مىنا ءومىردىڭ اسا قيىن دا, كۇردەلى سوقپاقتارىنان سۇرىنبەي ءوتىپ, قاشاندا تىنىمسىز تىرلىك پەن مىزعىماس بىرلىكتىڭ جانىندا جۇرەتىن, ادال ەڭبەگىمەن ەلىنىڭ قادىرلى دە, قاسيەتتى ازاماتى دارەجەسىنە كوتەرىلگەن جانى جاز, جۇرەگى جومارت اكىمجان نازاروۆتىڭ ەسىمىن اقمولا ءوڭىرىنىڭ حالقى, اسىرەسە, ورازاق اۋىلىنىڭ كونەكوزدەرى ۇمىتا قويماعانى داۋسىز.
ويتكەنى, ول ءوزىنىڭ قاراقان باسىن كۇيتتەگەن جوق, ءوزى باسقارعان ەلدىڭ قامىن كوبىرەك ويلادى.
عيبراتتى عۇمىر كەشىپ, تاعدىر تەزىنەن سۇرىنبەي وتكەن اكىمجان اعا عۇمىر بويى حالقىنا جاساعان يگىلىكتى ءىسىن, ءوز ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن قوعامعا تارتۋ ەتتى.. سونىمەن, ەل ىقىلاسىنا بولەنگەن وسى ءبىر ابزال ازامات كىم ەدى؟
قاسيەتتى اقمولا ءوڭىرى اتى اڭىزعا اينالعان تۇلعالاردان كەندە بولعان ەمەس. استاناعا ىرگەلەس تسەلينوگراد اۋدانىنا قاراستى ورازاق اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن اكىمجان نازاروۆ ەڭبەككە ەرتە ارالاستى. ونىڭ جاستىق شاعى توڭكەرىس داۋىلى بۇرقاعان, اق پەن قىزىل جاعالاسىپ جاتقان الاساپىران كەزەڭمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. 1920 جىلى نەبارى 19 جاسىندا اتقا ءمىنىپ, اۋىلداعى «جارلى-جاقىبايلاردىڭ» تۇڭعىش ارتەلىن قۇرعان وسى اكىمجان اعا. سودان اينالاسى 7-8 جىلدىڭ بەدەرىندە ول قۇلاشىن كەڭگە جايىپ, ىرگەلى ۇجىمشارعا اينالدى. كەيىن ۇجىمشار كەڭەستىك زامان تالابىنا ساي شارۋاسى شالقىعان كەڭشار بولدى. «قىزىل تۋ» (كراسنىي فلاگ) اتانعان وسى ءبىر داۋلەتى شالقىعان شارۋاشىلىق اۋدان مەن وبلىستى بىلاي قويعاندا, وداقتاعى ايتۋلى ەڭبەك ۇجىمى بولدى. مىنە, وسى ءىستىڭ ءبارىن باسىنان باستاعان اكىمجان نازاروۆ ەڭبەك ۇجىمىنا 1928 جىلدان 1961 جىلعا دەيىن, 40 جىلعا جۋىق ءۇزىلىسسىز باسشىلىق جاسادى.
