استانانىڭ شەت ايماقتارىن دامىتۋ – ەلوردانى اباتتاندىرۋدىڭ ماڭىزدى باعىتى. قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ استانا باۋىرلاس قالالارىنىڭ جازعى فورۋمىندا سويلەگەن سوزىندە ەلىمىزدىڭ قالالارى تەڭگەرىمدى دامۋعا ءتيىس ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
باس قالانىڭ تاريحي بولىگىندە اگروقالاشىق, كوكتال جانە كوكتال-2 تۇرعىن الاپتارى, سونداي-اق ورمان وتىرعىزۋ ۋچاسكەسى كەنتى جانە ءتورت ساياجاي باۋ-باقشا قوعامى ورنالاسقان. استراحان تاس جولىنىڭ بويىمەن تۇرعىن الاپقا بەت الدىق, ۇزىن كوشەنىڭ قوس قاپتالىنداعى قالىڭ اعاشتار كوڭىل قۋانتادى. كوكتال ءبىر كەزدەرى قالا ماڭىنداعى س.م.كيروۆ اتىنداعى سوۆحوز رەتىندە بەلگىلى بولعان.
كوپتەگەن قالا تۇرعىندارى كوكتال مەن كوكتال-2-ءنى اجىراتا المايدى. الايدا شىن مانىندە, وسى ەكى شاعىن اۋداننىڭ اراسىندا سيمۆولدىق شەكارا رەتىندە نۇرعيسا تىلەنديەۆ داڭعىلى سوزىلىپ جاتىر. استراحان تاس جولىمەن قالادان ەلدى مەكەنگە قاراي شىقساڭىز, سول جاعىڭىزداعى كوكتال, ال وڭ جاعىڭىزدا كوكتال-2 ەكەنىن شاتاستىرماڭىز.
بۇگىنگى تاڭدا كوكتال تۇرعىن الابىندا 36 691 ادام تۇرادى, تۇرعىن الاپتىڭ اۋماعى 3 000 گەكتاردى قۇرايدى. كوكتال-2-دە 23 980 تۇرعىن بار, اۋدان اۋماعى 500 گەكتاردى الىپ جاتىر.
قالامەن بىرگە دامۋ بايقالادى
تۇرعىن الاپقا كىرەبەرىستەگى اۆتوتۇراقتا كوكتال 2-دە ون جىلعا جۋىق ۋاقىتتان بەرى ءومىر ءسۇرىپ كەلە جاتقان تاكسي جۇرگىزۋشىسىمەن كەزدەسىپ, اڭگىمەگە تارتتىم. ول ەلىمىزدىڭ باس قالاسى تاريحىنداعى ەلوردانىڭ شەتكى ايماعىن دامىتۋدىڭ ماڭىزدى كەزەڭىن اتاپ ءوتتى.
– مەن ەلورداعا شامامەن 10 جىل بۇرىن وڭتۇستىكتەن كوشىپ كەلدىم جانە قالامەن تانىسۋ تاريحىم كوكتالدان باستالدى. ءبىزدىڭ اۋدان ءومىر سۇرۋگە ىڭعايلى ايماقتاردىڭ ءبىرى دەپ سەنىمدى تۇردە ايتا الامىن. بىرىنشىدەن, كوپتەگەن اعاشتار بار, بۇل كەز كەلگەن ۇلكەن قالانىڭ تۇرعىندارى ءۇشىن ماڭىزدى. نەگىزى قورشاعان ورتاعا جايلىلىق اتموسفەراسىن جاسىل جەلەكتەر تۋدىرادى. ەكىنشىدەن, ءبىزدىڭ تۇرعىن الاپتاعى جولدار 100 پايىز اسفالتتالعان, تروتۋارلارمەن جابدىقتالعان, بۇل ايماقتى قاۋىپسىز جانە ىڭعايلى ەتەدى. ارينە, ءبىزدىڭ ءوزىمىزدىڭ ەمحانامىز, مەكتەبىمىز جانە بالاباقشالارىمىز بار. سونداي-اق بىزدە شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك بەلسەندى دامىپ كەلەدى. قاسىمىزدا سىزگە قاجەت نارسەنىڭ ءبارىن قولجەتىمدى باعامەن ساتىپ الۋعا بولاتىن بازارىمىز بار. مۇنىڭ ءبارى قالالىق قاربالاستان الىس, تىنىشتىق پەن ۇيلەسىمدىلىكتىڭ ەرەكشە اتموسفەراسىندا ورنالاسقان. جالپى, كوكتال-2-دە ءومىر ءسۇرۋ – ناعىز راحات, – دەدى بالعىنبەك اعا.
