مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «2015 جىلدى ۇلتتىق تاريحىمىزدى ۇلىقتاۋ, بۇگىنگى بەلەستەرىمىزدى باعالاۋ تۇرعىسىنان مەرەيلى بەلەس-تەر جىلى» دەي كەلىپ, بيىل قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى مەن اتا زاڭىمىزدىڭ 20 جىلدىعىن اتاپ وتەتىندىگىمىزدى مالىمدەگەن ەدى. قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىق مەرەيلى تويىن اتاپ ءوتۋدىڭ سوت بيلىگى تاريحىنداعى ماڭىزى ەرەكشە. وتكەنىمىزدى تارازىلاپ, بۇگىنىمىزدى بەزبەندەۋ ءۇشىن قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى قۇقىعى مەن بيلەر سوتىنىڭ ءىنجۋ-مارجاندارىن ورتاعا سالىپ, قۇندى دەرەكتەرمەن ءبولىسۋدىڭ ماڭىزى زور.
تاريح بەتتەرىنە ۇڭىلسەك, قازاقتا تۇرمە مەن اباقتىعا قاماپ, باس بوستاندىعىنان ايىرۋ سياقتى جازالاۋ شارالارى بولماعان. ادام ولىمىنە سوققان قىلمىستىڭ ءوزى قۇن تولەۋمەن, ياعني, «ەردىڭ قۇنىن ەكى اۋىز سوزبەن شەشكەن» بيلەر كەسىمىمەن ءبىتىمىن تاپقان. سوندىقتان, قازاق بيلەرى بەيبىت شەشىم, بىتىمگەرشىلىك ءراسىمىن ءادىل ءسوز, وتكىر ءتىل قۇدىرەتىمەن توقتاتقان. قۇن, جەر, جەسىر داۋى, بارىمتا, قارىمتا داۋلارى دا شەشەن ءسوز, ۇتقىر وي, پاراساتتى پايىممەن بەيبىت تۇردە شەشىلگەن. بيلەر, ەڭ الدىمەن, داۋگەر مەن قۇنىكەردى ءوزارا ءبىتىستىرىپ, داۋدىڭ ارتىن ۇلكەن جانجالعا اينالدىرماۋدى ويلاستىرعان. حانعا دا, قاراعا دا بۇرا تارتپاي, ولاردى بي كەسىمىنە باس يدىرە بىلگەن. جالپى, قازاق – ءسوز قۇدىرەتىن ەجەلدەن باعالاعان حالىق. وعان بيدiڭ باس-تى قارۋى ءسوز ەكەندىگى, ال سوزگە توقتاماۋ ەڭ اۋىر ايىپ سانالعانى دالەل. مۇنى قازاق حالقىنا ءتان فەنومەن دەپ باعالاۋىمىز قاجەت.
قازاق زاڭ عىلىمىنىڭ كوريفەيى, عۇلاما عالىم سالىق زيمانوۆتىڭ «بي – ەڭ الدىمەن سوت» دەپ جازۋى بەكەر ەمەس. سەبەبى, شىندىق پەن ادىلدىككە جەتۋ – ءداستۇرلى قازاق قۇقىعىنىڭ, سوعان نەگىزدەلگەن بيلەردىڭ سوتتىق شەشىمدەرىنىڭ تۇپكى نەگىزى. سوندىقتان, بيلەر شەشىمى مەن كەسىمىنىڭ ءتۇپ قازىعى – ادىلدىك. بابالارىمىز «اتاڭنىڭ قۇلى ايتسا دا, ادىلدىككە باس ءىي» نەمەسە «بي – ءتورتتىڭ قۇلى, بۇل تورتەۋى – ادال ەڭبەك, تازا نيەت, تەرەڭ وي, ادىلدىك» دەپ, ءبيدىڭ قاشان دا ادىلەتتىڭ قۇلى ەكەنىن وسيەت ەتىپ كەتكەن. بيلەر سوتىنداعى باستى ماقسات ادىلدىك بولسا, وعان جەتۋدىڭ ەڭ ۇلكەن جولى – ءسوز سايىسى. بيلەر ءسوز تالاستىرۋ ناتيجەسىندە داۋلاسۋشىلاردى ءوزارا بىتىمگە جەتەلەگەن. «باس كەسپەك بولسا دا, ءتىل كەسپەك جوق» دەپ, بەت-جۇزىنە قاراماي, قارا قىلدى قاق جارا شىندىقتى ايتۋ, بيگە جۇگىنگەن ەكى جاقتىڭ دا ءوز ءىس-ارەكەتتەرىن سارالاۋىنا مۇمكىندىك بەرگەن. بيلەر سوتىنىڭ تۇپكى ماقساتى – داۋلاسۋشى جاقتاردى ءبىتىستىرۋ, تاتۋلاستىرۋ, تابىستىرۋ بولدى دەسەك, «داۋ مۇراتى – ءبىتىم» دەگەن ناقىل ءسوز سودان قالعان.