ەلدىڭ بەتىندە, جەلدىڭ وتىندە جۇرگەن ادامعا سىناق كوپ قوي قاشاندا. وتكەن عاسىردىڭ اۋمالى-توكپەلى ءومىر بەلەستەرىندە ءوز قاتارلاستارىنان ءاماندا وق بويى وزىق جۇرگەن اكىمجان نازاروۆتىڭ ەل ىشىندە اڭىز بوپ ايتىلىپ جۇرگەن باستامالارى جەتەرلىك. سونىڭ بىرەر ءساتىن اڭگىمەلەپ, وقىرمانعا جەتكىزسەك , ابزال ازاماتتىڭ ارۋاعىن قۇرمەتتەگەنىمىز ەمەس پە؟
… كەشەگى سۇراپىل سوعىس باستالعان كەزدە اكىمجان ءوزى تىلەنىپ, مايدانعا اتتانباق بولعان. بىراق, جوعارى جاقتاعى باسشىلار شارۋاشىلىقتى كوپ جىل باسقارىپ كەلە جاتقان ادامدى تىلدا قاجەت دەپ ساناعان. سوندىقتان دالەلدى جەلەۋ ايتىپ, «برونمەن» الىپ قالىپ وتىرعان. ءبىز بۇگىندە ىرگەلى وبلىستىڭ 70 جىلدىعى اتالىپ وتكەن كەزەڭدە اكىمجان نازاروۆتىڭ ەسىمىن, ونىڭ جانقيارلىق ەڭبەگىن ەسكەرۋسىز قالدىرساق, ۇرپاق الدىندا سىن بولماي ما؟
ول مايدانعا بارماسا دا, ەكىنشى مايدان – تىلداعى ەڭبەكتى ۇيىمداستىرۋدا ءوزىنىڭ قاجىر-قايراتىمەن, ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتىمەن ەرەكشەلەندى.
ۇلى وتان سوعىسىنىڭ قىزىپ تۇرعان كەزىندە اكىمجان باس بولعان ۇجىمشار مايدانداعى جاۋىنگەرلەرگە ازىق-تۇلىك, جىلى كيىمدەر جىبەرىپ وتىردى. مىنا ءبىر فاكتىگە نازار اۋدارايىق: ۇجىمشار ەڭبەككەرلەرى ءتىپتى ماڭداي تەرىن سورعالاتىپ تاپقان ەڭبەك كۇندەرىنە شىققان قارجىلارىن ۇجىمشار اتىنان تانك جاساتۋ ءۇشىن اۋدارىپ وتىرعان. سوندا ءار كولحوزشى 4 مىڭ تەڭگەدەن, ال, اكىمجان ءوزىنىڭ وتباسى اتىنان 116 مىڭ تەڭگە قوسقان. سوعىس تاۋقىمەتى ەڭسەلەرىن ەزىپ, وزدەرى جارتىلاي جالاڭاش, شالا قۇرساق جۇرگەندە وسىنداي قادامعا بارۋدىڭ ءوزى ۇلكەن ەرلىك, وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك, شىنايى پاتريوتيزم ەمەس پە؟
قامباداعى استىقتى تاقىرلاپ, قولداعى ءبىرلى-جارىم قارانى مايدان قاجەتى ءۇشىن جاراتسا دا, تىلداعى ەلدى اشىقتىرماۋدىڭ دا قامىن ويلادى ول. ونىڭ دا شەشىمىن تاپتى. اسكەر وتباسىلارىنا قوعام مالىنان ساۋىن بوساتىپ, ۋاقىتشا باعىمعا بەردى. ارينە, قوعام مالىن جەكەمەنشىككە تارتىپ بەرگەنى ءۇشىن ونى جوعارىداعىلار ماڭدايىنان سيپاماس ەدى. بىراق, ەلدى اشىقتىرماۋدىڭ قامىن ويلاعان ەل اعاسى ءوز باسىن بايگەگە تىگىپ, وسىنداي كوزسىز تاۋەكەلگە باردى. ونىڭ ۇستىنە قورعالجىن وڭىرىندەگى ەلسىز-كۇنسىز جاتقان بالىعى مول «اساۋبالىق» كولىنەن كىرە تارتىپ, اقمولا مەن قاراعاندىعا مىڭداعان توننا بالىق جونەلتتى. بۇل جۇمىستى قىراۋلى قىستا ارنايى ۇيىمداستىرىلعان قارتتار (سوعىس كەزىندە بار اۋىرتپالىق ايەلدەر مەن قارتتاردىڭ, بۋىنى قاتپاعان بالالاردىڭ يىعىنا تۇسكەنى بەلگىلى) بريگاداسى ىسكە اسىردى. وسى ارادا ءبىر ايتا كەتەتىن جاي, سول ءبىر قيىن كەزەڭدە ناۋقاندىق جۇمىستارعا ادام كۇشى جەتپەي جاتقان تۇستا اكىمجان نازاروۆ «ەكپىندى بريگادا» اتتى كولحوزشىلار توبىن جاساقتادى. وندا ءتۇسىپباي قارابۇزاۋوۆ, ءماريام جاگورقىزى, نۇرماعامبەت بەكتىباەۆ, ەگور بولتۋسوۆ, دۇيسەنبەك راحمەتوۆ, جاعىپار مامبەتوۆ سەكىلدى جاسى اسقان ادامدار ەڭبەك ەتىپ, بريگاداعا 85 جاسقا كەلگەن تولجان تايجانوۆ جەتەكشىلىك ەتتى. مىنە, ناعىز ەرەن ەڭبەكتىڭ ۇلگىسى, مىنە, ناعىز ءتالىم الاتىن جاي.