ونىڭ پىكىرىنشە, ەلوردادان سىرتقارىراق ورنالاسقان ەلدىمەكەندەگى ءومىردىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى – جەرگىلىكتى بالالاردىڭ بەلسەندى ءومىر سالتى. سمارتفوندار مەن گادجەتتەردە ساعاتتاپ وتىرۋدى ادەتكە اينالدىرعان قالالىق جەتكىنشەكتەرگە قاراعاندا ءبىزدىڭ بالالار ۇنەمى قوزعالىستا: جازدا فۋتبول جانە باسقا دا كوشە ويىندارىن ويناپ دەنەلەرىن شىنىقتىرسا, قىستا جەكە ۇيلەردىڭ اۋلاسىنا قاردان اققالا سوعىپ, ايتەۋىر تىنىم تاپپايدى.
– مۇنداي داستۇرلەر وتباسىلىق بايلانىستاردى نىعايتادى, بالالار ۆيرتۋالدى الەمنەن گورى قاراپايىم ومىردە جۇگىرىپ, سەكىرۋ ارقىلى قۋانىشقا كەنەلەدى. قىس مەزگىلدەرىندە كۇندەلىكتى جۇمىس كۇندەرى جۇمىستان ۇيگە كەلگەننەن كەيىن كورشىلەرىمىزبەن قار تازارتۋعا شىعامىز, قىزدارىمىزبەن قار ادامىن مۇسىندەيمىز, ۇلدارىمىزبەن بىرگە سىرعاناق تاۋلار جاسايمىز. ەڭ باستىسى, مۇندا بالالار ءۇشىن الاڭدامايمىز, كورشىلەر قالاداعىداي ەمەس ءبىرىن-ءبىرى جاقسى تانيدى ءارى تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سۇرۋدە, – دەدى بالعىنبەك اعا.
قوعامدىق كولىك باعىتى كەڭەيدى
كوكتالدىق تۇرعىنمەن پىكىرلەسىپ بولعان سوڭ جولدا جىلى ايالدامانى بايقادىم. ءىشى تاپ-تازا ەكەن, ادامدار اۆتوبۋستىڭ كەلۋىن كۇتىپ جىلىنىپ وتىر. جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا, مارشرۋتتىق اۆتوبۋسپەن قالا ورتالىعىنا بارۋ ءۇشىن شامامەن 30 مينۋتتاي ۋاقىت كەتەدى.
سارىارقا اۋدانى اكىمدىگىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا قازىرگى كەزدە اۋداندا بارلىعى 5 141 ابونەنتتى گازداندىرۋ جوسپارلانۋدا. بۇگىنگى تاڭدا 4232 تۇرعىن ءۇي (كوكتال – 1394 ءۇي, كوكتال-2 – 571 ءۇي, اگروقالاشىق – 2267 ءۇي) گازعا قوسىلعان. كوكتال تۇرعىن الابى بويىنشا 635 ابونەنتكە تەحنيكالىق شارتتار بەرىلدى. اۋداندا 16 ەكى قاباتتى ءۇي مەن 11 كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى گازعا قوسىلعان
– ءبىزدىڭ تۇرعىن الاپتا اۆتوبۋستار ۇزدىكسىز ءجۇرىپ جاتادى. ءبىر قىزىعى, بىزدە ءارتۇرلى باعىتتار بويىنشا جۇرەتىن مارشرۋتتار بار. جەرگىلىكتى تۇرعىندار ءۇشىن تىكەلەي مارشرۋتتاردىڭ بولۋى, ارينە, ىڭعايلى جانە ولار كوبىنە باراتىن جەرىنە ءبىر عانا اۆتوبۋسقا وتىرىپ جەتەدى. بىزدە № 4, 4ا, 46, 64, 71, 81 اۆتوبۋستاردىڭ سوڭعى ايالدامالارى بار, جاقىندا ەكسپو اۋدانىنا جانە «استانا-ارەنا» ستاديونىنا جىلدام جەتۋگە مۇمكىندىك بەرگەن №49 جاڭا باعىت قوسىلدى. مەن بوتانيكالىق باق ايماعىندا جۇمىس ىستەيمىن. جاڭا مارشرۋتتىڭ پايدا بولعانى تۋرالى ەستىگەندە قاتتى قۋاندىم, ۇنەمى ەكى اۆتوبۋسپەن قاتىنايتىنمىن, ال قىستا بۇل وتە ىڭعايسىز, قىمبات ءارى كەيدە كوپ كۇتۋىمە تۋرا كەلەدى. ەندى № 49 جاڭا مارشرۋتتىڭ ارقاسىندا مەن باراتىن جەرىمە اۆتوبۋستان-اۆتوبۋسقا وتىرماي-اق جەتە الامىن. قوعامدىق كولىكتەر ءجيى جۇرەتىندىكتەن, ولاردى كوپ كۇتپەيمىز. بۇل ادامدارعا قوعامدىق كولىكتىڭ اناعۇرلىم ءتيىمدى ەكەنىن اڭعارتادى. ال جىلى ايالدامالار اۋا رايى كۇرت وزگەرگەندە جاۋىن-شاشىن مەن قارلى بوراننان قورعايدى, الدا قىلىشىن سۇيرەتىپ قىس كەلە جاتىر, كۇن سۋىتادى, ايازدار بولادى, سوندىقتان وسىنداي ايالدامالار كوبەيسە ەكەن, – دەدى ايجان ەسىمدى كوكتالدىق تۇرعىن.
