بيزنەستى تىرناقشاعا الىپ, بۇركەمەلەۋىمىزدە ءبىر گاپ بار. بۇل «بيزنەس» ءسىز بەن ءبىز بىلەتىن بيزنەستەن بولەك. ماسەلە جەزوكشەلىك جونىندە بولىپ تۇر.
ارنايى تاپسىرما العاننان كەيىن, ءار مينۋت قىمبات. جەدەل ەلوردانىڭ تەمىرجول ۆوكزالىنا تارتىپ كەتتىم. ونداعى ماقسات جەزوكشەلىكتى قالاي «وركەندەپ» جاتقانىن ءوز كوزىممەن كورۋ بولاتىن. ۆوكزالعا كەلگەن سوڭ الدىن تورۋىلداپ ءبىراز ءجۇردىم. بىراق, كوزىمە وعاش ەشتەڭە شالىنا قويمادى. ىشكە كىرسەم دە كۇندەلىكتى تىرشىلىك قايناپ جاتىر. ءار تاراپقا اسىققان جولاۋشىلار, كەلەر پويىزىن كۇتىپ سارىلعاندار, ايتەۋىر, باسقالاي نازار اۋدارار ەشتەڭە بايقامادىم. سودان سوڭ ۆوكزال ىشىندەگى پوليتسيا پۋنكتىنە كىرىپ, ارنايى سۇراۋعا تۋرا كەلدى.
– جەزوكشەلىك ماسەلەسىن ءبىز تۇبەگەيلى شەشتىك. قازىر ۆوكزالدان ولاردى كورە المايسىز. ءبارىن سوناۋ «داۋلەت» ساۋدا ۇيىنە دەيىن ىعىستىردىق. ولار جايلى مالىمەتتى سارىارقا اۋداندىق ءىىب-ءنىڭ №20 تىرەك پۋنكتىنەن الۋعا بولادى. ول مىنا «ساپارجايدىڭ» جانىندا ورنالاسقان, – دەپ جول سىلتەپ جىبەردى كەزەكشىلىكتەگى پوليتسيا كاپيتانى.
ول جەرگە بارسام, ءبىر كەلىنشەك پوليتسيا مايورىنا شاعىم ايتىپ وتىر ەكەن. جانىندا وتىرعان كاپيتاندى ىمداپ شاقىرىپ الدىم دا, ءجونىمدى ايتتىم.
– مىنا گۇلايىم دەگەن كەلىنشەك تۋرا ءسىز ايتقان ماسەلەمەن كەلىپ وتىر. «داۋلەت» ساۋدا ۇيىندە ساتۋشى بولىپ ىستەيدى. ساۋدا ۇيىنە كەلگەندەردى «جەڭگەتايلار» سۇيرەلەپ مازا بەرمەيدى ەكەن. ءيا, ونداي ماسەلە بار. قىزمەتتىك كۋالىگىڭىزدى كورسەتىپ, ءوزىڭىزدى تانىستىرساڭىز. مالىمەتتەردى بەرۋگە بولادى, – دەدى. جۇمىسقا جاڭا كىرگەنىمدى, ءالى كۋالىك الا قويماعانىمدى ايتقان سوڭ.
– ءسىز وندا سارىارقا اۋداندىق ءىىب-ءنىڭ اكىمشىلىك پوليتسيا بولىمىنە بارىڭىز. سول جاقتاعىلار كومەكتەسەر, – دەپ شىعارىپ سالدى.
