اۋدارماداعى اۋىتقۋشىلىقتار ءتىلىمىزدىڭ دامۋىنا كەسىرىن تيگىزەدى

كامال الپەيىسوۆا, جازۋشى, فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ
كانديداتى,
رەسپۋبليكالىق
«ۇزدىك اۋدارماشى» كونكۋرسىنىڭ
جەڭىمپازى, ىلەسپە اۋدارماشى

ستۋدەنت كەزىمىزدە تولەگەن ايبەرگەنوۆتىڭ «اقىن بوپ ءومىر كەشىرۋ وڭاي دەيمىسىڭ, قاراعىم; اۋزىندا بولۋ بۇل ءوزى سىزداعان بارلىق جارانىڭ…» دەگەنىن تەك ولەڭ جازاتىندارعا ارنالعانداي كورەتىنبىز. تەرەڭىنەن ويلاساق, بۇل ادامنىڭ قاي ءىستى بولماسىن جان-تانىمەن بەرىلە, ادال اتقارۋىنىڭ قيىندىعىن بىلدىرەدى. ۇزاق جىلدار بويى اۋدارما سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ, بەلگىلى ءبىر دەڭگەيگە جەتكەن مامان رەتىندە ايتارىم – اۋدارماشى بولىپ ءومىر ءسۇرۋ دە وڭاي ەمەس.

مەنىڭ ارىپتەستەرىم دە سويتەتىنىنە سەنىمدىمىن: ءبىر جەردەن قاتە اۋدارما كورسەم ءۇن-ءتۇنسىز كەتە المايمىن – جوندەتكەنشە جانىم تىنىم تاپپايدى. سونىمدى ەستىگەن بولۋى كەرەك, وسىدان ەكى-ءۇش جىل بۇرىن بىرەۋلەر استاناداعى «ەۋرازيا» ساۋدا ورتالىعىنىڭ ءبىر دۇكەنىندە «سكيدكي كرۋگلىي گود» دەگەن حابارلامانى «جەڭىلدىكتەر دومالاق جىل» دەپ اۋدارىپ قويعانىن سۋرەتكە ءتۇسىرىپ, تەلەفونىما سالىپ جىبەرىپتى. سول جەردە تانيتىن تەلەجۋرناليستەرگە حابارلاسىپ, سيۋجەت ءتۇسىرتىپ, ماڭدايشاداعى جازۋدىڭ جوندەلۋىنە سەبەپشىلەردىڭ ءبىرى بولدىم. ەندى, مىنە, «ۆسترەچا» ساۋدا ۇيىندە «ۆسە دليا پرازدنيكا» دەگەندى «بارلىعى ءۇشىن مەرەكە» دەپ اۋدارىپ قويىپتى.
ساتۋشىعا كورسەتسەم, «بىزگە ونى قازاقتار اۋدارىپ بەردى» دەدى. ەندى نە دەيسىڭ؟! شىركىن-اي, قاي قازاق ەكەن سول؟ اۋدارما ءۇشىن تولەنەتىن از عانا اقى ءۇشىن ءتىلىن كۇلكىگە اينالدىرعان قاي باۋىرىمىز ەكەن؟ بۇرىنعىلاردىڭ: «ءوز قولىڭدى ءوزىڭ قالاي كەسەسىڭ؟» دەپ كۇيىنۋى وسىنداي جاعدايلاردان كەيىن ايتىلعان بولار. قاتە اۋدارمالار تۋرالى قو­يىلعان سۇراققا ءوزىمنىڭ دە:
شالا اۋدارما جاسايتىن اعايىن كوپ
«ساپا قۇرسىن, ءبىر پايدا تابايىن» دەپ.
ناعىز مامان تەر توگەر انا ءتىلدىڭ
ءبىر جىرتىعىن ايتەۋىر جامايىن دەپ.

ءتىل مەن ءدىلى – حالىقتىڭ سول تىرەگى,
رۋحى جوقتىق بار ۇلتتى ولتىرەدى.
