استانا ەل مادەنيەتىنىڭ دە ورتالىعى بولىپ وتىر. ەلوردا تورىندە بوي كوتەرگەن مادەني نىساندار بۇگىنگى تاڭدا حالىقارالىق ءىس-شارالاردىڭ ورداسىنا اينالعانداي. استانا جاڭا ءزاۋلىم عيماراتتارىمەن قاتار, كونە تاريحي ونەر وشاقتارىنا جاڭاشا تىنىس بەرۋىمەن دە ۇلگى.
استانا قالاسى ءماسليحاتىندا مادەنيەت سالاسىنىڭ ماسەلەلەرى قارالدى. سونىڭ ىشىندە اتالمىش سالانى دامىتۋدىڭ 2024-2026 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارى جوباسىن پىسىقتاۋعا تاپسىرما بەرىلدى. سالانىڭ جاعدايى مەن اتقارىلعان جۇمىستارمەن, الداعى جوسپارلارمەن دەپۋتاتتاردى قالالىق مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باسشىسى جاڭاباي مەيىرمانقۇلوۆ تانىستىردى.
تۋريستەردى قالاي تارتامىز؟
باياندامانى تىڭداعاننان كەيىن دەپۋتاتتار ساۋالدارىن قويىپ, ۇسىنىستارىن جەتكىزدى. دەپۋتات كەندەباي ادامبەكوۆ تەاترلاردىڭ, كونتسەرت زالدارىنىڭ سىيىمدىلىعى شەكتەۋلى بولعاندىقتان ونەردى تاراتۋ ءۇشىن شىعارماشىلىق ۇجىمداردىڭ تۇرعىن الاپتارعا, اۋلالارعا, ساۋدا ۇيلەرىنە بارىپ, قويىلىمدارىن, كونتسەرتتەرىن قويۋدى ۇسىندى. مادەنيەت قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسى تومەن ەكەنىن ايتا كەلىپ, ونى كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوتەرۋ, ونەر ادامدارىن باسپانامەن قامتۋ ماسەلەلەرىن قوزعادى.
دەپۋتات ساۋلە ءساميديننىڭ ايتۋىنشا, ەلوردادا مادەني مەكەمەلەر ءبىراز بولسا دا, ءتىپتى سانى جاعىنان الماتىدان اسسا دا, قازىر وزەكتى دە, ماڭىزدى ءىس كرەاتيۆتى ەكونوميكانى دامىتۋدان استانا كەيبىر قالالاردان قالىپ قويدى.
– بۇل جاعىنان وڭىرلەرگە ۇلگى بولۋىمىز كەرەك ەدى. ەلورداداعى كرەاتيۆتى يندۋستريالار ورتالىعىنىڭ اتاۋى مادەني ءىس-شارالاردى وتكىزۋ جونىندەگى ديرەكتسيا بولىپ وزگەرتىلدى. بۇل دۇرىس شىعار, بىراق رەسۋرستار مەن ءتيىستى عيماراتتار جەتكىلىكتى بولعانمەن كرەاتيۆتى مادەني ونىمدەر تاپشى, – دەدى ساۋلە ساميدين.
ونىڭ پىكىرىنشە, ءوزىن-ءوزى اقتاپ قانا قويماي, اسىرا پايدا اكەلەتىن مادەني ونىمدەرگە بيلەت ساتۋدان تۇسكەن تابىستى مادەنيەت قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن كوتەرۋگە, بونۋستار بەرۋگە جۇمساۋعا بولادى. «وسىنداي ونىمدەردى كوبەيتۋ كەرەك» دەدى دەپۋتات. كەز كەلگەن ەلدىڭ مادەني قىزمەتى, ۇلكەن مادەني وقيعالار ءتۋريزمنىڭ دامۋىنا دا ىقپال ەتەتىنىن اتاپ وتكەن ول قازىر الەمدەگى جاعدايدى پايدالانىپ, استانادا ءىرى مادەني وقيعالاردى كوپتەپ وتكىزۋدى, ءسويتىپ تارتىلىس ورتالىعىنا اينالدىرۋدى ۇسىندى.
دەپۋتات عابيت ءتاجىمۇراتوۆ «نۇرسۇلتان نازارباەۆ حالىقارالىق اۋەجايى» باسقارما توراعاسى بولعاندا قالاعا تۋريستەر شىنىمەن كوپ كەلەتىنىنە كوزى جەتكەنىن, سوندىقتان جاقسى مادەني ءىس-شارالار جارناماسىن اۋەجايدان باستاپ ورنالاستىرۋ كەرەكتىگىن ايتتى.