ۇلتتىق سالت-داستۇرلەر – دالا زاڭىنىڭ قاينار كوزى. سوعان ساي زاڭ نورمالارىنا سۇيەنگەن بيلەر داۋ-دامايدى كوركەم سوزبەن, كەستەلى ويمەن رەت-رەتىمەن تارقاتىپ وتىرعان. بيلەر تەك سوتتىڭ عانا ەمەس, سونىمەن قاتار, سوت پروتسەسىندەگى ادۆوكاتتىڭ دا, پروكۋروردىڭ دا, تەرگەۋشىنىڭ دە, سۋديانىڭ دا ءرولىن اتقاردى. ونى ولاردىڭ «ايتتىم ءبىتتى, كەستىم ءۇزىلدى» دەگەن ءبىر تاراپتى عانا قولدايتىن پىكىر ايتپاعاندارىنان كورۋگە بولادى. بيلەر الدىنا كەلگەن داۋدىڭ شىندىعىنا جەتۋ ءۇشىن تەرگەۋ امالدارىن دا جاساعان. مىسالى, ايتەكە بي ۇرىنى انىقتاۋ ءۇشىن ارنايى كيىز ءۇي تىكتىرەدى. ءۇيدىڭ ءىشىن كوز كورمەستەي قاراڭعى ەتىپ, وعان قارا كۇيە جاققان اق لاقتى قامايدى. ءسويتىپ, كۇدىكتى دەپ الدىنا الىپ كەلگەن ءتورت-بەس جىگىتكە «ۇيگە كىرىپ لاقتى سيپايسىڭدار, ەگەر لاق قايسىڭ سيپاعاندا ماڭىراسا, وندا سول – ۇرى» دەيدى. كۇدىكتىلەر كيىز ۇيگە كىرىپ, دالاعا شىققاندا بي ولاردىڭ قولدارىن قارايدى. سويتسە, ءبارىنىڭ الاقانى قارا كۇيە دە, بىرەۋىنىڭ عانا قولى تازا بولىپ شىعادى. ياعني, ۇرى لاقتى سيپاسام ماڭىرار دەپ قورقىپ, ءوزىن-ءوزى ۇستاپ بەرەدى. ۇرى بۇلتارتپاس ايعاقپەن ۇستالدى. ەندى ول جالتارا المايدى, مال يەسىنە ەكى-ءۇش ەسە قۇن تولەيدى. دەمەك, قازاق دالاسىنداعى داۋلاردىڭ ارقاشان بىتىممەن اياقتالۋىنىڭ ءبىر دالەلى بيلەردىڭ وسىنداي تاپقىرلىعىنىڭ ارقاسى دەۋگە بولادى. حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار ۇلى, ۇلت جاناشىرى ءنازىر تورەقۇلوۆتىڭ: «ەرتەدەگى ءبىر ءبيدىڭ ءوزى وسى كۇنگى سوتتىڭ, پروكۋروردىڭ, ميليتسيانىڭ – قانشاما مەكەمە مەن ۇيىم باسشىلارىنىڭ قىزمەتىن اتقاردى» دەۋى, قازاق دالاسىنداعى بيلەر ءرولىنىڭ باعا جەتپەس قۇندىلىعىن ايقىندايدى.