اۋدارىلعان قۇجاتتار اقساپ جاتسا,
شىن ماماننىڭ نامىسىن كەلتىرەدى, – دەۋىمە دە سولار سەبەپشى ەمەس پە؟
كوشەگە ىلىنەتىن بيلبوردتار مەن باننەرلەردەگى, پلاكات ونىمدەرىندەگى, بەينەروليكتەردەگى قاتەلەر دە – باسقا ەمەس, ءوز قانداستارىمىزدىڭ جۇمىسى. ولاردى جاساۋشىلار (باسقا ۇلت وكىلدەرى بولسا) ءماتىننىڭ دۇرىس-بۇرىستىعىنا باس اۋىرتىپ جاتپاۋى مۇمكىن, ال تاپسىرىس بەرۋشىلەر قايدا قارايدى سوندا؟ قاتە ءماتىندى كورە تۇرا نەگە قابىلدايدى؟ ونىمىندە انا تىلىمىزدەگى ءماتىننىڭ ورەسكەل قاتەلەرمەن جازىلعانى نامىسىن كەلتىرمەي مە, الدە؟
جاي جۇرمەي, وسىنداي قاتەسى بار ءونىم شىعارۋشىنى تاۋىپ الىپ, سويلەسكەنىم بار. تەندەرمەن ۇتىپ العان ەكەن. ال تەندەردىڭ جايى بەرگىلى – ەڭ تومەن باعا قويعان ۇتادى. «ال ول اقشا ساۋاتتى مامان جالداماق تۇگىلى, ءوز شىعىندارىمىز­دى وتەمەيدى» دەيدى ءونىم بەرۋشى. تۇسىنىكتى, ساۋاتتى مامان جالداماي, «گۋگل»-مەن اۋدارا سالادى, ناتيجەسىن كۇندە كورىپ جۇرسىزدەر.
ءتىل جاناشىرلارى كوپشىلىك جينالاتىن جەرلەرگە بارعاندا جازىلعان حابارلاندىرۋلاردى, جول نۇسقاعىشتاردى, ت.ب. جازبالاردى كورىپ, دەمالۋدىڭ ورنىنا شارشاپ قايتارى انىق. ونىڭ ءبىر سەبەبى – قازاق تىلىندەگى ساۋاتسىز جازۋلار. استاناداعى ورتالىق ساياباققا جينالعان ءتىل سۇيەر ادامدار بولسا, ەگەر قان قىسىمدارىڭىز جوعارى بولسا, بارماي-اق قويىڭىزدار دەپ الدىن الا ەسكەرتىپ قويعىم كەلەدى: وندا اتتاپ باسقان سايىن اشۋلاناتىن بولاسىزدار. سولاردىڭ ىشىنەن ءبىر-اق مىسال كەلتىرە­يىن: «نە رازرەشاەتسيا زانيمات ودنو پوسادوچنوە مەستو بولەە ودنومۋ ۆزروسلومۋ پاسساجيرۋ» دەگەن سويلەمدى «ءبىر ادامنان ارتىق ەمەس ءبىر ورىندىقتا وتىرعىزۋعا رۇقسات بولمايدى» دەپ جازىپ قويعان. كۇلەمىز بە, جىلايمىز با؟
كورنەكى جارنامالاردىڭ اۋدارمالارىندا كوپ كەزدەسەتىن قاتەلىكتەردىڭ ءبىرى – ءسوز ماعىناسىن تۇسىنبەۋدەن كەتەتىن اۋىتقۋشىلىقتار.
«مى – زا چيستىي گورود!» دەگەن تاماشا شارانى ماعىناسىنا ۇڭىلمەي «ءبىز تازا قالا ءۇشىن!» دەپ جازىپ قويعان. «زا» – ءتۇرلى سوزدەرمەن قوسىلىپ جازىلعاندا ءتۇرلى رەڭكتى مازمۇن بەرەتىن قوسىمشا. «سپاسيبو زا پوموشش» دەسە – «كومەگىڭ ءۇشىن راقمەت» دەۋگە بولادى. ال «مى زا مير (پارتيۋ, دەپۋتاتا…)» دەسە – «ءبىز بەيبىتشىلىكتى (پارتيانى, دەپۋتاتتى) جاقتايمىز» دەپ الىنۋى كەرەك. «مى زا چيستىي گورود» دەگەندى ماعىناسىنا قاراي «قالانىڭ تازا بولۋىن قالايمىز» دەپ السا, قانداي تاماشا بولار ەدى.