قۋىرشاق تەاترى كوشە مە؟
دەپۋتات اسقار سماعۇلوۆ قالانىڭ قۋىرشاق تەاترىن كوشىرۋ ماسەلەسىن قوزعادى. ونىڭ پىكىرىنشە, ونەر وشاعىنىڭ قازىرگى عيماراتىندا جۇمىس ىستەۋ مۇمكىن ەمەس. مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باسشىسى جاڭاباي مەيىرمانقۇلوۆ اتالمىش تەاتر باسشىلىعىنا بىرنەشە عيمارات كورسەتىلگەنىن, الايدا ەشقايسىسى ساي كەلمەي قالعانىن ايتىپ, كەلەسى جىلى قۋىرشاق تەاترىنا عيمارات سالۋ جوسپارلانعانىن اتاپ ءوتتى.
– بۇل ماسەلەنى تالقىلاپ كەلە جاتقانىمىزعا ءۇش جىلعا جۋىقتادى. تاياۋدا قالالىق فيلارمونياعا بەرىلگەن بۇرىنعى «وكتيابر» كينوتەاترىنىڭ عيماراتىن الدىندا قۋىرشاق تەاترىنا ۇسىنعانبىز. بىراق ونەر ۇجىمى بۇدان باس تارتتى. جاڭا عيماراتتى سالۋعا كەم دەگەندە ءتورت جىل كەتەدى. سوندىقتان قالاداعى دايىن عيماراتتاردى قاراپ, بىرەۋىن تاڭداۋ كەرەك. مەن سونى دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن. جاڭا عيمارات قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ دايىن عيماراتتى ساتىپ الۋدان ءۇش ەسە قىمبات بولادى, – دەدى قالالىق ءماسليحات توراعاسى ەرلان كاناليموۆ.
مادەني مەكەمەلەر مۇقتاجدىعى
مادەني نىسانداردى جوندەۋ ماسەلەسىنە توقتالعان توراعا م.گوركي اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق ورىس دراما تەاترى مەن «ناز» مەملەكەتتىك بي تەاترى بيىل جاقسى جوندەلگەنىن اتاپ ءوتتى.
– قالا اكىمدىگىنە قارايتىن بار بولعانى 12 مادەني نىسان بار. ونىڭ بارلىعى جوندەۋدى قاجەت ەتىپ تۇرعان جوق, بىراق تەڭ جارتىسىن جوندەۋ كەرەك. قالالىق فيلارمونياعا اعىمداعى جوندەۋ كەرەك, سوڭعى رەت مۇندا جوندەۋ 10 جىل بۇرىن جۇرگىزىلدى. تسيرك تە توزىپ قالدى. وعان جانە «اتامەكەن» قازاقستان كارتاسى» بازاسىندا وتىرعان بىرلەسكەن مۋزەيلەر ديرەكتسياسىنا دا جوندەۋ كەرەك. «جاستار» تەاترىن كەلەسى جىلى جوندەۋگە قارجى سالىنىپ جاتىر. جوندەۋدەن باسقا قۇرال-جابدىقتار, مۋزىكالىق اپپاراتۋرا, دىبىس اپپاراتۋراسى, ساحنا, تەاتر رەكۆيزيتتەرى بار. سولاردى مادەني مەكەمەلەرگە ءبىر رەت الىپ بەرۋ كەرەك. جالعا الۋ دەگەندى قويۋ قاجەت. جالاقى ماسەلەسىن قارايمىز, مادەنيەت قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسى رەسپۋبليكا بويىنشا ورتاشا جالاقىعا ساي بولعانى ءجون. قازىر بىزدە ورتاشا جالاقى – 350-370 مىڭ تەڭگە كولەمىندە. سوعان ەكى-ءۇش جىل ىشىندە جەتۋىمىز كەرەك. ادامنىڭ باسىندا باسپانا بولماي, دۇرىس ءومىر سۇرە المايدى. اركىمنىڭ قاباعىنا, كوڭىلىنە, بۇرىشىنا قاراپ جۇرگەن ادام بولاشاعىن دا دۇرىس جوسپارلاي المايدى. بىزدە ءبىلىم جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالالارى قىزمەتكەرلەرىنە 100 پاتەرلى ۇيلەر سالىنىپ جاتىر. مادەنيەت قىزمەتكەرلەرىن باسپانامەن قامتۋدا دا بۇل تاجىريبەنى قولدانۋ كەرەك. قالا بيۋدجەتىنىڭ بۇعان مۇمكىندىگى بار, – دەدى ەرلان كاناليموۆ.
