كەشە ەلوردامىزدا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا (ەەو) مۇشە-مەملەكەتتەردىڭ باسشىلارى باس قوستى. تاۋەلسىزدىك سارايىندا وتكەن ەەو-نىڭ جوعارى ورگانى – جوعارى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭەستىڭ (جەەك) ءماجىلىسى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەۋرازيالىق ينتەگراتسيا تۋرالى يدەياسىنىڭ 25 جىلدىعىنا جانە ەەو تۋرالى شارتتىڭ بەس جىلدىعىنا ورايلاستىرىلىپ وتكىزىلدى.
بۇل شاراعا نۇرسۇلتان نازارباەۆ, قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ, رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين, بەلارۋس باسشىسى الەكساندر لۋكاشەنكو, قىرعىزستان پرەزيدەنتى سوورونباي جەەنبەكوۆ, ارمەنيا پرەمەر-ءمينيسترى نيكول پاشينيان قاتىستى. سونداي-اق, ەەو-نىڭ جانىنداعى باقىلاۋشى-مەملەكەتتىڭ باسشىسى رەتىندە مولدوۆا پرەزيدەنتى يگور دودون جانە مارتەبەلى مەيمان رەتىندە تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمون دا وسى جيىنعا كۋا بولدى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ – قۇرمەتتى توراعا
القالى جيىندى اشىپ, ءسوز سويلەگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ قوناقتارعا ۇلكەن العىسىن جەتكىزدى. ول قۇرلىقتىڭ ەكونوميكالىق لاندشافتىن تۇبەگەيلى وزگەرتكەن قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ستراتەگيالىق دانالىعىنىڭ ارقاسىندا ەۋرازيالىق ينتەگراتسيانىڭ بۇگىنگى تاڭدا شىندىققا اينالعانىن جەتكىزدى. «ەەو-نىڭ قۇرىلۋىنا قوسقان تاريحي زور ۇلەسىن ەسكەرە كەلە, رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين نۇرسۇلتان نازارباەۆقا جەەك-ءتىڭ قۇرمەتتى توراعاسى مارتەبەسىن بەرۋدى ۇسىندى. قازاقستاننىڭ اتىنان رەسەي پرەزيدەنتىنە جانە بارشا ارىپتەستەرىمىزگە وسى ۇسىنىستى ءبىراۋىزدان قولداعانى ءۇشىن ەرەكشە العىس بىلدىرەمىن» دەدى ق.توقاەۆ. بۇدان كەيىن ءسوز تىزگىنىن ەكونوميكالىق قۇرىلىمعا توراعالىق ەتەتىن ارمەنيانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى نيكول پاشينيان الدى.
ول وسىدان 25 جىل بۇرىن نۇرسۇلتان نازارباەۆ العاش ۇسىنعان ەۋرازيالىق ينتەگراتسيا يدەياسىنىڭ 5 جىل بۇرىن ءىس جۇزىنە اسىرىلعانىنا توقتالدى. ونىڭ پايىمداۋىنشا, ەندىگى ماقسات – ەەو-نى ودان ءارى دامىتۋ, وداقتى حالىقارالىق ءارىپتەستەر ءۇشىن ءتيىمدى, تارتىمدى قۇرىلىمعا اينالدىرۋ. «بۇگىنگى جيىنداعى ءبىزدىڭ ورتاق شەشىمدەرىمىز ەەو-نى ودان ءارى وركەندەتۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ ۇمىتتەنەمىن. بارىمىزگە ىسكە ءسات دەيمىن!» دەدى ن.پاشينيان.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ: «الەمنىڭ 40 ەلى وسى وداققا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر»
ءتۇس اۋا جەەك-ءتىڭ كەڭەيتىلگەن قۇرامداعى ءماجىلىسى باستالدى. وسى ماجىلىستە ءسوز سويلەگەن نۇرسۇلتان نازارباەۆ جەەك-ءتىڭ قۇرمەتتى توراعاسى دەگەن مارتەبەلى اتاق بەرگەن مەملەكەت باسشىلارىنا العىس ايتىپ, ءوزىنىڭ تاجىريبەسىمەن ەەو-نى دامىتۋعا پايداسىن تيگىزەتىنىن ءمالىم ەتتى. ەلباسى وداقتىڭ قالاي قۇرىلعانى, العاشقى قيىنشىلىقتار, بۇگىنگى الەمدەگى ساياسي جانە ەكونوميكالىق احۋال, ەەو-نىڭ ءالى قولدانىلماعان الەۋەتى جونىندەگى ورامدى ويلارىمەن ءبولىستى. «ءبارىڭىزدى بەس جىلدىق مەرەيتويمەن قۇتتىقتايمىن! ءبىز