ب.مومىشۇلى داڭعىلىنداعى جارناما ءبىر جيىنعا قاتىسۋشىلاردى «اكۋلى بيزنەسا» دەپ سيپاتتاپ, ايقايلاپ-اق تۇر. قازاقشاسىن «بيزنەس اكۋلالارى» دەپ قويىپتى. ياعني, بيزنەستە جەتىستىككە جەتكەن, اتى بەلگىلى, بيزنەس الەۋەتى مول تۇلعالار مەڭزەلىپ تۇرعانى تۇسىنىكتى. بىراق قازاقى ۇعىمعا سىڭىسپەي تۇرعان سياقتى. وسىعان وراي, ەسىمە ءبىر جاي ءتۇستى.
پارلامەنتتە قىزمەتتە جۇرگەن كەزدە جيىنداردا فرازەولوگيالىق تىركەستەردى, ماقال-ماتەلدەردى اۋدارۋدىڭ قيىندىعىن تالاي باستان كەشتىك. كەيدە اۋىزعا ءسوز تۇسپەي قالاتىن, كەي كەزدەرى تىلگە ءساتتى تىركەس ورالاتىن نەمەسە ماعىنالىق اۋدارما جاسايتىنبىز. بىردە ىلەسپە اۋدارما جاساپ وتىرىپ, شەرحان مۇرتازانىڭ ءار ءسوزىن شەگەلەي سويلەپ: «ءبىر قارىن مايدى ءبىر قۇمالاق شىرىتەدى» دەگەنىن «بوچكۋ مەدا پورتيت لوجكا دەگتيا» دەپ اۋداردىم. ءبىر قاراعاندا دۇپ-دۇرىس. ماعىناسى كەلىپ-اق تۇر. بىراق بال اراسىن ءوسىرۋ – جالپى قازاققا ءتان كاسىپ ەمەس قوي. ەندەشە ءبىزدىڭ اتا كاسىبىمىزگە بايلانىستى دا وسىنداي ماقال بولۋى كەرەك دەگەن وي مازا بەرمەدى. ويلانىپ ءجۇرىپ, اقىرى تاپتىم: «پارشيۆايا وۆتسا ۆسە ستادو پورتيت».
بۇل جەردە ايتايىن دەگەنىم, جارناماداعى «اكۋلا» – قازاقى ۇعىمعا كەلە بەرمەيتىن تەڭەۋ. مەنىڭشە, «بيزنەس تارلاندارى» دەسە الدەقايدا ۇتىمدى بولار ەدى. سونداي-اق, «بولشوە سپاسيبو زا پوموشش, سىنوك!» دەگەندى «كومەكتەسكەنىڭە كوپ راقمەت, بالام!» («كومەك ءۇشىن ۇلكەن راقمەت, بالام!» ەمەس) دەپ السا – بيلبوردتار «قازاقشا» سويلەر ەدى. ءسوز رەتى كەلگەندە ايتا كەتەيىن, 2015-16 جىلدارى سەرىك ەرعالي, سىمبات قويلىباەۆ, بولات رايىس, ت.ب. كاسىبي اۋدارماشىلارمەن بىرلەسىپ قوعامدىق كەڭەس قۇرىپ, جارناما ماتىندەرىن قازاقىلاندىرۋ ءۇشىن ءبىراز ەڭبەك ەتتىك, ول توپ قازىر دە ناتيجەلى جۇمىس ىستەپ جاتىر.
دەگەنمەن نەشە جەردەن مىقتى اۋدارماشى نەمەسە ءتىل جاناشىرى بولساڭ دا, تىلدىك قۇزىرەتتەرى جوعارى مامانداردان توپ قۇرىپ, جۇمىس ىستەسەڭ دە بۇل سالاداعى پروبلەمالاردى شەشۋ وتە قيىن ەكەندىگىنە كوز جەتكەندەي. بۇل جەردە ءتىلدى دامىتۋ مەن قولدانۋدىڭ قاعيداتتارى مەن ادىستەرىن تۇبەگەيلى وزگەرتپە­يىنشە ەل اۋقىمىندا بەلگىلى ءبىر جەتىستىكتەرگە جەتۋىمىز نەعايبىل.