زاڭگەر-عالىم س.سوزاقباەۆ ءوزىنىڭ «تاۋكە حان. جەتى جارعى» اتتى ەڭبەگىندە قازاق قوعامىنداعى داۋلى ءىستىڭ قارالۋىن ەكى ساتىعا بولەدى. مىسالى, سونىڭ ءبىرىنشىسى – داۋلاسقان تاراپتار بيلەردىڭ ءىستى قاراۋىنا دەيىن, ءوزارا كەلىسىم ارقىلى داۋ ءتۇيىنىن شەشۋگە ارەكەت جاسايدى. ءداستۇرلى قۇقىقتىق مادەنيەتتە ونى «ءبىتىم», «بەرەكە» نەمەسە «سالاۋات» دەپ اتاعان. سونىڭ بىرىنشىسىنە توقتالساق, «ءبىتىم» – اتى ايتىپ تۇرعانداي, ەكى جاقتىڭ ءوزارا كەلىسىمى ارقىلى داۋدىڭ اياقتالۋى. مۇنداي جاعدايدا, ياعني, ەكى جاق بىتىمگە كەلسە, ودان كەيىن ول ءىستى بيلەرگە قاراۋعا قۇقىق بەرىلمەيدى. سەبەبى, ءبىتىمدى, ءوزارا كەلىسىمدى ءبىر جاقتى بۇزۋ – سوزدە, سەرتتە تۇرماۋدىڭ بەلگىسى. ال بابالارىمىز سەرتتە تۇرماۋدى ولىممەن بىردەي ساناعان. قازاق دالاسىنداعى وسىنداي تاماشا قاسيەتتەرگە سۇيسىنگەن ورىس عالىمدارى بيلەر سوتىنىڭ حالقىمىزدىڭ سالت-داستۇرلەرىنەن باستاۋ الاتىنىن مويىنداعان. مىسالى, قازاق حالقىنىڭ ادەت-عۇرپىن زەرتتەگەن لەۆشين, بالليۋزەك, كوزلوۆ سەكىلدى عالىمدار «قازاق بيلەر سوتى – ءبىتىم مەن كەلىسىم سوتى» دەپ تاڭعالا جازسا, كوپ جىلدار بويى قازاقستانداعى پاتشا əكىمشىلىگىندە قىزمەت ەتكەن كورنەكتى ورىس زەرتتەۋشىسى س.ا.سلوۆوحوتوۆ بيلەر سوتىنىڭ حالىققا جاقىندىعىنا, əدىلدىگىنە كوزى جەتىپ, بيلەر سوتىن «بىرەگەي» جəنە «حالىقتىق» دەپ باعالاعان.
قازاق بيلەر سوتىنىڭ بىتىمگەرلىك ءراسىمىنىڭ تاعى ءبىر كورىنىسى – تاۋكە حان تۇسىندا قالىپتاسقان «جۇگىنىس» ينستيتۋتى. بۇل ينستيتۋت تەك ەكى ادامعا عانا ەمەس, رۋلار اراسىنداعى داۋلار مەن قاقتىعىستارعا دا شەشىم شىعارادى. رۋارالىق, اۋىلارالىق داۋ-دامايدى بيلەردىڭ القالىق قۇراممەن قاراۋ ءراسىمى تاريحتان بەلگىلى. ونىڭ ءتارتىبى بويىنشا ءىستى قاراۋدى باستاماس بۇرىن داۋلاسۋشىلاردىڭ كەلىسىمىمەن, داۋعا ەشقانداي قاتىسى جوق, ادىلەتتىلىگىمەن ەل كوزىنە تۇسكەن, اقىل-پاراساتى جوعارى, قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا, الا ءجىپتى اتتاماعان توبە بي سايلانادى. توبە بي داۋدىڭ شىعۋىنا سەبەپ بولعان ءىستىڭ ءمان-جايىن بۇگە-شىگەسىنە دەيىن القا قۇرامىنداعى بيلەرگە بايانداپ, ەكى جاقتى ءوزارا بىتىمگە كەلۋگە شاقىرادى. سونىڭ وزىندە داۋلاسۋشىلار بىتىسپەسە, وندا بيلەرگە ۇسىنىلعان بارلىق دالەلدەر تارازىعا سالىنىپ, القا وزدەرىنىڭ بيلىگىن ايتادى. داۋدىڭ سوڭى «الا ءجىپ» كەسۋ راسىمىمەن اياقتالادى. توبە بي جۇرتشىلىق الدىندا داۋلاسۋشى تاراپتارعا نەمەسە ولاردىڭ وكىلدەرىنە الا ءجىپتىڭ ەكى شەتىن ۇستاتىپ, ورتاسىنان كەسەدى. مۇنىڭ ءوزى بيلەر سوتىنىڭ قانداي جاعدايدا دا داۋدىڭ بىتىممەن شەشىلۋىن كوزدەگەنىن بايقاتادى.