جىلى ايالدامالاردىڭ ءبىرى – قاينار كوشەسىندە, ەكىنشىسى ۇلىتاۋ كوشەسىندە جانە قالعان ەكەۋى كوكتال تۇرعىن الابىنداعى الەۋمەتتىك ماڭىزى بار نىساندارعا, مەكتەپتەرگە, بالاباقشالار مەن ەمحانالارعا وتە جاقىن ورنالاسقان. ويتكەنى ءدال وسى جەرلەردە ادامدار كوپ جينالادى.
گازداندىرۋ – ماڭىزدى ماسەلە
اۋدانداعى جەكەمەنشىك تۇرعىن ۇيلەر ءبىر قاراعاندا ءبىر-بىرىنە ۇقساس بولىپ كورىنگەنىمەن, ولاردىڭ ارقايسىسىنىڭ وزىندىك ەرەكشە سيپاتى مەن ءستيلى بار. بارلىعىنىڭ قورشاۋلارى بويىمەن سارى ءتۇستى ورتالىقتاندىرىلعان گاز قۇبىرلارى تارتىلعان. ال وسىدان 5-6 جىل بۇرىن اۋدان اكىمىمەن تۇرعىنداردىڭ ەسەپتى كەزدەسۋلەرى «كوكتالعا گاز قاشان وتكىزىلەدى؟» دەگەن ەڭ وزەكتى سۇراقتان باستالاتىن. 2021 جىلى كوكتالعا گاز كەلدى.
سارىارقا اۋدانى اكىمدىگىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا قازىرگى كەزدە اۋداندا بارلىعى 5 141 ابونەنتتى گازداندىرۋ جوسپارلانۋدا. بۇگىنگى تاڭدا 4232 تۇرعىن ءۇي (كوكتال – 1394 ءۇي, كوكتال-2 – 571 ءۇي, اگروقالاشىق – 2267 ءۇي) گازعا قوسىلعان. كوكتال تۇرعىن الابى بويىنشا 635 ابونەنتكە تەحنيكالىق شارتتار بەرىلدى. اۋداندا 16 ەكى قاباتتى ءۇي مەن 11 كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى گازعا قوسىلعان.
تۇرعىن ءۇي الاپتارىندا ورنالاسقان الەۋمەتتىك سالانىڭ 17 وبەكتىسىن, ونىڭ ىشىندە كوكتال-2 تۇرعىن الابى بويىنشا: قۇسمۇرىن كوشەسى, 2 مەكەنجايدا ورنالاسقان №68 مەكتەپ, قيما كوشەسى, 4 ۇيدەگى № 5 وتباسىلىق دەنساۋلىق ورتالىعى, امانتوعاي كوشەسى, 2-دەگى № 85 «مەيىرجان» بوبەكجايىن گازبەن جابدىقتاۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلدى.
جەرگىلىكتى تۇرعىن ءلاززات اپا جەكەمەنشىك جەر ۇيدە تۇرادى, ول گازعا قوسىلعالى بەرى جاعداي تۇزەلىپ, بۇرىنعى قيىندىقتاردىڭ ارتتا قالعانىن جاسىرمادى.