ەەو-نى ۇلان-عايىر اۋماقتا, 5 ەلدىڭ مۇمكىندىكتەرىن بىرىكتىرە وتىرىپ قۇرعان ەدىك. بۇگىنگى تاڭدا مۇناي, كومىر وندىرۋدە جانە وزگە سالالاردا, سونىڭ ىشىندە اۋىل شارۋاشىلىعىندا ءبىرىنشى ورىن يەلەنەمىز. ەەو – ەۋرازيانى بىرىكتىرەتىن ۇلكەن اۋماق. ونىڭ قۇرامىنداعى ەلدەردىڭ حالقى 184 ملن ادامدى قۇرايدى, بۇل – وتە الىپ تۇتىنۋ نارىعى. ءبىزدىڭ بيزنەسىمىز دە بىرگە دامىپ كەلەدى. ارينە, مۇنىڭ بارىنە ۇلكەن ەڭبەكپەن, قاجىر-قايراتپەن جەتتىك. قازىر ەەو-نى كۇللى الەم مويىنداپ وتىر. سونىڭ دالەلى شىعار, الەمنىڭ 40 ەلى وسى وداققا قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا» دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
ول ءوز سوزىندە وداقتىڭ قۇرىلۋى حالىقارالىق ەكونوميكالىق احۋالدىڭ شيەلەنىسكەن ۋاقىتىمەن ءدوپ كەلگەنىن ايتتى. تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە, قىتاي, اقش جانە ەۋروپا اراسىنداعى ساۋدا سوعىستارىنىڭ ۋشىعۋى كۇردەلى جاعدايدى قالىپتاستىردى. سول سەبەپتەن ينتەگراتسيانى بارىنشا كەڭەيتىپ, ەۋرووداقپەن, شىۇ-مەن ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ قاجەت. «قىتايدىڭ «ءبىر بەلدەۋ, ءبىر جول» باستاماسى بىزگە عالامات مۇمكىندىك سىيلاپ وتىر. گەوگرافيالىق جاعىنان ءتيىمدى ورنالاسۋىن ەسكەرىپ, ەەو-عا مۇشە-ەلدەر ينتەگراتسيانىڭ شەكاراسىن كەڭەيتە بەرگەنى ابزال» دەپ مالىمدەدى ەلباسى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ ساۋدا سوعىستارى ۋشىققان كەزەڭدە جاڭا نارىقتاردى جاۋلاۋ ءۇشىن جاڭا ستراتەگيا قاجەتتىگىن قاداپ ايتتى. تۇڭعىش پرەزيدەنت ەڭ الدىمەن يمپورتتالاتىن تاۋارلارعا تالداۋ جاساۋدى ۇسىندى. «ءبىز ماشينا جاساۋ ونىمدەرى, حالىق تۇتىناتىن تاۋارلاردى, ازىق-تۇلىك ونىمدەرىن يمپورتتايمىز. بىراق بۇلاردىڭ ءبارى وزىمىزدە شىعارىلادى. ءبىز نەگىزگى ونىمدەرىمىزدى ءوز ەلدەرىمىزگە جىبەرەيىك. بىزگە Airbas كونتسەرنى سياقتى بىرىكتىرەتىن ءوز جوبالارىمىز كەرەك. مىسالى, ءبىزدىڭ وداقتاعى رەسەي – ءوندىرىستەن دە, قۋاتى جونىنەن دە الدىڭعى ورىنداعى ەل. وزگە ەلدەردە نەگە وسىنداي جوبالاردى قولعا المايمىز؟ ماسەلەن, ىشكى نارىقتا ۇشاقتارىمىز بولسا. ونى ءوزىمىز دە شىعارا الامىز» دەپ مىسال كەلتىردى ن.نازارباەۆ.
الەكساندر لۋكاشەنكو: «ساۋدا قارقىنى سىرتقى نارىقتا ءوسىپ بارادى»
ماجىلىستە ءسوز كەزەگىن العان بەلارۋس پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو ەەو-نىڭ ءالى بۇعاناسى قاتايماعان جاس قۇرىلىم بولعانىمەن, ءوزىنىڭ دەربەستىگى مەن تيىمدىلىگىن دالەلدەگەنىنە توقتالدى. «سوڭعى كەزدەرى ساۋدا قارقىنىن وسىرۋگە جول اشىلدى. 2018 جىلى 2017 جىلمەن سالىستىرعاندا بۇل ءوسىم 12 پايىزدى قۇرادى. الايدا وداقتىڭ ىشىندە ونىڭ قارقىنى تومەندەگەنىمەن, سىرتقى نارىقتا ءوسىپ بارا جاتقانى الاڭداتىپ وتىر» دەدى ول.
ايتپاقشى, بەلارۋس باسشىسى بىرىڭعاي نارىقتىڭ بارلىق سالالارىندا بارىنە بىردەي جاعداي تۋعىزۋدى اتاپ ايتتى. سول كەزدە عانا تىعىز كووپەراتسيا, وداق ىشىندەگى تاۋارلاردىڭ ۇلەسى ۇلعايادى. «ول ءۇشىن وداقتىڭ ءار مۇشەسى: مەملەكەت باسشىسىنان باستاپ ساراپشىلارعا دەيىن وسى قاراپايىم نارسەنى تۇسىنە ءبىلۋى ءتيىس» دەدى ا.لۋكاشەنكو.
باسقوسۋدىڭ سوڭىنان تاراپتار بارلىق ماسەلەلەر بويىنشا ورتاق مامىلەگە كەلىپ, بىرقاتار ماڭىزدى قۇجاتتارعا قول قويدى.