جارناماداعى قاتەلەر تۋرالى ايتقاندا راديو مەن تەلە ەفيرلەردەن بەرىلەتىن جارنامالاردى اينالىپ وتۋگە بولمايدى.
بۇل جەردە جارنامانىڭ باستاپقى ماقساتى – جاڭا زاتتى كوپشىلىككە تانىستىرۋ, قوسالقى ماقساتى – ونى ساۋدادا ىلگەرىلەتۋ ەكەنىن ەسكە سالا كەتكەن ءجون. بۇگىندە جارنامانىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ تابىس كوزىنە اينالىپ وتىرعانىن كوزى قاراقتى كورەر­مەن جاقسى تۇسىنەدى. دەگەنمەن (بۇل – نارىق زامانىنىڭ ادامى ايتاتىن ءسوزى ەمەس ەكەنىن تۇسىنەم) ومىردە بارىنە دە ماتەريالدىق ولشەممەن قاراۋ قانشالىقتى دۇرىس دەگەن وي كەلەدى. اسىرەسە, بۇل – قوعامنىڭ رۋحاني دامۋ جۇگى ارتىلعان سالا بولسا؟
رۋحاني جاڭعىرۋ قازىرگى كۇننىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەسىنە اينالعان كەزدە, جارناما سالاسىندا دا كەي كەزدە ماتەريالدىق يگىلىكتەن رۋحاني يگىلىكتى بيىك قويۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. ايتالىق, سابيلەردىڭ جورگەكتەرى مەن ايەلدەردىڭ گيگيەنالىق توسەمەلەرىن جارنامالاۋدا. بۇگىندە ول دۇنيەلەرگە ۇيرەنگەندەرى سونشا, ءسابيلى وتباسىلاردىڭ دا, ايەلدەردىڭ دە ولارسىز كۇن كورۋى قيىن. ول جورگەكتەر مەن توسەمەلەردىڭ ءبىزدىڭ قوعامدا جەتكىلىكتى تانىستىرىلعانىنا جانە جۇرتتىڭ وعان دەگەن سۇرانىسى ازايمايتىنىنا ەش كۇمان جوق. وتپەي تۇرعان نەمەسە جۇرتشىلىققا بەيتانىس تاۋار بولسا ءبىر ءسارى, سولاردى قايتا-قايتا جارنامالاپ, تەلەديدارعا جىلتىڭداتىپ شىعارا بەرۋ قانشالىقتى قاجەت دەپ ويلانساق شە؟ بۇل – ءبىر ماسەلە.
ەكىنشىسى – ەفيردەن بەرىلەتىن جارنامالاردا قاتەلەردىڭ

«مى – زا چيستىي گورود!» دەگەن تاماشا شارانى ماعىناسىنا ۇڭىلمەي «ءبىز تازا قالا ءۇشىن!» دەپ جازىپ قويعان. «زا» – ءتۇرلى سوزدەرمەن قوسىلىپ جازىلعاندا ءتۇرلى رەڭكتى مازمۇن بەرەتىن قوسىمشا. «سپاسيبو زا پوموشش» دەسە – «كومەگىڭ ءۇشىن راقمەت» دەۋگە بولادى. ال «مى زا مير (پارتيۋ, دەپۋتاتا…)» دەسە – «ءبىز بەيبىتشىلىكتى (پارتيانى, دەپۋتاتتى) جاقتايمىز» دەپ الىنۋى كەرەك. «مى زا چيستىي گورود» دەگەندى ماعىناسىنا قاراي «قالانىڭ تازا بولۋىن قالايمىز» دەپ السا, قانداي تاماشا بولار ەدى

باسقا تۇرلەرىنە: دىبىستىق بۇزۋشىلىقتارعا, ادەپكە قايشى كەلەتىن ءسوز قولدانىسىنا جول بەرىلەتىنى. مىسالى, «Pampers» تۋرالى جارنامادا («31-ارنا») جورگەكتىڭ ماقتاۋىن جەتكىزە الماي, ديكتور «بۇتتىڭ اراسىندا جيىرىلمايدى» دەپ, ايەلدەر توسەمەسىن جارنامالاپ («حابار») «… اعىپ كەتپەيدى» دەپ, بۇكىل ەلگە جار سالاتىنىنا قالاي قارايسىز­دار؟ ال قازاقشا ءماتىننىڭ ورەسكەل قاتەلىكتەرمەن دىبىس­تالۋىن ەستىگىلەرىڭىز كەلسە, «Cif» تازالاعىش قۇرالىنىڭ («قازاقستان») جارناماسىن تىڭداساڭىزدار جەتكىلىكتى.