پولياك عالىمى ا.يانۋشكەۆيچ جازبالارىندا ءوزىنىڭ وسىنداي ۋاقيعاعا كۋا بولعانىن جازادى. سوعان قاراعاندا, بۇل عۇرىپتى قازاقتار داۋ شەشۋدىڭ جەكە-دارا جاعدايىندا دا قولدانىپ كەلگەن. عالىمنىڭ بايانداۋىنشا, ەكى قازاق بىردەڭەگە تالاسىپ, ءادىل تورەلىگىن ەستۋ ءۇشىن بيگە جۇگىنەدى. ول بيلىك ايتقان كەزدە داۋلاسقاندار ءجىپتىڭ ەكى باسىن ۇستاپ بيگە بەرەدى. داۋدىڭ شەشىلگەندىگىنىڭ بەلگىسى رەتىندە ول ءجىپتى ەكىگە بولەدى. بۇل عۇرىپتىڭ ورىندالۋى داۋدىڭ اياقتالۋىن, قارسى جاقتاردىڭ مامىلەگە كەلۋىن, قازىلىققا ريزالىعىن اڭعارتادى. ەگەر «الا ءجىپ» كەسىلمەي تارقاسا – داۋگەرلەر بيلىككە ريزا بولماي, جانجالدىڭ شەشىمى كەيىنگە قالعانى. ياعني, بىتىمگەرلىك ءراسىمىنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرىنىڭ ءبىرى – الا ءجىپتىڭ كەسىلۋى. قازاقتا داۋلى ماسەلەلەر ءوش الۋ, ەسە قايتارۋ ماقساتىمەن ەمەس, گۋمانيستىك قۇندىلىقتار اياسىندا ەل تىنىشتىعىن, اعايىن تاتۋلىعىن ساقتاۋ تۇرعىسىنان قارالعان. داۋ دۇرىس شەشىمىن تاپقان جاعدايدا, ايىپكەر جاساعان قىلمىسىنىڭ كولەمىنە قاراي ات-تون ايىبىن تولەگەن. بابالارىمىز سوت بيلىگىندە «الدىڭا كەلسە, اتاڭنىڭ قۇنىن كەش» دەگەن دانالىقتى بەرىك ۇستانعان.
داۋگەرلەر مەن جاۋلاسقان رۋلاردى تاپقىرلىق ايتقىشتىعىمەن بىتىمگە كەلتىرۋ ارقىلى ەل اراسىن تاتۋلاستىرىپ, رۋلىق قارىم-قاتىناستاردى نىعايتۋدا دالا بيلەرىنىڭ دانىشپاندىعى ۇلكەن ءرول اتقاردى. بۇل تۇرعىدا مايقى بي, تولە بي, قاز داۋىستى قازىبەك بي, ايتەكە بي, تاعى باسقا بيلەردى ەل مەن ەل, اعايىن-جەگجات اراسىن الىس-تاتپاي, ءبىر-بىرىمەن جاراستىرۋشى بىتىمگەر, ەل-جۇرت قۇرمەتتەگەن تاريحي تۇلعالار رەتىندە ەرەكشە اتاۋعا بولادى. «تۋراشىل بي ەلىن وزدىرادى, تۋماشىل بي ەلىن ازدىرادى» دەمەكشى, ولار داۋدى شەشۋ كەزىندە سوت əدىلدىگىن بارىنشا قامتاماسىز ەتۋگە تىرىسىپ, اقيقاتتىڭ اق تۋىن جوعارى ۇستادى. داۋدى قاراۋ بارىسىندا ءəربىر تاراپتىڭ كەڭەسكە ءوز بيىمەن, كەيدە ءوز رۋلاسىنىڭ مۇددەسىن قورعايتىن بىرنەشە بيمەن قاتىسۋىنا رۇقسات ەتىلۋى دە, داۋدىڭ ۋشىقپاي بىتىممەن اياقتالۋىنا مۇرىندىق بولدى. بيلەر سوتىندا سىرتتان كەزدەيسوق كەلىپ ءبىر تاراپتى جاقتاۋعا رۇقسات ەتىلمەدى.
