5 جەلتوقسان كۇنى استاناداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا بەلگىلى اقىن, قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى امانقوس ەرشۋوۆتىڭ «قاسيەتتى قازىنا», «اقمەشىت», «بارماقبايدىڭ باسىنان كەشكەندەرى» كىتاپتارىنىڭ تۇساۋكەسەرى وتەدى. وسىعان وراي قالامگەردىڭ قىزى, اقىن, حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى, فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى مارجان امانقوسقىزىن اڭگىمەگە تارتتىق.
– جاقىندا اتىراۋ وڭىرىندە اكەڭىز, بەلگىلى اقىن امانقوس ەرشۋوۆتىڭ 80 جىلدىعىنا وراي بىرقاتار ءىس-شارا وتكەن ەكەن. اۋىلدا تۇرىپ, الاشقا ءمالىم بولعان اقىن, ارداقتى ۇستاز ەسىمى جىرسۇيەر قاۋىمعا الپىسىنشى جىلدارى
اق بۇلتتار, قارا بۇلتتار,
الا بۇلتتار,
بايقاساق, اسپاندا دا الالىق بار.
بىرەۋدە جاس تا بولسا دا
دانالىق بار
بىرەۋدە قارت تا بولسا شالالىق بار, – دەگەن ءبىر شۋماق ولەڭىمەن تانىلعان ەدى. بۇل ولەڭ اكادەميك-جازۋشى زەينوللا قابدولوۆتىڭ نازارىن اۋدارعان. كورنەكتى عالىم 1962 جىلى «جۇلدىز» جۋرنالىنا شىققان ماقالاسىندا بىلاي دەپ جازعان ەكەن: «اق بۇلتتار» دەپ باستالاتىن ون جەتى جاسار بالاڭ اقىن امانقوس ەرشۋوۆتىڭ ءبىر شۋماق ولەڭىندەگى سىر تابيعاتتىڭ ءوز تۇرىنەن تابيعي تۋا سالعان ءتارىزدى. تالاسسىز شىندىق. اۆتور سول شىندىقتى اقىنشا ويلاي, تولعاي بىلەدى». امانقوس اقىننىڭ ولەڭدەرى كەڭ تىنىستى, قامتىلار تاقىرىپ اياسى كەڭ بولۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. قالامگەردىڭ ارتىندا قالار ادەبي مۇراسى – ونىڭ ءسوزى, كىتاپتارى عوي. جاڭا شىققان كىتاپتارىمەن تانىستىرا وتىرساڭىز.
– اكەم امانقوس ەرشۋوۆ استانادان الىس اۋىلدا تۇرسا دا, مەكتەپتە مۇعالىمدىك قىزمەت ەتە ءجۇرىپ, قالامىن قولىنان تاستاعان جوق. كەڭەس وكىمەتى تۇسىندا اقىن-جازۋشىلارعا جاقسى جاعداي جاسالدى, ەل جاپپاي كىتاپ وقيتىن كەز بولعان. وقىعاندا دا جاقسى دۇنيەلەر ناسيحاتتالىپ, سولار وقىرمانعا كوبىرەك جاقىن بولدى, تانىلدى. جاقسى كىتاپقا ناسيحات كەرەك. بۇل ناسيحات باسپاسوزدەن باستالادى. بۇگىنگى كۇنگە وسى جەتپەي جاتىر. مەن العاشىندا اكەمنىڭ ءۇش تومدىق ولەڭدەر جيناعىن شىعارسام دەپ ويلادىم. كەيىن ويلانا كەلە پوەمالارى مەن ەسسە-ماقالالارىن بىرىكتىرىپ, «اقمەشىت» دەگەن كىتاپقا توپتاستىردىم. بۇل كىتاپقا بەكەت اتا تۋرالى «كيە» پوەماسى, سونداي-اق «بەيبارىس», «ارۋاق», «دالاباي», «اسالى-كوكەتاي» تاعى باسقا تۋىندىلارى ەندى. بالالارعا ارنالعان شىعارمالارىن جيناقتاپ, «قاسيەتتى قازىنا», «بارماقبايدىڭ باسىنان كەشكەندەرى» اتتى كوركەمسۋرەتتى ەكى كىتاپتى شىعاردىم.
