باستى اقپارات

بالالار نە جاتتاپ ءجۇر؟

بىردە قىزىما بالاباقشاداعى تاربيەشى اپايى ۇيدەن جاتتاپ كەلۋگە ءتورت شۋماق ولەڭ بەرىپتى. شىنىمدى ايتسام, الگى ولەڭنىڭ نە ماعىناسى, نە ۇيقاسى جوق, شالدىر-شاتپاق بىردەڭە. اباي اتامىزدىڭ «سىلدىرلاپ وڭكەي كەلىسىمى» بولماعاننان كەيىن ونى جاتتاۋ تۇگىل, وقۋ دا قيىن ەكەن. امالسىزدان ونى ءوزىم بالا ۇعىمىنا لايىقتاپ قايتا جازىپ ەدىم, قىزىم لەزدە جاتتاپ الدى. سودان بالاباقشاعا بارعاندا تاربيەشىگە وسى جاعدايدى ايتىپ بەردىم. ول بولسا: «اعا, ءبىز كەيدە بالالارعا جاتتاۋعا بەرەتىن لايىقتى ولەڭ, تاقپاق تابا المايمىز. سوسىن جوقتان بار جاسايمىز» دەدى. بۇل مەنى ويعا قالدىردى. ەرتەڭىنە قالاداعى «اباي» كىتاپ دۇكەنىنە بارىپ, بالالار ادە­بيەتىنە ارنالعان سورەنى شولىپ تۇرعاندا, كوزىمە بۇرىشتا ەلەۋسىز تۇرعان «ەڭ كۇشتى ادام» دەگەن كىتاپ ءتۇستى. اۆتورى – ەرمەك وتەتىلەۋوۆ. جيناق كورنەكتى سىنشى زەينوللا سەرىكقاليەۆ نەگىزىن قالاعان «بالالار ادەبيەتىنىڭ التىن قورى» سەرياسىمەن «راريتەت» باسپاسىنان جارىق كورىپتى. وعان اۆتوردىڭ بالعىندارعا ارناعان ولەڭدەرى, ويىندارى, ساناماقتارى, جۇمباقتارى, ەرتەگىلەرى مەن اڭىزدارى ەنگەن. وسى كىتاپتى الىپ, تاربيەشىگە اپارىپ بەرىپ ەدىم, ول كىسى قۋانىپ كەتتى. كەيىن اپايىمىز ۇيگە ەرمەك اعانىڭ شۋاققا تولى ولەڭدەرىن جاتتاۋعا بەرەتىن بولدى.

بىلتىر تاماشا بالالار اقىنى ەرمەك وتەتىلەۋوۆتىڭ تۋعانىنا سەكسەن جىل تولدى. بۇل كىسى وسى اقمولادا ومىرگە كەلگەن. الماتىداعى قازىرگى اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىن تامامداعان سوڭ تۋعان جەرىنە كەلىپ, قورعالجىن اۋداندىق گازەتىندە قىزمەت ىستەيدى. بىراق كوپ ۇزاماي قايتا الاتاۋدىڭ ەتەگىندەگى اسەم شاھارعا ورالىپ, سونداعى رەسپۋبليكالىق «بالدىرعان» جۋرنالىندا, كە­يىن «جازۋشى», «جالىن», «با­لاۋ­سا» باسپالارىندا ەڭبەك ەتەدى. 2006 جىلى دۇنيەدەن وزعان.
قالامگەر شىعارماشىلىعى بىرىڭعاي بالالارعا ارنالعان. اقىن ولەڭدەرىندە وتانىمىزدىڭ ۇلىلىعىن, تۋعان جەردىڭ تابيعاتى مەن بايلىعىن, بالدىرعانداردىڭ شات ءومىرىن, وقۋى مەن كوڭىلدى دەمالىسىن قاراپايىم تىلمەن كوركەم جىرلايدى. وندا ارتىق بوياۋ, اسىرەلەۋ جوق, ساقاعا قۇيعان قورعاسىنداي جۇپ-جۇمىر بولىپ كەلەدى. بالا ۇعىمىنا دا بىردەن قونا كەتەدى.
اۋىلداعى اتام ماعان,
اتاپ بەردى ءبىر قۇلىن,
ءتۇسىندىرىپ جاتىر اعام,
اتاۋلاردىڭ ءتۇر-ءتۇرىن.