«جازعان قۇلدا شارشاۋ جوق» دەگەن, ىشكى ىستەر باسقارماسىنا بەت الىپ كەلە جاتتىم دا, «اۋەلگى ماقساتىم جەڭىل جۇرىستىلەردى ءوز كوزىممەن كورىپ, «قىزمەت» جاعدايلارىمەن جەتە تانىسۋ ەدى عوي» دەگەن ويىم ەسىمە ءتۇسىپ, ءجۇرىسىمدى باياۋلاتتىم. ۆوكزالدىڭ الدىنداعى ي.گەتە كوشەسىن قيىپ ءوتىپ, ءبىرجان سال كوشەسىنە تۇسكەنىم سول ەدى, كوزىمە 40-45 جاس شاماسىنداعى ەكى كەلىنشەك ءتۇستى. ولار ماعان ءسال بۇرىلىپ, بىردەڭە ايتقىسى كەلگەندەي ىڭعاي ءبىلدىردى. بىراق مەن بوگەلمەدىم. شىنىنا كەلگەندە, ساسقانىمنان قاتتىراق ءجۇرىپ كەتكەنمىن عوي. سوسىن ءجۇرىسىمدى ءسال باياۋلاتتىم. جوق ىزدەگەن جانداي جان-جاعىما كوبىرەك قاراعىشتاۋدى دا ۇمىتپادىم. سويتسەم, ءبىرجان سال كوشەسىنىڭ بويىندا بۇل «ساۋدانىڭ» ءتۇرى قىزىپ تۇر ەكەن. ءار بۇرىشتا, ەكى-ءۇش ادامنان جۇرەدى. ءبارىنىڭ جاس شاماسى 35-45 شاماسىنداعى ايەلدەر. تۇرلەرى بازاردا, كۇننىڭ وتىندە ساۋدا جاسايتىندارعا كوبىرەك ۇقسايدى ەكەن. بەتتەرى جەل مەن كۇنگە توتىققان ايەلدەردىڭ ۇستەرىنە كيگەن كيىمدەرى دە كونەتوزداۋ. بۇلار «كليەنت» ىزدەۋشىلەر بولىپ شىقتى. نەگىزگى «قىزمەت» كورسەتەتىندەر باسقا جەردە ەكەن, ونى كەيىن ءبىلدىم.
ادامنىڭ نە ىزدەپ كەلە جاتقانىن جازباي تانيتىن, «كاسىبىن» ابدەن مەڭگەرگەن ءبىر «جەڭگەتاي» جاناسا بەرىپ, «جاس قىزدار بار» دەپ جايىمەن ايتىپ قالدى. قۇددى «بىزدە ءتاتتى توقاش بار» دەگەن سياقتى ەتىپ, ادەمىلەپ ايتاتىنىنا ەرىكسىز تاڭ قالدىم.
– قانشا؟ – دەدىم سالعان جەردەن.
– ءۇش مىڭ جارىم, – دەدى ول دا. «ەندى نە دەسەم ەكەن» دەپ ءسال ويلانعان ءتۇرىمدى بايقاعان كەلىنشەك:
– ءۇش مىڭعا بولادى. جاس قىز, وكىنبەيسىڭ. كىرىپ قاراپ شىق, ۇناماسا باسقاسىن كورسەتەمىز, بەرى ءجۇر, – دەپ قارا كەلىنشەك ويلانۋىما مۇرشا بەرمەي, جول باستاي جونەلدى. ماعان سوڭىنان ىلەسۋدەن باسقا امال قالمادى. اۋلا جاققا اينالا بەرگەندە:
– ءبىرىنشى كىرەبەرىس, دوموفونعا بارىپ, 58-ءدى باسساڭ, وزدەرى اشادى. سوسىن بەسىنشى قاباتقا كوتەرىلەسىڭ. وڭاشا كۆارتيرا. بارا بەر, ءوزىڭ ءبىرتۇرلى ۇيالشاقتاۋسىڭ با, نەمەنە, – دەپ كەلىنشەك ۇرىسىپ قويادى.
– ءۇش مىڭ قىمبات قوي, اقشام دا جوق ەدى, – دەدىم, سالدەن سوڭ ەسىمدى جيناپ.
– وندا نەگە باسىمدى قاتىرىپ تۇرسىڭ. كەلىنشەك اشۋلى كەيىپتە كەرى بۇرىلدى. قاسىنا جاناسا بەرىپ:
– جاس قىز با ەدى؟ – دەپ سۇرادىم.
– 22-23-تەگى قىز تاقياڭا تار كەلەتىن بە ەدى؟
– قازاق پا؟ – دەدىم قاراپ تۇرماي.
– كەتشى باسىمدى قاتىرماي, ءسوزى كوپ ەركەكتەردى جەك كورەمىن, – دەپ كەلىنشەك بۇل جولى بىردەن تەرىس اينالىپ كەتتى.