– ەلوردادا 2000 جىلدان بەرى تۇرامىن. وسى ۋاقىت ىشىندە مەن قالامىزدا گاز پايدا بولسا دەپ ارماندادىم. استانانى گازداندىرۋ تۋرالى اقپارات پايدا بولعاننان كەيىن العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ گازعا قوسىلعان مەن شىعارمىن. ارقاشان «نەگە ءبىز ءۇيىمىزدى كومىرمەن جىلىتامىز, بىزدە قور جەتكىلىكتى عوي» دەپ ويلايتىنمىن. كۇندە تاڭەرتەڭ جانە جۇمىستان كەلگەننەن كەيىن, ءتىپتى كەيدە تۇندە كومىر تاسىپ, پەش جاعۋعا تۋرا كەلەتىن. ودان شىققان ءتۇتىن تابيعاتتى لاستايدى. كەيدە قۇبىرلار قاتىپ قالىپ, قينالۋشى ەدىك, جىلۋ ءۇيدىڭ اينالاسىنا بىركەلكى تارالمايتىن كەزدەر دە بولدى. بۇگىنگى تاڭدا ءبارى باسقاشا. گازعا قوسىلعالى بەرى تۇرمىسىمىز تۇزەلدى, ءۇيىمىز دە تازا ءارى جىپ-جىلى, – دەدى ءلاززات اپا.
تۇرعىندار ءدان ريزا
سارىارقا اۋدانىنىڭ تۇرعىن الاپتارىندا تسەلينوگراد زامانىنان بەرى وسىندا ءومىر ءسۇرىپ كەلە جاتقان جەرگىلىكتى ادامدار تۇرادى.
– ەلورداعا العاش كەلگەن كەزدە بىزگە وسىندا قونىستانۋ ۇسىنىلدى. ول كەزدە ۇيلەر كىشكەنتاي ەدى, بۇكىل وكرۋگ كورىنىپ تۇراتىن جانە ءبىز كورشىلەرىمىزدى جازباي تانيتىنبىز. 25 جىل ىشىندە ءبىزدىڭ شاعىن اۋدانىمىز تۇبەگەيلى وزگەرىپ, ءوسىپ, دامۋىن جالعاستىرۋدا. ءار كەش سايىن سۋ الۋ ءۇشىن كولونكاعا باراتىنبىز. سۋ تولعانشا, كورشىلەرمەن جاڭالىقتاردى تالقىلايتىنبىز. ول كەزدە بارىمىزدە بىردەي تەلەديدارلار بولعان جوق. كەلىنمەن بىرگە ۇيدە كەشكى اس دايىنداپ, برازيليالىق سەريالدىڭ جاڭا سەرياسىن كورۋ ءۇشىن كورشىنىڭ ۇيىنە جۇگىرەتىنبىز. ءبىز باستى كەيىپكەرلەردىڭ ءاربىر ارەكەتىن شاي ۇستىندە بىرگە تالقىلاپ, باسقا قالالاردا تۇراتىن تۋىستارىمىزبەن حابارلاسۋ ءۇشىن كورشىلەس سارىوزەن كوشەسىندە ورنالاسقان قالاارالىق كەلىسسوزدەر پۋنكتىنە باراتىن ەدىك. بۇگىندە ءبارى وزگەردى. قازىر كوشەلەرىمىز اسفالتتالدى, ۇيلەرىمىز گازداندىرىلدى جانە بارلىعىمىزعا ينتەرنەت جۇيەسى قولجەتىمدى بولىپ وتىر. ءبىر كەزدەرى ارمان بولعان ىڭعايلىلىقتار ەندى ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى ءومىرىمىزدىڭ ءبىر بولىگىنە اينالدى, – دەدى كۇلان اپا.
قوسىمشا ءبىلىم ورتالىعى بار
كوكتال-2 تۇرعىن الابىندا مىرجاقىپ دۋلاتوۆ اتىنداعى № 68 مەكتەپ-گيمنازياسى ورنالاسقان. وقۋ ورنىندا وقۋشىلار سارايىنىڭ فيليالى بولىپ تابىلاتىن «شۇعىلا» قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ ورتالىعى بار. ول وسى سارايدىڭ بۇرىنعى ديرەكتورى, مارقۇم ەربول ىرگەبايدىڭ باستاماسىمەن اشىلعان ەدى. مۇندا بەس ءبىلىم بەرۋ ستۋدياسى مەن ون ءۇش بالالار ۇيىرمەسى تەگىن جۇمىس ىستەيدى. ساباققا تىركەلۋ ونلاين رەجيمىندە جۇرگىزىلەدى, بۇل ءبىلىم بەرۋ مۇمكىندىكتەرىنە قول جەتكىزۋدى ودان دا ىڭعايلى ەتىپ وتىر.
