ايدان سۋ تابىلدى
استرونوم عالىمدار ايدىڭ بەتىندە مۇز تۇرىندەگى سۋ بار ەكەنىن دالەلدەدى. مۇز ايدىڭ سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك پوليۋستەرىنەن تابىلىپتى ءارى ونىڭ جاتقانىنا ميلليونداعان جىل وتكەن كورىنەدى.
بۇل جاڭالىقتى گاۆاي, براۋن ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ جانە NASA باسقارماسىنا قاراستى ءبىر ءبولىمنىڭ عالىمدارى بىرلەسىپ اشتى. ونى 2008 جىلى ايدى زەرتتەۋگە جىبەرگەن ءۇندىستاننىڭ «چاندرايان-1» سەرىگىنىڭ كومەگىمەن كۇن تۇسپەيتىن تۇستاردان انىقتادى.
«چاندرايان-1» جەر سەرىگىنە سۋ ىزدەۋ ءۇشىن ارنايى Moon Mineralogy Mapper (M3) اپپاراتى ورناتىلعان. ول سۇيىقتىقتى سۋ, بۋ جانە مۇز كۇيىندە اجىراتا بىلەدى. الداعى ۋاقىتتا مۇز ءتارىزدى سۋ كوبىرەك كولەمدە تابىلار بولسا, ايعا باراتىن استروناۆتار ءۇشىن پايداسى تيمەك. ياعني جەردەن سۋ تاسىپ اۋرە بولماي, سول جاقتاعى مۇزدى اۋىزسۋ رەتىندە پايدالانۋعا بولادى.
مۇز بۇعان دەيىن كۇن جۇيەسىندەگى مەركۋريدىڭ سولتۇستىك پوليۋسىنەن جانە شاعىن عانا تسەرەس پلانەتاسىنان تابىلعان بولاتىن.
تايۆان سەنىمنەن شىقتى
سالۆادور ۇكىمەتى تايۆانمەن ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستى ۇزگەنىن حابارلادى.
– ەل ۇكىمەت وسىعان دەيىن تايۆانمەن جالعاسىپ كەلگەن ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناسقا نۇكتە قويدى. سونىمەن قاتار قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىمەن بايلانىس ورناتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى, – دەدى سالۆادور پرەزيدەنتى ساچەس سەرەن.
ءوز كەزەگىندە تايۆاننىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى دجوزەف ۋ بۇل جاعدايدى سالۆادور تاراپىنىڭ قوماقتى قارجىلىق كومەكتى تالاپ ەتۋىمەن بايلانىستىردى.
بيىلدىڭ وزىندە وسىمەن ءۇشىنشى مەملەكەت تايۆان ەلىمەن بايلانىسىن ءۇزدى. مۇنداي قادامعا 1 مامىردا دومينيكان, ال 24 مامىردا بۋركينا-فاسو باردى. وسىلايشا, تايۆاننىڭ دەربەستىگىن مويىندايتىن نەبارى 17 مەملەكەت قالدى.
ايتا كەتەيىك, قىتاي تايۆاندى ءوزىنىڭ اجىراماس بولىگى رەتىندە كورىپ, ۋاقىتشا باقىلاۋدان شىققان ايماق رەتىندە ەسەپتەيدى.
ىشىمدىكتىڭ زيانىن انىقتادى
ۆاشينگتون ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى ىشىمدىكتىڭ كەز كەلگەن مولشەرى دەنساۋلىققا زياندى ەكەنىن انىقتادى.
زەرتتەۋ جۇمىستارى بارىسىندا سپيرت ءونىمدەرىنىڭ كىشكەنە عانا مولشەرى جۇرەكتى قورعايتىنى تۋرالى تۇجىرىم دالەلدەنگەن. الايدا ونىڭ ىسىك سەكىلدى قاۋىپتى اۋرۋلاردى كۇشەيتەتىنى دە بەلگىلى بولدى.
عالىمدار مۇنداي شەشىمگە كەلمەس بۇرىن كوپ ماسەلەنى نازارعا العان. ولار 195 ەلدىڭ 15-95 جاس ارالىعىنداعى تۇرعىندارىن زەرتتەپ شىقتى. ياعني ىشىمدىكتى كۇنىنە ءبىر مارتە پايدالاناتىن جانە مۇلدەم ىشپەيتىندەردى قاراستىرعان. ونىڭ قورىتىندىسى بويىنشا سپيرت ونىمدەرىن كۇنىنە ءبىر رەت ىشەتىن ادامنىڭ قاۋىپتى اۋرۋعا شالدىعۋ كورسەتكىشى 0,5 پايىزعا, ەكى رەت قولداناتىندىكى 7 پايىزعا, ال بەس ۋاقىت ىشەتىندىكى 37 پايىزعا ارتقان.
اتالعان ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ماماندارى 2016 جىلى الەمدە الكوگول سالدارىنان 2,8 ملن ادام كوز جۇمعانىن ءمالىم ەتتى.
ايان ءابدۋالي
