25, تۇرعىندارمەن كەزدەسۋ – 19) وتكىزدى, 3326 ادامدى قابىلدادى. سونىڭ ىشىندە:
– جەكە قابىلداۋ – 391;
– حالىقپەن كەزدەسۋ – 2423;
– نىسانالى توپتار (ۇلەسكەرلەر, نۇكتەلىك قۇرىلىستار) – 512. جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تاعى 5 كەزدەسۋ وتكىزۋ جوسپارلانعان
جۋىردا عانا تۇرعىن ءۇي ورتالىعى «جۇمىس ىستەيتىن جاستارعا ساتىپ الۋ قۇقىعىنسىز جالعا بەرىلەتىن باسپانا» باعدارلاماسى بويىنشا قۇجاتتار قابىلداناتىنىن حابارلادى. 6-12 قاراشا ارالىعىندا قۇجاتتار تەك قانا qatysu.zhylfond.kz پورتالى ارقىلى ەلەكتروندىق نۇسقامەن قابىلدانادى. بۇل ءتاسىلدىڭ ءبىر تيىمدىلىگى, ەلەكتروندىق تسيفرلىق قولتاڭباسى بار باعدارلاما قاتىسۋشىسى باسپانا الۋعا ءوتىنىش بەرۋدەن 10 كۇن بۇرىن ءوزىنىڭ تولەم قابىلەتىن راستاۋ, باسپاناسىنىڭ جوعى, استانا قالاسىندا تىركەلگەنى, وتباسى مۇشەلەرىنىڭ تىركەلگەنى تۋرالى انىقتامالاردى تاپسىرادى. ءوتىنىش بەرگەن سوڭ, ونىڭ ءارى قاراي قارالعان-قارالماعانىن qatysu.zhylfond.kz پورتالىنداعى جەكە كابينەتتەن بىلۋگە بولادى. ۇمىتكەردىڭ ۇيالى تەلەفونىنا ارنايى SMS-حابارلاما كەلەدى. سونداي-اق ءاربىر قاتىسۋشى ۇيالى تەلەفونى ارقىلى 109 call-ورتالىعىنا, تۇرعىن ءۇي ورتالىعىنىڭ 8-776-198-29-70 WhatsApp نومىرىنە حابارلاسا الادى, يا بولماسا رەسپۋبليكا داڭعىلى, 32-ۇيگە بارىپ, ءىستىڭ ءمان-جايىنا كوزبە-كوز قانىعادى. استانا اكىمدىگى بيىل اتالعان باعدارلاما اياسىندا 770 پاتەر بولەدى, بۇل پاتەرلەر 3 جىل مەرزىمگە بەرىلەدى. اي سايىنعى جالداۋ اقىسىنىڭ كولەمى – 5000-نان 15000 تەڭگەگە دەيىن.
«جانۇيا» ورتالىعى
اكىمدىك پەن تۇرعىنداردىڭ اراسىندا اشىق, ايقىن, تىعىز, جەدەل قارىم-قاتىناس ورناتۋ ماقساتىندا 4 جىل بۇرىن «جانۇيا» وتباسىن قولداۋ ورتالىعى اشىلدى. ونىڭ ماقساتى – قيىن جاعدايعا تاپ بولعان ءاربىر وتباسىعا پسيحولوگيالىق, الەۋمەتتىك جانە قۇقىقتىق كومەك كورسەتۋ, وتباسى ينستيتۋتىنىڭ دامۋىن جان-جاقتى قولداۋ. 2020 جىلى ورتالىق كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمە مارتەبەسىن الدى.
ورتالىق «ءبىر تەرەزە» قاعيداتىمەن قالا تۇرعىندارىنا (كوپبالالى, تولىق ەمەس, الەۋمەتتىك ءال-اۋقاتى تومەن, مۇگەدەك بالالاردى تاربيەلەپ وتىرعان وتباسىلار) كەشەندى كونسۋلتاتسيا قىزمەتىن كورسەتەدى. بۇل جەردە مەملەكەتتىك جانە كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور مەكەمەلەرىنىڭ جۇمىسى ىڭعايلى فورماتتا قۇرىلعان. ەڭ باستى ماقسات – «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسى اياسىندا حالىقتىڭ سەنىم دەڭگەيىن كوتەرۋ, بيلىك پەن بۇقارا اراسىنداعى كەرى بايلانىستى تەرەڭدەتۋ. ورتالىق ماماندارى ومىردە قيىن جاعدايعا تاپ بولعان ءاربىر وتباسىنىڭ ماسەلەسىن جەكە, تولىق قارايدى. ماسەلەن, 2023 جىلدىڭ باسىنان بەرى 266 وتباسىنا زەرتتەۋ جۇرگىزىلگەن. سونىڭ ىشىندە 231-ىنە الەۋمەتتىك جاعىنان قولداۋ كورسەتىلدى.