تاريحقا جۇگىنسەك, قازاق بيلەرىنىڭ بيلىك ايتۋى, ءىس قاراۋى اشىق, جاريالى تۇردە وتكەن. ياعني, بارلىق ۋاقيعا جۇرتشىلىقتىڭ كوز الدىندا وربىگەن. ءتىپتى, داۋلاسۋشى تاراپتاردىڭ پىكىرتالاسى, تارتقان كۋاگەرلەرى مەن كەلتىرگەن دالەلدەرىندە قۇپيالىق بولماعان. داۋ شەشۋدەگى اشىقتىق, سونىمەن قاتار, بيلەر شەشىمىنىڭ مىندەتتى تۇردە ورىندالۋى ولاردىڭ بەدەلىن ودان ءارى نىعايتا ءتۇستى. ەگەر سالىنعان ايىپتى تولەي المايتىن بولسا, وندا بيلەردىڭ قۇن تولەۋدى جاۋاپكەردىڭ تۋىستارى نەمەسە اعايىندارىنا جۇكتەۋى – بيلەر سوتىنىڭ «بىرلىك جوق جەردە – تىرلىك جوق» دەيتىن دانالىقتى ۇرپاق ساناسىنا ءسىڭىرىپ, قازاق حالقىنىڭ باۋىرمالدىلىعى مەن ىنتىماعىن ماڭگى ەتۋدى ماقسات ەتكەن ىزگى باعىتىنان تۋسا كەرەك. ەكى جاق كەلىسىپ تۇرعاننىڭ وزىندە, جاۋاپكەردىڭ ءوز مىندەتىن ورىنداۋعا شاماسى كەلمەۋى مۇمكىن. سونداي جاعدايدا ونى قيىنشىلىقتان اعايىن-تۋىستىڭ كومەگىمەن الىپ شىعۋى – بيلەردىڭ اسقان كورەگەندىگىنىڭ ءارى بيلەر سوتىنداعى بىتىمگەرلىك ءراسىمىن نىعايتۋدىڭ جارقىن كورىنىسى.
اكادەميك س.زيمانوۆ بۇل تۇرعىدا: «قازاق قۇقىعىندا بارلىق داۋ-دامايلار ازاماتتىق-قۇقىقتىق سيپاتقا يە بولدى جانە ولار مۇلىكتىك نەمەسە ۇيالتاتىن, ماسقارالايتىن ازاماتتىق جازالاۋمەن عانا شەكتەلدى. سويتە تۇرا, ادىلدىك تۋى اسقاق بولدى. جەتىمىن جىلاتپادى, جەسىرىن تاستامادى. بۇدان ارتىق قانداي ىزگىلىكتىك كەرەك؟!» دەيدى. شىنىندا دا, قازاق حالقىنىڭ ماقتانىشىنا اينالعان دانىشپان بيلەرىمىز ءəدىلسوتتى جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى ىشكى ساياسي تۇراقتىلىقتى ساقتاۋعا, ەلدىڭ بىرتۇتاستىعىن نىعايتۋعا ەرەن ەڭبەك ءسىڭىردى.
قازاق حالقىنىڭ سالت-ءداستۇر, ادەت-عۇرىپ ناتيجەسىندە قالىپتاسقان قۇقىقتىق مادەنيەتىندە كوپ حالىقتا كەزدەسە بەرمەيتىن ەركىندىك بار. مىسالى, ولار بيلەر سوتىنىڭ شەشىمىمەن كەلىسپەسە, ءوزiنiڭ قارسى پiكiرiن بiلدiرiپ, ابىرويىن اقتاۋعا قۇقىلى. حالىق تۇسىنىگىندە سوتتىڭ باستى مiندەتi – ۇكiم شىعارىپ, ايىپتالۋشىنى قايتكەندە دە جازالاۋ ەمەس, تورەلiك ەتiپ, ادiلەتتiلiك ورناتۋ. بۇعان جوعارىدا ايتقان بيلەر سوتىنىڭ بىتىمگەرلىك راسىمدەرى دالەل. بيلەر مارتەبەسi قازاق جۇرتىندا قاشان دا جوعارى باعالانعان. ادiلەتتiلiگiمەن اتى شىعىپ, تۋراشىلدىعىمەن جۇرت كوڭiلiنە جاققان بيلەر ەل بiرلiگiنە نۇقسان كەلتiرىپ, اعايىن اراسىندا الاۋىزدىق تۋعىزعانداردى تەزگە سالىپ وتىردى. ەندەشە, ءداستۇرلى قازاق قوعامىنىڭ يدەولوگيالىق iرگەتاسىنىڭ ءوزi بيلەر ينستيتۋتىنان ءنار الىپ جاتىر دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس. سوندىقتان, قوعامىمىزدىڭ يدەولوگيالىق نەگىزىن نىعايتۋ باعىتىنداعى مەملەكەت تاراپىنان جۇرگىزىلىپ وتىرعان ءىس-شارالاردى جانداندىرۋ ماقساتىندا, ۇلتىمىزدىڭ ۇشتاعانى ىسپەتتەس «ءسوز – بيلىك – زاڭ» سەكىلدى قۇندىلىقتار قۇدىرەتىن ۇشتاستىرا بىلگەن قازاق بيلەرىنىڭ ۇلگىسى قوعامىمىزدا ىرگەلى تۇردە كەڭىنەن ناسيحاتتالىپ جاتسا, نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى.