وسىلايشا مىلتىقسىز مايدان – تىلداعى اكىمجان اعانىڭ يگى باستامالارى ەلگە تانىلىپ, ودان مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتى دە قۇلاعدار بولدى. كوپ ۇزاماي-اق بەلسەندى باسشى اكىمجان نازاروۆتىڭ اتىنا ستالين جولداستان العىس حات كەلدى. ونىڭ ءماتىنى تومەندەگىدەي: «قازاق سسر, اقمولا وبلىسى, اقمولا اۋدانى, «قىزىل تۋ» كولحوزى, كولحوز پرەدسەداتەلى نازاروۆ اكىمجان جولداسقا قىزىل ارميانىڭ برونەتانكتى كۇشتەرىنە قامقورلىق جاساعاندىقتارىڭىز ءۇشىن «قىزىل تۋ» كولحوزىنىڭ كولحوزشىلارى مەن كولحوزشى ايەلدەرىنە جانە وزىڭىزگە, نازاروۆ جولداس, العىس ايتامىن. مەنىڭ سالەمىم مەن قىزىل ارميانىڭ العىسىن قابىل الىڭىز. ي.ستالين».
ال, 1943 جىلى اكىمجان اعا «قىزىل جۇلدىز» وردەنىمەن, كەيىننەن لەنين وردەنىمەن ماراپاتتالدى. بىرنەشە رەت قاتارىنان ماسكەۋدە وتكەن بۇكىلوداقتىق اۋىلشارۋاشىلىعى كورمەسىنە قاتىستى. ال 1958 جىلى اۋىلشارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ەرەن جەتىستىكتەرى ءۇشىن بۇكىلوداقتىق اۋىلشارۋاشىلىعى كورمەسى كوميتەتىنىڭ قاۋلىسىمەن بىرنەشە رەت كۇمىس مەدالدارمەن جانە «ۇلكەن كۇمىس مەدالىمەن» ماراپاتتالدى.
بار عۇمىرىن تۋعان اۋىلىن تۇلەتۋ ءۇشىن سارپ ەتكەن اكىمجان نازاروۆ 1961 جىلى زەينەتكەرلىككە شىقتى.
ەلىن سۇيگەن, ءوزى دە ەلىنە سىيلى بولا بىلگەن وسى ءبىر نار تۇلعانىڭ ەرتە قالىپتاسقان قايراتكەرلىك, ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن ءسوز ەتكەندە ۇلى ابايدىڭ مىنا ءبىر ولەڭ جولدارى ەرىكسىز ويعا ورالادى:
ءۇش-اق نارسە – ادامنىڭ قاسيەتى:
ىستىق قايرات, نۇرلى اقىل, جىلى جۇرەك.
وسى ءۇش قاسيەتتىڭ ۇشەۋى دە ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىزدىڭ بويىندا بار بولاتىن. اكىمجان نازاروۆ 1976 جىلى دۇنيەدەن ءوتتى. بىراق «كوزدەن كەتسە دە, كوڭىلدەن كەتپەگەن» وسىناۋ ابزال ازاماتتىڭ ونەگەلى ءومىر جولى ۇمىتىلماق ەمەس.
تالعات تاشكەەۆ