قۋانا ءوزىڭ قابىل العان,
ەركەك قۇلىن جاڭاعى.
كۇزدە تۇگىن قالىڭداعان,
اتالادى – جاباعى.

ال جاسىندا بىردەن اسقان,
ايتا الادى كەز كەلگەن:
تاي بولدى دەپ كۇرەن قاسقاڭ,
جال-قۇيرىعى كۇيزەلگەن, – دەي كەلىپ, جىلقى اتاۋىن تۇگەندەپ بەرەدى. بۇل, ءبىر جاعىنان, قالادا جىلقى كورمەي ءوسىپ جاتقان قازاق بالالارىنا وي سالسا, ەكىنشىدەن, ۇلتتىق ءداستۇرىمىزدى, ادەت-عۇرپىمىزدى بىلۋگە دارىپتەيدى.
قالامگەردىڭ بالالار ادەبيەتىنىڭ جانرىن تولىق مەڭگەرگەندىگىن ونىڭ كەز كەلگەن دۇنيەسىنەن بايقايسىز. اقىننىڭ بالعىندارعا ارنالعان ساناماقتارى, جاڭىلتپاشتارى, اڭىز-ەرتەگىلەرى دە ويماقتاي, جيناقى جازىلعان. وقىعاندا ەسىڭىزدە بىردەن قالىپ قويادى. ايتالىق, مىنا ساناماقتى وقيىقشى:
ءبىز ۇيدە نەشەۋمىز؟
كەل سانايىق ەكەۋمىز:

باس بارماعىم – پاپام,
بالاڭ ۇيرەك – اپام,
ورتان تەرەك – اعام,
شىلدىر شۇمەك – مەن,
تيتتەي بوبەك – سەن.

ءبىر ۇيدە ءبىز نەشەۋمىز؟
ءبىر ۇيدە ءبىز بەسەۋمىز.
كەزىندە ونىڭ شىعارما­شىلىعى تۋرالى مۇزافار الىمباەۆ: «ەرمەك وتەتىلەۋوۆ وسى زامانعى كاسىبي بالالار پوەزياسىنىڭ وزىق نۇسقالارىن زەرتتەپ, شەبەرلىگىن ۇيرەنىپ قانا قويماي, ونى حالىق فولكلورىمەن ۇشتاستىرىپ, پوەتيكالىق بالقىما قورىتادى» دەپ ايتىپتى. سونداي-اق, اقىن الەمدىك بالالار ادەبيەتى جۇيرىكتەرىنىڭ ءبىراز شىعارمالارىن تاماشا تارجىمالاعان.
بۇگىندە بالالار ادەبيەتىنىڭ جاعدايى دا كەلىسىپ تۇرعان جوق. جەتكىنشەكتەرگە ارناپ جازىپ جۇرگەن قالامگەرلەر دە سيرەك. وسى جانردىڭ كورىگىن قىزدىرىپ, جوعارى كاسىبي دەڭگەيگە جەتكىزگەن بۇرىنعى اقىن-جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارى دا كەڭىرەك ناسيحاتتالمايدى. قازىر ەرمەك وتەتى­لەۋوۆتىڭ ەسىمى دە ۇمىتىلىپ بارادى. وتكەن جىلى تۋعان قالاسىندا سەكسەن جىلدىق مەرەيتويى دا اتاپ وتىلگەن جوق. بۇل كىسىگە ەلوردادان ءبىر كوشە بەرسە دە ارتىق ەمەس.
بۇگىن – حالىقارالىق بالالاردى قورعاۋ كۇنى. ءدال وسى كۇنى بالدىرعاندارعا قۇندى مۇرا قالدىرىپ كەتكەن بالا جۇرەك اقىن تۋرالى ويلادىم. ايتپاقشى, قازىر قىزىم ەرمەك اعانىڭ كوپ ولەڭدەرىن جاتقا ايتادى.

تاعىدا

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button