اۋدارما تۋرالى اڭگىمەدە انا ءتىلىمىزدىڭ قولدانىلۋ اياسىن كەڭەيتۋدىڭ قۋاتتى قۇرالى – ىلەسپە اۋدارمانى ايتپاي كەتۋ مۇمكىن ەمەس. وكىنىشكە قاراي, ىلەسپە اۋدارمانىڭ وسىنداي مىقتى الەۋەتى جەتكىلىكتى قولدانىلماي كەلەدى. ونىڭ ءبىر سەبەبى – قازاق تىلىنەن ورىس تىلىنە ىلەسپە اۋدارما جاسايتىن مامانداردىڭ ازدىعى بولسا, ەكىنشىسى – جيىنداردى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ انا ءتىلىمىزدىڭ اياسىن كەڭەيتۋدەن گورى ىلەسپە اۋدارماشىنىڭ ەڭبەگىنە تولەنەتىن اقىنى ۇنەمدەۋ نيەتىنىڭ باسىمدىعى.
سونداي ۇنەمدەۋدىڭ سالدارىنان V استانا ەكونوميكالىق فورۋمىنا كەلگەن تۇركيانىڭ سول كەزدەگى پرەمەر-ءمينيسترى ر.ەردوعاننىڭ ءوز انا تىلىندە سويلەپ, اۋدارماشىسى ونى, ادەتتەگىدەي, قازاق تىلىنە اۋدارعانى; بىراق قازاق تىلىنەن ىلەسپە اۋدارما جاسايتىن ماماننىڭ جوقتىعىنان, ونىڭ ءسوزىن قاتىسۋشىلاردىڭ باسىم كوپشىلىگى تۇسىنبەگەنىن مەن بۇرىن دا جازعانمىن. ساسقالاقتاعان ۇيىمداستىرۋشىلار زاتى قازاق بىرەۋگە اۋدارما جاسا دەپ جالىنىپ, ميكروفونعا وتىرعىزىپتى. قازاقشا «تۇرمىستىق دەڭگەيدە» عانا بىلەتىن ادام ساياسي ءسوزدى قايدان اۋدارسىن! حالىقارالىق دەڭگەيدە وتكىزىلەتىن ۇلكەن فورۋم وسىلايشا ۇلكەن «ۇيات» جاعدايمەن ەستە قالدى.
رەتى كەلگەندە ايتا كەتەيىك, وسىنداي جاعدايلاردان قورىتىندى جاساعان مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ ءتىل كوميتەتى بىلتىرعى جازدان بەرى ىلەسپە اۋدارما جاساۋدى ۇيرەتۋ كۋرستارىن وتكىزۋدى قولعا الىپ وتىر. سول شارانىڭ ناتيجەسىندە استاناداعى ىلەس­پە اۋدارماشىلاردىڭ قاتارى كوبەيىپ كەلەدى. ال وڭىرلەردىڭ ىشىندە ىسكە جەدەل كىرىسكەن اقتوبە وبلىستىق ءتىل باسقارماسىنىڭ شارالارى ماقتاۋعا لايىق.
بىراق, جوعارىدا ايتقانى­مىز­داي, ءوز ىسىندە رۋحاني ولشەمنەن گورى ماتەريالدىق ولشەمگە بەيىم بولاتىن جاعدايلار ىلەسپە اۋدارما سالاسىنا دا ەنە باستاپتى. ءساۋىر ايىندا باس پروكۋراتۋرادا قر مەملەكەتتىك حاتشىسى گ.ابدىحالىقوۆانىڭ توراعالىق ەتۋىمەن قر پرەزيدەنتى جانىنداعى ايەلدەر جانە وتباسى-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ تۇرمىس­تىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ ماسەلەسى بويىنشا كەڭەيتىلگەن كوشپەلى وتىرىسى بولىپ ءوتتى. بۇل جيىن ءوتىپ جاتقان كوپتەگەن جيىنداردان «فەيسبۋك» الەۋمەتتىك جەلىسىندە تىكەلەي ەفيردە كورسەتىلۋىمەن ەرەكشەلەندى.