سالا تسيفرلاندىرۋدى قاجەت ەتەدى
ءماسليحات توراعاسى «ناز» مەملەكەتتىك بي تەاترىن قالا شەتىنەن ورتالىققا كوشىرۋ كەرەكتىگىن ايتىپ, الداعى جىلدارى تۇرعىن الاپتاردا ون شاقتى دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ كەشەنى سالىناتىنىن جەتكىزدى. بۇل نىساندارمەن قاتار ەلدى مەكەندەردە مادەنيەت ءۇيىن سالاتىن مۇمكىندىك جوق ەكەنىن, سوندىقتان دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ كەشەندەرىندە مادەني ءىس-شارالاردى, كونتسەرتتەردى وتكىزەتىن بولمە بولۋ كەرەكتىگىنە نازار اۋداردى.
– شىنىن ايتقاندا, تەاترلارعا جاڭا رەپەرتۋارلار كەرەك. مادەنيەت باسقارماسىنىڭ جانىندا رەداكتسيالىق القا قۇرىلىپ, تەاترلاردىڭ جوسپارىن بەكىتۋ كەرەك. ەلىمىزدە 280 اۋدان بار. ءار اۋدان ورتالىعىندا مادەنيەت ءۇيى جۇمىس ىستەيدى. ەلوردانىڭ ونەر ۇجىمدارىن تابىس تابۋ ءۇشىن سوندا گاسترولدەرگە جىبەرۋگە بولادى. اۆتوبۋس الىپ بەرەيىك, ءىسساپار قارجىسىن شەشەيىك. ەلوردادا حالىقارالىق دەڭگەيدەگى مادەني ءىس- شارالار جوق, ءبارىن قالا كۇنىنە اكەلىپ تىعامىز, ناتيجەسىندە ول ستاندارتتى ءىس-شارا بولىپ شىعادى. «شابىت» فەستيۆالىن, «جاس قاناتتى» قايتارۋىمىز كەرەك. بۇل فەستيۆالدەر جوق بولىپ كەتتى. وتكەندە «ازيا داۋىسى» الماتىدا كەرەمەت بولىپ ءوتتى. سونى نەگە استانادا وتكىزبەسكە؟ بىزدەگى مادەني وشاقتاردا ەكسكۋرسيالىق باعدارلاما دا جوق. ميلانعا بارساڭىزدار, سونداي باعدارلاما بويىنشا بۇكىل تەاترلارىن, بۇكىل مۋزەيلەرىن ارالاتادى. وندا ءبىر كۇندىك ەكسكۋرسيا 350 ەۆرو تۇرادى. نەگە وسى ۇلگىنى بىزگە پايدالانباسقا؟ – دەدى ەرلان كاناليموۆ.
ءماسليحات توراعاسى جاس مامانداردىڭ تاجىريبە الماسۋى ءۇشىن شەتەلدەرگە وقۋعا جىبەرۋ كەرەكتىگىن ايتتى. ەلشىلىك ارقىلى كورشى رەسەيدەن سۇراتىپ العان مالىمەتتەردى كەلتىردى.
– ماسكەۋدە سوڭعى ەكى جىل ىشىندە تەاترعا كەلۋ 40 ەسە وسكەن. رەپەرتۋار 15 ەسە جاڭارعان. تابىس تا 5 ەسە وسكەن. بۇل نەدەن دەيسىزدەر؟ بىزدە مادەنيەت سالاسىن تسيفرلاندىرۋ جوق. جاسىراتىنى جوق, بيلەتتىڭ جارتى اقشاسى شاقىرۋمەن كەتەدى, جارتىسى بالكىم, ساتىلار. قالانىڭ 12 مادەني نىسانىن تسيفرلاندىرۋعا نە كەدەرگى؟ ءبىزدىڭ تەاترلاردا تاقىرىپتىق دۇكەندەر جوق. ماسەلەن, اكتەرلەر ءومىربايانى جازىلعان كىتاپشالاردى تاپپايسىزدار. ماسكەۋگە بارساڭىزدار, ولاردىڭ تەاترلارىندا, ءتىپتى تاقىرىپتىق مەيرامحانالار بار, – دەگەن ەرلان كاناليموۆ مادەنيەت سالاسىن دامىتۋدىڭ 2024-2026 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارىن تاعى ءبىر قاراپ شىعىپ, كەلەسى ايدىڭ ورتاسىندا بەكىتۋدى ۇسىندى.