ەلىمىز ەگەمەندىك الىپ, تاۋەلسىزدىك تۋىن جەلبىرەتكەن تۇستا دانا بيلەرىمىز ۇستانعان بىتىمگەرلىك مۇراتى قايتا جاڭعىرۋدا. سونىڭ ايقىن كورىنىسى – «مەدياتسيا تۋرالى» زاڭ قابىلدانىپ, قوعامىمىزعا مەدياتورلار ينستيتۋتى ەندى. بيلەردىڭ «داۋ مۇراتى – ءبىتىم» دەگەن ۇستانىمىن بۇگىنگى تاڭدا سوتتار دا جالعاستىرۋدا. اتاپ ايتقاندا, تاراپتار اراسىنداعى داۋدى شەشەر الدىندا سۋديالار قولدانىستاعى زاڭ تالابىنا سايكەس, ولاردان مىندەتتى تۇردە ءىستى بىتىمگەرشىلىكپەن شەشۋگە كەلىسىمىن سۇرايدى. تاراپتار كەلىسىمگە كەلسە, داۋ بىتىمگەرشىلىكپەن بىتەدى. مۇنى ايتىپ وتىرعانىمىز, ەلىمىزدىڭ جوعارعى سوتى بابالاردىڭ وسىنداي باي مۇراسىن زامانعا ساي جاڭعىرتۋدا ولشەۋسىز ەڭبەك ەتۋدە. سوندىقتان, بيلەر سوتى – ءداستۇرلى قازاق قوعامىندا قالىپتاسقان بيلىك ينستيتۋتىنىڭ قۇقىقتىق نورمالاردى رەتتەۋدەگى وزىق ۇلگىسى رەتىندە ۇرپاق جادىنان وشپەيدى.
ويىمدى دانالار سوزىمەن قورىتار بولسام, ءابۋ ناسىر ءال-فارابي بابامىز «تاريحتى بىلمەي وتكەندى, قازىرگى جاعدايدى ءبىلۋ, بولاشاقتى بولجاۋ قيىن» دەسە, ەلباسىمىز ءوز ءسوزىن «تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ازاماتى عاسىرلار توعىسىندا ءوزىنىڭ ارعى-بەرگى تاريحىن وي ەلەگىنەن وتكىزىپ, «كەشە كىم ەدىك؟ بۇگىن كىمبىز؟» دەگەن توڭىرەكتە ويلانسىن. تۋعان ەلىنىڭ, تۋعان حالقىنىڭ تاريحى ەشكىمنەن ولقى ەمەستىگىن ءتۇسىنسىن. ءاربىر ازامات ءوزىنىڭ اتا-بابالارى قالدىرعان وسىنداي كەڭ-بايتاق جەرگە لايىقتى مۇراگەر بولۋعا ۇمتىلسىن» دەپ تۇيىندەيدى. دەمەك, تاريحتى تانىپ, تالاپ ۇدەسىنەن شىعا ءبىلۋ – ءبىزدىڭ باستى پارىزىمىز.
ايبول يبراگيموۆ,
استانا قالالىق سوتى كەڭسە
باسشىسىنىڭ ورىنباسارى