«شۇعىلا» ورتالىعى 2019 جىلى ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قاتىسۋىمەن اشىلعان بولاتىن.
– مەن كوپبالالى انامىن. مەن سەكىلدى ەلوردالىق كوپتەگەن انالار بالالارىنىڭ بارلىعىن بىردەي ۇيىرمەلەرگە جازدىرا الماي قينالىپ جاتادى. الايدا «شۇعىلا» ورتالىعىنىڭ ارقاسىندا مەنىڭ بۇلدىرشىندەرىم ءارتۇرلى ستۋديالار مەن سەكتسيالاردا وقۋعا مۇمكىندىك الدى جانە ولار مۇندا تەگىن قاتىسادى. فيليالدىڭ مەكتەپتە بولۋى وتە ىڭعايلى, – دەدى اسەم.
«قورعالجىن» ساياباعى – جانعا سايا
مەكتەپتىڭ جانىندا قاينار جانە قۇسمۇرىن كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا ورنالاسقان «قورعالجىن» ساياباعى ورنالاسقان. 2022 جىلى ول تولىعىمەن جاڭارتىلىپ, قايتا قۇرىلدى. جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولى جوندەلىپ, اينالا تەگىس كوگالداندىرىلدى.
ساياباقتىڭ اۋدانى 6 555 شارشى مەتردى قۇرايدى, ال جاسىل ايماقتىڭ جارتىسىنان كوبى 4261 شارشى مەتردى قۇرايدى. مۇندا ءارتۇرلى قاراعاي, شىرشا, سيرەن, قاراعاش جانە ت.ب. كوپتەگەن اعاشتار وتىرعىزىلعان.
ساياباق بالالار ويىن الاڭى, سپورت الاڭى, ءىس-شارالار الاڭى جانە تىنىش ايماق بولىپ ءتورت ايماققا بولىنگەن. ءوز كەزەگىندە ويىن الاڭى شاعىن ارحيتەكتۋرالىق فورمالاردىڭ مولشەرى بويىنشا 2-دەن 5-كە دەيىنگى جانە 6-دان 12 جاسقا دەيىنگى بالالار ءۇشىن ەكىگە بولىنگەن. بۇل جەردە شاحمات پەن ۇستەل تەننيسىنە ارنالعان ارنايى ۇستەلدەر بار. ساياباق تولىعىمەن جارىقديودتى شامدارمەن, جەرگىلىكتى سۋارۋ جۇيەسىمەن جانە جاڭا ۇلگىدەگى جارىقتارمەن جابدىقتالعان. مۇندا كەلگەندەر قورعالجىن اۋدانىنىڭ ءانۇرانىنا اينالعان «دۋدار-اي» ءانىنىڭ ءماتىنى جازىلعان ۇلكەن تاقتانى بىردەن كورەدى.
– مەن, كوكتال-2 تۇرعىندارىنىڭ كوپشىلىگى سياقتى, قورعالجىن اۋىلىنان كوشىپ كەلگەنمىن. نەمەرەلەرىم كۇنى بويى وسى ساياباقتا وينايدى. مۇندا ءتىپتى تۇندە كەرەمەت ادەمى. جارىقديودتى شامدار جانعان كەزدە ەرەكشە اسەرگە بولەنەسىز. كۇندىز كورشىلەرىممەن كەزدەسىپ, وسى جەردەگى ورىندىقتارعا جايعاسىپ, اڭگىمەلەسەمىز. تاعى ءبىر قىزىعى, ءبىزدىڭ تۇرعىن الابىمىزداعى كوشەلەر قورعالجىن اۋدانىنداعى شاعىن اۋىلداردىڭ اتىمەن اتالادى, – دەدى رابيعا اپا.
قالاعا بەت العان ءبىز جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ كوكتالدى نە ءۇشىن جاقسى كورەتىنىن تۇسىنگەندەي بولدىق. ەلوردادان سىرتقارىراق ورنالاسقان ەلدىمەكەندەگى تازا اۋا, تىنىشتىق پەن جايباراقات ءومىر, دوستىق پەن سىيلاستىق سالتانات قۇرعان جەردە كورشىلەر ءبىرىن-ءبىرى جاقسى تانيدى. جەرگىلىكتى تۇرعىندار ءۇشىن كوكتال ءدال وسىنىسىمەن قىمبات-اۋ, ءسىرا.
شىنار حاميتوۆا