قالالىق جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ باسقارماسىنان الىنعان رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, 2023 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان 1 قاراشاسىنا دەيىنگى ۋاقىتتا ورتالىققا 1588 ادام 44280 ماسەلە بويىنشا ءوتىنىش بىلدىرگەن. سونىڭ ىشىندە 17338-ءى – اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الۋعا قاتىستى, 3971-ءى – باسپانا الۋ ماسەلەسى تۋرالى, الەۋمەتتىك قىزمەتتەر پورتالىنا قاتىستىسى – 16795, قالعان 6176 ءوتىنىش وزگە دە ماسەلەلەردى قامتيدى. ەندى مىناداي مالىمەتكە نازار اۋدارساق: «جانۇيا» ورتالىعى اشىلعان 2019 جىلدىڭ 26 تامىزىنان 2023 جىلدىڭ 30 ماۋسىمىنا دەيىنگى ارالىقتا 202195 ماسەلە بويىنشا 189355 ادام جۇگىنىپتى.
جوعارىدا بۇل جەردە قۇزىرلى مەملەكەتتىك, كۆازيمەملەكەتتىك مەكەمەلەر جۇمىسىنىڭ ىڭعايلى جاعدايدا ۇيىمداستىرىلعانىن ايتتىق. وسىعان مىسال: ورتالىق بازاسىندا اپتا سايىن مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ ءبىرىنشى باسشىلارى, ولاردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارلارى ازاماتتاردى قابىلدايدى. بيىلعى 10 ايدا وسىنداي 158 قابىلداۋ ءوتىپ, 1068 ادام قامتىلعان. ال 2022 جىلدىڭ 12 ايىندا 230 قابىلداۋ ءوتىپ, 1433 ادام قامتىلعان. ورتالىق اشىلعاننان بەرى پسيحولوگيالىق كومەك بەرۋ ءبولىمى 1646 كەڭەس تۇرىندە قابىلداۋ جاساعان. ال 2023 جىلدىڭ 10 ايى ىشىندە بۇل ءبولىم كەڭەس تۇرىندە 330 ءدارىس وتكىزگەن. مامانداردىڭ ايتۋىنشا, پسيحولوگيالىق كومەككە جۇگىنەتىندەر, نەگىزىنەن, 4 وزەكتى ماسەلە بويىنشا وتىنىشپەن كەلەدى. ءبىرىنشىسى – اۋىر پسيحوفيزيولوگيالىق جاعدايدان ارىلۋ. بۇعان سترەسس, داعدارىس جاعدايى, ەموتسيونالدىق توزبەۋشىلىك, ءوزىنىڭ قابىلەتىن تومەن باعالاۋ, كاسىبي قۇلدىراۋ, قارىم-قاتىناس داعدىلارىن دامىتۋدىڭ تومەن دەڭگەيى, اسسەرتيۆتىك قوزعالىس داعدىسىنىڭ بولماۋى جانە ت. ب. جاتادى. ەكىنشىسى – وتباسىنداعى جانجال, اجىراسۋ, وتباسىن جويۋ, وتباسىنداعى ءوزارا قارىم-قاتىناستاعى داعدارىس, وتباسى مۇشەسى بىرەۋىنىڭ جۇمىسسىز قالۋى, بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەن بالالاردىڭ باسقا ورتاعا بەيىمدەلە الماۋى جانە تاعى باسقالار. ۇشىنشىسىنە ادامدى وزىنە-ءوزى قول جۇمساۋعا يتەرمەلەيتىن جاعدايلار جاتادى. ءتورتىنشىسى – تۇرمىستاعى زورلىق-زومبىلىق, اراقكەشتىلىك, ەسىرتكىقۇمارلىق, ينتەرنەتكە ءتاۋەلدىلىك, تۇرمەدەن بوساپ شىققان ادامداردىڭ الەۋمەتكە بەيىمدەلە الماۋى, ويىنقۇمارلىق جانە تاعى باسقالار.
سونىمەن قاتار «جانۇيا» ورتالىعىنىڭ ماماندارى زاڭدىق كەڭەس بەرەدى. بيىل جىل باسىنان بەرى ورتالىققا اسىراۋشىنىڭ قۇقىعىن تىركەۋ بويىنشا ءوتىنىش بەرۋگە (ۇل, قىز بالا اسىراپ الۋعا), اليمەنت تولەمەي جۇرگەن ادامداردان ونى ءوندىرىپ الۋعا, ااك الۋدى رەسىمدەۋگە, باسپاناسىن ساتۋ جانە ساتىپ الۋعا, قارىزىنان قۇتىلۋعا قاتىستى 367 ادام وتىنىشپەن كەلىپتى. ورتالىق زاڭگەرلەرى 2023 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ 3954 كەڭەس بەرگەن. بۇلاردىڭ ءبارى قالالىق اكىمدىكتىڭ ءاربىر ازاماتتىڭ ءۇنىن, شاعىمىن ەستۋگە, وسى باعىتتا ماسەلەنى شەشۋگە قۇزىرلى ورگاندارعا جۇگىنىپ, ءادىل شەشىم شىعارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ەلوردالىقتار ءومىرىن جاقسارتاتىن 10 جوبا
قالا باسشىلىعى ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ جانە ەلوردا تۇرعىندارىنىڭ ءومىرىن جاقسارتۋ ءۇشىن قولدانۋعا دايىن پراكتيكالىق IT-شەشىمدەردى تابۋدىڭ جولدارىن قاراستىرۋدا. وسى باعىتتا Astana Hub حالىقارالىق IT-ستارتاپتار تەحنوپاركىمەن بىرلەسە وتىرىپ, IT-جوبالاردان 100 ءوتىنىم جينالدى. ولاردىڭ 10-ى بيىل جازدا Pitch Day-ءدىڭ التىنشى جيىنىندا تانىستىرىلدى. ءوتىنىم بەرگەن جوبالاردىڭ باعىتى ءارتۇرلى – ءبىلىم بەرۋ, دەنساۋلىق ساقتاۋ, تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى, قاۋىپسىزدىك جانە كولىك.