جەلىدە وتىرعاندار قوعامعا وراسان زارداپ كەلتىرىپ وتىر­عان تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق فاكتىلەرى, نامىسىمىزعا داق بولاتىن مۇنداي قۇبىلىستى جويۋ جولدارى تۋرالى مەملەكەتتىك حاتشىنىڭ, باس پروكۋروردىڭ سوزدەرىن تىڭداپ قانا قويماي, ءوز كوزقاراستارىن بىلدىرەتىن پىكىرلەر جازىپ جاتتى. سولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى «ءاپ-ادەمى سوزدەردى بۇزىپ, تۇككە العىسىز ەتىپ وتىرعان ىلەسپە اۋدارما» تۋرالى پىكىرلەر ەدى.
ءوزىم ىلەسپە اۋدارماشى بولعاندىقتان, جيىندا اۋدارما جاساپ وتىرعان ماماندارعا ايتىلعان مۇنداي سىن قاتتى اسەر ەتتى. كەلەسى كۇنى جيىندى قوسا ۇيىمداستىرۋشى ورگاندارعا ارنايى حابارلاسىپ, اۋدارماشىلاردىڭ اتى-جوندەرىن سۇرادىم. ناشار ىلەسپە اۋدارماعا بايلانىستى وزدەرى دە سوگىس ەستىپ وتىرعان ولار اۋدارماشىلاردى باسقا ۇيىم اكەلگەنىن ايتىپ, اتتارى ءاليا, سوفيا دەگەننەن ارتىق ەشتەڭە ايتا المادى.
ماعان تانىس ەمەس ەسىمدەر. قازاقشا-ورىسشا ىلەسپە اۋدارما جاسايتىن مامانداردىڭ 90 پايىزى – ءوز شاكىرتتەرىم جانە ولاردىڭ ىشىندە ءاليا, سوفيا ەسىمدى اۋدارماشى جوق ەكەنىنە سەنىمىم كامىل. سوندا بۇلار كىمدەر؟ اۋدارما جاساي المايتىنى بار, ول جەرگە نەگە بارعان دەيسىزدەر عوي؟ كوتەرە المايتىن شوقپاردى بەلدەرىنە بايلاۋلارىنىڭ سەبەبى بىرەۋ-اق, ول – ىلەسپە اۋدارما جاساعانى ءۇشىن تولەنەتىن اقى.
بۇل جەردە دە «انا ءتىلىمنىڭ قولدانىلۋ اياسى كەڭەيسىن», «قازاق تىلىندە ايتىلعان جايلار ورىس ءتىلدى قاۋىمعا تۇسىنىكتى بولسىن» دەگەن يگى تىلەكتەر ەمەس, «قايتسەم پايدا تابام؟» دەگەن باقايەسەپ باسشىلىققا الىنعان. ىلەسپە اۋدارما جا­ساۋ­دىڭ: اۋدارمانىڭ ساۋاتتى بولۋى, قاتىسۋشىلارعا سول تاقىرىپ بويىنشا ساپالى اقپارات بەرۋ سياقتى باستى قاعيداتتارى اياققا تاپتالعان. وسى جايعا بايلانىستى باسقا ساياسي ۇستانىمدارىن بىلاي قويعاندا, ورىس ءتىلى ءۇشىن كۇرەس­كەرلىگىمەن تانىمال بولعان ۆ.س.نيكيتيننىڭ «وتنوشەنيە ك يازىكۋ – ەتو تا لاكمۋسوۆايا بۋماجكا, كوتورايا پوزۆولياەت ۋبەديتسيا, كتو يستيننىي درۋگ, ا كتو ۆراگ نارودا» دەگەن سوزدەرى ويعا ەرىكسىز ورالادى.