ءسال دە بولسا بويىم ۇيرەنەيىن دەدى مە, الدە شىنىمەن بىرنارسە ىزدەگەن جاڭعا ۇقساپ كەلەم بە, «داۋلەتتىڭ» الدىنا جەتە بەرگەندە, ەكى كەكسە كەلىنشەكتىڭ ءبىرى جەڭىمە جارماسا كەتتى.
– جاس قىز بار, «ۋزبەچكا».
- شىن «ۋزبەچكا» ما؟
- ارينە, ءۇش مىڭ جارىم, ءجۇر كەتتىك.
– ونداي… ءارى قاراي ەشتەڭە ايتىپ ۇلگەرمەدىم, كەلىنشەك الدىما ءتۇسىپ زۋلاپ بارادى. ءۇيدىڭ ارتىنا اينالىپ بارامىز. قايدا باستار ەكەن دەپ, ءسال سابىر ساقتاعام. ءبىر كۇمىس تۇستەس «تويوتا كامري» اۆتوكولىگىنە كەلىپ, الدىڭعى جاعىنا وتىرىپ جاتىر. «بول, وتىر, وتىر» دەپ قويادى ماعان دا.
– ءۇش مىڭ جارىمىڭىز قىمبات قوي, ماعان مىڭ جارىمعا بولسا…
– بولادى, بولادى. بارعان سوڭ وزىمەن كەلىسەسىڭ, – دەدى. جۇرگىزۋشى جىگىت تە «بول, بول!» دەپ اسىقتىرىپ بارادى.
– ودان كەيىن اقشام قالمايدى ەكەن, ءجا كەيىن كورەرمىن, – دەدىم باسقا ءسوز اۋزىما تۇسپەي. «قىزىق ادام ەكەنسىڭ» دەپ بۇل كەلىنشەك تە رەنجىپ قالدى.
قازاقتا «كوپ جۇرگەن جىلاننىڭ اياعى كورىنەدى» دەگەن بار ەمەس پە. ءبىرجان سالدىڭ بويىمەن ەكىنشى قايتارا جۇرگەندە كەلىنشەكتەر مەنى نۇسقاپ ءبىر-بىرىمەن «وسى جىگىت تەگىن جۇرگەن جوق» دەپ سەزىكتەنە قارادى. ودان بۇل ارادان ءجۇرىپ كەلە جاتقاندا قاستارىندا ورتا جاستاعى, 30-دى ەڭسەرگەن جىگىتتەر بارىن بايقاعانمىن. كەلىنشەكتەر ماعان تاپ بەرگەندە, ولار جالت بۇرىلىپ, ءسال ارىرەك كەتەدى. بىراق, انادايدان بارلاپ تۇرعانى كوزگە انىق بايقالادى. مەن قاستارىنان ۇزاعاندا ءبىر-بىرىمەن سويلەسىپ جاتقاندارىن دا بىرنەشە رەت كوزىم شالعان.
«اش پالەدەن قاش پالە» دەگەن. ەندى تەزىرەك كوزىمدى جوعالتپاسام, ءبىر پالەگە ۇرىناتىنىمدى الدەبىر تۇيسىك ارقىلى سەزىندىم. ول سەزىگىم بەكەر بولمادى. «داۋلەتتەن» ۇزاپ بارا جاتىپ, سوڭىما قاراسام, ءبىر ورتا بويلى, ەكىنشىسى ۇزىنداۋ ەكى جىگىت سوڭىمنان ىلەسىپ كەلەدى ەكەن. ءبىر نارسەلەردى قىزىقتاي قالعان بولىپ, ءسال ايالداسام, ولار ۇيالى تەلەفوندارىن شۇقىلاپ, سول ماڭنان ۇزاي قويمايدى. جۇرسەم, قايتا ىلەسەدى. ەڭ دۇرىسى, تاكسيگە ءمىنىپ, زىتقان-اۋ دەگەن وي كەلدى دە, جول شەتىنەن اعىلعان كولىكتەرگە قول كوتەرە قويدىم…
مەڭدوللا شامۇراتوۆ