القالى جيىندا تانىستىرىلعان 10 جوبا مىناداي: ۋپراۆدوم – ميب, پيك جانە تۇرعىندارعا ارنالعان تسيفرلىق ەكوجۇيە; Oqylyq – قاشىقتان وقىتۋ جانە تەستىلەۋ, سينحروندى, اسينحروندى جانە اۆتوماتتاندىرىلعان پروكتورينگ جۇيەسىن قامتيتىن پلاتفورما; Alaqan mektep – مەكتەپتەرگە ارنالعان الاقان تامىرلارىنىڭ بيومەترياسىنا نەگىزدەلگەن بىرىڭعاي ەكوجۇيە; Socium تسيفرلىق پلاتفورماسى – 4 باعىت توعىسقان تسيفرلىق تالداۋ پلاتفورماسى; يممۋنيتەت ستوليتسى.kz – حالىقتى جاپپاي يممۋنولوگيالىق تەكسەرۋ تەحنولوگياسى; Beyne.ai – اشىق دەرەككوزدەردەن جانە بەينەكامەرالاردان بەتتى تانۋ جانە ىزدەۋ تەحنولوگياسىن ازىرلەيتىن جۇيە; Operational Platform of Expert Recognition (O.P.E.R.) – ينتەللەكتۋالدى بەينەباقىلاۋ جۇيەسى; Jastar Life – جوبا مۇعالىمدەرگە وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسۋى مەن ۇلگەرىمى تۋرالى ەسەپ بەرۋدە ۋاقىت ۇنەمدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى; دوستۋپنىي دۆور – جوبا اۆتوماتتى شلاگباۋمدار مەن قاقپالار ورناتىلعان تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ اۋلالارىنا شۇعىل قىزمەتتەردىڭ كىرۋ ماسەلەسىن شەشەدى; مدمس – ۇسىنىلىپ وتىرعان شەشىم مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ پورتالىنان پوزيتسيا مەن سەرتيفيكاتتار بويىنشا دەرەكتەردى جيناۋعا جانە تالداۋعا ارنالعان ۆەب-قوسىمشا تۇرىندەگى قۇرال.
استاناداعى 10 نەگىزگى وزەكتى ماسەلەنى IT-ماماندار يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالىق يدەيالاردىڭ كومەگىمەن شەشۋگە ارەكەت ەتەدى.
«استانانىڭ اۋماعى ءوسىپ جاتىر جانە جاڭا سەرۆيستەرگە مۇقتاج. سوندىقتان بىزگە جاس ستارتاپتاردىڭ IT-شەشىمى اۋاداي قاجەت. تانىستىرىلعان بىردە-ءبىر جوبا نازاردان تىس قالمايدى. بارلىعىن مۇقيات زەرتتەپ, الداعى ۋاقىتتا مىندەتتى تۇردە تاعى ءبىر رەت كەزدەسەمىز. مەكتەپتە نەمەسە مەديتسينا مەكەمەلەرىندە قاناتقاقتى جوبانى سىناقتان وتكىزۋ كەرەك بولسا, ول جۇمىس باستالادى. سونىمەن قاتار ستارتاپتارعا كوممۋنالدىق سالادا جۇمىس ىستەۋدى ۇسىنامىن. بىزدە كوممۋنالدىق مەكەمەلەر كوپ جانە ولاردىڭ شەشۋدى قاجەت ەتەتىن پروبلەمالارى جەتەرلىك. ءبىز وسى تاقىرىپتى تالقىلاپ, ۇسىنىلاتىن IT-شەشىمدەردى قارجىلاندىرۋعا دايىنبىز» دەپ مالىمدەدى Pitch Day-ءدىڭ التىنشى جيىنىندا جەڭىس قاسىمبەك.
بۇل جوبالاردىڭ قايسىسى ومىرىمىزدە قولدانىلاتىنىن ۋاقىت كورسەتەر. ەڭ باستىسى, استانا اكىمدىگى قاراپايىم تۇرعىندارعا ءوز ويىمەن, يدەياسىمەن, جاسالىمىمەن الماسۋ ءۇشىن, سولاردى قولدانىسقا ەنگىزۋ ءۇشىن ىڭعايلى تسيفرلىق الاڭداردى اشىق ۇسىنىپ وتىر.