مىنە, وسىنداي ساپاسىز اۋدارمادان كەيىن بايانداماشىلاردى انا تىلىمىزدە سويلەمەيدى دەپ قالاي كىنالاۋعا بولادى؟ سول ەكى اۋدارماشى, ءوز قانداستارىمىز, الاتىن بەس-ون تيىنى ءۇشىن قانشاما ىلەسپە اۋدارماشىنىڭ بەدەلىنە, كاسىبي قۇزىرەتتىلىگىنە نۇقسان كەلتىردى! قانشاما ادامعا «قازاقشادان ورىسشاعا ىلەسپە اۋدارما ناشار جاسالادى» دەگەن ۇعىم قالىپتاستىردى.
ەندى مۇنداي ۇياتتى جاعدايلار قايتالانباۋى ءۇشىن جەدەل تۇردە ءتيىستى شارالار قولدانىلۋ كەرەك دەگەن ويدامىن. بالكىم, ءتىل كوميتەتى كاسىبي ىلەس­پە اۋدارماشىلاردىڭ تىزبەسىن جاساپ, ۇيىمداستىرۋشىلار ءىرى جيىنداردى اۋدارۋعا تەك سول تىزبەدەگى مامانداردى تارتۋى كەرەك بولار؟ مۇمكىن, باسقا ءبىر امال ويلاستىرىلار, ايتەۋىر, قازاق تىلىندە جالپىحالىقتىق ءمانى بار ماسەلە بو­يىنشا وتكەن جيىندار بارشاعا تۇسىنىكتى بولۋى كەرەك دەگەن ويدامىز.
اۋدارما – جالپى قازاق ءتىلىن دامىتۋ ماسەلەسىنەن اجىراعىسىز ماسەلە. تىلدەردى دامىتۋدىڭ تۇجىرىمداماسى, ءۇش ءتىلدى ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى سياقتى قۇجاتتاردا قازاق ءتىلىن دامىتۋداعى وپتيميستىك كوزقاراس ايشىقتالعان جانە ولاردا اۋدارماداعى ماسەلەلەرگە ءبىز قالاعانداي ءمان بەرىلمەگەن. ال كۇندەلىكتى ومىردەگى, ءبىز كەيبىرەۋلەرىنە عانا توقتالىپ وتكەن جايلار – كوپشىلىك تۇتىناتىن قازاق ءتىلىنىڭ ناقتى احۋالىنان حابار بەرەدى.
وپتيميستىك كوزقاراس پەن ناقتى احۋالدىڭ اراسىندا جەر مەن كوكتەي الشاقتىق بار. ونى ازايتۋعا ۇلەس قوسپاۋ – اتىمىزعا سىن. ءبىر عانا نارسە ەستە بولسا ەكەن: اۋدارماعا قاتىستى ءىستى قولعا العان ادام ءجۇسىپ بالاساعۇن بابامىزدىڭ «ءتىل – ارىستان ەسىك باققان اشۋلى, ساق بولماساڭ جۇتار, ەرىم, باسىڭدى!» دەگەن سوزدەرىن ۇمىتپاۋى كەرەك.

جارناماداعى «اكۋلا» – قازاقى ۇعىمعا كەلە بەرمەيتىن تەڭەۋ. مەنىڭشە, «بيزنەس تارلاندارى» دەسە الدەقايدا ۇتىمدى بولار ەدى. سونداي-اق, «بولشوە سپاسيبو زا پوموشش, سىنوك!» دەگەندى «كومەكتەسكەنىڭە كوپ راقمەت, بالام!» («كومەك ءۇشىن ۇلكەن راقمەت, بالام!» ەمەس) دەپ السا – بيلبوردتار «قازاقشا» سويلەر ەدى. ءسوز رەتى كەلگەندە ايتا كەتەيىن, 2015-16 جىلدارى سەرىك ەرعالي, سىمبات قويلىباەۆ, بولات رايىس, ت.ب. كاسىبي اۋدارماشىلارمەن بىرلەسىپ قوعامدىق كەڭەس قۇرىپ, جارناما ماتىندەرىن قازاقىلاندىرۋ ءۇشىن ءبىراز ەڭبەك ەتتىك, ول توپ قازىر دە ناتيجەلى جۇمىس ىستەپ جاتىر