– وسى كىتاپتار تۋرالى ايتا وتىرساڭىز. قازىر بالالار ادەبيەتىنە كوڭىل بۇرىلىپ جاتىر ەمەس پە؟
– مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇلتتىق قۇرىلتايدا «بالالار كىتاپحاناسى» باعدارلاماسىن قولعا الۋدى تاپسىرعان بولاتىن. بالالار ادەبيەتىن ءتۇسىنىپ تانۋعا دا, تانىتۋعا دا ۇلكەن كۇش كەرەك. بالاعا ارناپ جازۋ – قيىننىڭ قيىنى. سوندىقتان بۇل تاقىرىپقا اقىندار كوپ بارا بەرمەيدى. بالا تۋرالى جازۋ ءۇشىن اقىن پسيحولوگ ءارى پەداگوگ بولۋى كەرەك. بۇل قاسيەتتەر شىنى كەرەك, بارلىق اقىندا كەزدەسە بەرمەيدى عوي. اكەم امانقوس ەرشۋوۆتىڭ بالالار ادەبيەتىندە ايقىن قولتاڭباسى قالدى. كەزىندە باسپا كوميتەتىنىڭ بالالارعا ارنالعان جابىق بايگە كونكۋرسىنا ەكى رەت قاتىسىپ, جۇلدە العان. سول كەزدە جۇلدە العان شىعارمالار كوركەم بەزەندىرىلىپ, باسپادان كىتاپ بولىپ شىعاتىن ءداستۇر بولعان. توقسانىنشى جىلداردىڭ سوڭىندا اكەم بالا ۇعىمىنا لايىقتاپ ۇلتتىق تاربيە باعىتىندا تىيىم سوزدەر, سالت-ءداستۇردى ناسيحاتتاۋ باعىتىندا قىسقا جىرلار جازدى. بۇل شىعارمالار جەكە جيناق بولىپ شىققان جوق ەدى. سول سەبەپتەن بالالارعا ارنالعان ولەڭدەرىن ەكى كىتاپقا توپتاستىرىپ, «قاسيەتتى قازىنا», «بارماقبايدىڭ باسىنان كەشكەندەرى» اتتى كوركەمسۋرەتتى كىتاپتار شىعاردىق. بالالارعا بازارلىق بولارلىق بۇل ەكى كىتاپتىڭ ءتىلى جەڭىل, ءمان-مازمۇندى تالىمدىك دۇنيە ەكەنى داۋسىز.
– بۇل ەكى كىتاپقا قانداي شىعارمالار ەنگەن؟
– «قاسيەتتى قازىنا» كىتابىنا اكەمنىڭ جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىنا ۇلتتىق ءتالىم-تاربيە بەرىپ, سالت-ءداستۇرىمىز بەن قازاق تابيعاتىن ولەڭمەن ۇعىندىرىپ, ولەڭمەن تاربيەلەۋ سالاسىندا جازعان تۋىندىلارى ەنىپ وتىر. «قاسيەتتى قازىنا» كىتابىن مەكتەپ جاسىنداعى بالالارعا ارنالعان ۇلتتىق تانىم-تۇسىنىك پەن ادەپتىلىك الىپپەسى دەۋگە بولادى. بۇل كىتاپ «جەتى قازىنا – باعالى», «سالت-داستۇرلەر ساباعى», «قاعيدانىڭ تالابى», «ۇلتتىق ويىن وزادى» دەگەن ءتورت بولىمنەن تۇرادى.
ال «بارماقبايدىڭ باسىنان كەشكەندەرى» دەگەن كىتاپ بالالارعا ءتورت تۇلىك مال, ەر قاناتى – جىلقىنى, تۇيە مەن سيىر, قوي تۋرالى جىرلاي وتىرىپ, اۋىل ءومىرىن, ءتورت تۇلىك قاسيەتىن الۋان قىرىنان تانىستىرادى. سونداي-اق بۇل كىتاپقا «بارماقبايدىڭ باسىنان كەشكەندەرى», «دەرتكە داۋا قۇرىق تۋرالى اڭىز», «شەرقالاداعى جەكپە-جەك», «تۇيە جوعالتقان جان مەن ءۇش سىنشى», «تۇيە مەن تىشقان» اتتى ەرتەگى-اڭىزدار, باتىرلىق جىرلارى, جۇمباقتار مەن جاڭىلتپاشتار, «ويلاپ تاپ» وي دامىتۋ ولەڭدەرى ەندى.
– كىتاپتار كوز جاۋىن الاتىن ادەمى ەكەن. قاعازى دا ارزان ەمەس ەكەنى كورىنىپ تۇر.
– بالالارعا ارنالعان كىتاپتاردا ىشكى مازمۇنمەن سىرتقى ءپىشىنى تالاپقا ساي بولۋى كەرەك. مۇمكىندىگىنشە ساپالى كىتاپ شىعارۋعا تىرىستىم. بار جاقسىمىز – بالالارعا دەپ جاتامىز. بالالارعا ناعىز بازارلىق جاقسى كىتاپ بولار دەپ ويلايمىن.
– اڭگىمەڭىزگە راقمەت.
