كوپتەن بەرى ەلوردادا مادەنيەت قىزمەتكەرلەرىن دايارلايتىن جوعارى وقۋ ورنىن اشۋ كەرەكتىگى تۋرالى ايتىلىپ ءجۇر. بۇل – ۋاقىت تالابىنان تۋىنداعان سۇرانىس. وسى ماسەلە بۇكىل رەسپۋبليكامىزدا قالاي شەشىلىپ جاتىر دەگەن ويمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت قايراتكەرى, فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ءابۋوۆ امىرەقۇل ەرگەشۇلىمەن سۇحباتتاسقانىمىزدا, سوڭعى جىلدارى مادەنيەتىمىزدىڭ ءمانى وزگەرىپ بارا جاتقانى تۋرالى ايتىپ بەردى.
«قازاق حالقى ححI عاسىرعا اياق باسقاندا ۇرپاقتارى كونەدەن كەلە جاتقان كەلبەتىمىزدەن, سالت, ءداستۇر, مادەنيەت, ونەر, ادەت-عۇرىپتاردىڭ باسىم كوپشىلىگىنەن قول ۇزۋگە تاياپ كەلدى. ونىڭ سەبەبىن ۇعىنۋ ءۇشىن تەرەڭگە ءۇڭىلۋدىڭ قاجەتى شامالى. ءوز حالقىنىڭ قۇندىلىقتارىنا قانىقپاعان, كەرزامان تۋدىرعان بىلىمسىزدەردىڭ, كەلتە ويلايتىنداردىڭ قولىمەن كوسىپ-كوسىپ, كەسىپ تاستاعاندارىنا تالداۋ جاساساڭىز جەتكىلىكتى» دەيدى ۇلكەن وكىنىشپەن.
– قانداي دا ءبىر ەل (مەملەكەت, قوعام) بىلىمىمەن, مادەنيەتىمەن, ونەرىمەن باسقا ەلدەرمەن سالىستىرىلادى. كەمەڭگەر جازۋشى, اسقان ويشىل, مۇحتار اۋەزوۆ «حالىق پەن حالىقتى, ادام مەن ادامدى تەڭەستىرەتىن نارسە – ءبىلىم» دەگەن بولاتىن. ءاربىر قوعامدا ونىڭ مۇشەلەرىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيى, عىلىمي الەۋەتى, مادەنيەت پەن ونەردەگى جەتىستىكتەرى كورىنىس بەرەدى. سونىڭ ىشىندە, اتاپ ايتۋعا كەزەگى كەلگەنى – بۇگىنگى ۇلكەن-كىشىمىزدىڭ مادەنيەتتىلىگىمىز, قازاقشا ايتاتىن بولساق, ادامگەرشىلىگىمىز قاي دەڭگەيدە؟ ونىڭ ولشەمى بار ما؟ نەمەن باعالاۋعا بولادى؟ قالاي ساراپتاعان ءجون؟ مادەنيەت ۇعىمى قانداي ەلەمەنتتەردى قامتيدى؟ مادەنيەتتى ادام دەپ كىمدى ايتامىز؟ مادەني ءبىلىم مەن تاربيەنى قانداي مامان بەرە الادى, ول ماماندى, قالا بەردى, جاستاردى تاربيەلەيتىندەردى قايدا جانە قالاي دايارلاپ شىعارادى؟
بۇگىنگى كۇنى تەاتر ساحناسىندا شوۋلار, ادام ساناسىن ۋلايتىن ازىلدەر ء(ازىل ەمەس ارنايى سىقاقتار), جارتىلاي نەمەسە تولىققا جۋىق جالاڭاش بيشىلەر (ازعىندىقتىڭ ءتۇر-تۇرىمەن بەينەلەنگەن) جاۋلاپ الدى. ولار تويلاردا دا قىزمەت ەتۋدە. ونىمەن بىرگە ەلىمىزدىڭ مەنشىكتى تەلەكانالدارى دا كۇندىز-ءتۇنى ەفيردى لاستاۋدا. تال بەسىكتەن باستالاتىن تاربيەنى ۇلتتىق يدەولوگياعا جاۋاپتى جاڭا ۆيتسە-پرەمەر مەن ەلىمىزدىڭ مادەنيەت سالاسىنىڭ جاڭا ءمينيسترى – جاڭا ۇكىمەتىمىز قولعا الماسا, مادەني قۇلدىراۋ توقتار ەمەس.
– حالقىمىزدىڭ مادەنيەتىن مازداداتىن ءبىر وشاعى تەاتر عوي. ونىڭ بۇگىنگى بەدەلى مەن ىقپالى قانداي دارەجەدە؟
– ونىڭ دا ايدارىنان جەل ەسىپ تۇرماعانى بەلگىلى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا, دراما تەاترلارىنا, ءداستۇرلى ونەر يەلەرىنىڭ كونتسەرتتەرىنە حالىق, اسىرەسە, جاستار اياق باسپايدى دەپ شاعىمدانادى. سەبەبى تەاترلاردا تاۋسىلماس قايعى, ۋايىم مەن مۇڭ, زورلىق پەن زومبىلىق, كىسى اقىسىن جەۋ, تيىلمايتىن كوز جاسى مەن جانۇياداعى بىتپەيتىن داۋ-داماي, اجىراسۋ نە ادام ولىمىنە اپاراتىن شىم-شىتىرىق باس اۋىراتىن قويىلىمدار دا جەتكىلىكتى.
حالىق قانداي جاعدايدا دا دەمالعاندى, تىنىققاندى ءارى ونىڭ مادەني ءىس-شارالار تۇرىندە جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلعانىن, وتكىزىلگەنىن قالايدى. بۇگىنگى كۇنگە مۋزىكانى, ءاندى, شوۋلاردى الىپ قاراساق, باسىم كوپشىلىگىندە قازاقتىڭ نامىسىنا تيەتىن, كەمسىتەتىن, قورلاپ كورسەتەتىن ورىنداۋشىلىقتار ۇردىسكە اينالىپ بارادى. ۇلتقا دا, دىنگە دە سيىسپايتىن جات قىلىقتار سونشالىقتى جيىركەنىشتى: ەركەكتىڭ ايەل كيىمىن كيىپ, ايەل ءرولىن ورىنداۋى, جىگىتتەردىڭ حايۋاننىڭ رولىنە كىرىپ, ادام كەيپىنەن شىعىپ كەتۋى ءبىز كۇلەتىن نارسە ەمەس! جالاڭاش بيلەر, بوس سوزبەن ادامداردىڭ ۋاقىتىن الۋى, جۇيەسىن ۋلاۋى, ادەپسىزدىكتەردىڭ تۇرلەرى مەن سالالارىنىڭ وركەندەۋى تەك قازاققا ارنالعان. باسقا بىردە-ءبىر ۇلت وكىلى بۇل قويىلىمدارعا باس سۇقپايدى.
قولدان ۇشقان قۇندىلىقتاردى قايتارىپ, ونى مىنا جاھاندانۋ جاعدايىندا قوعامنىڭ زاماناۋي تالاپتار دەڭگەيىنە ساي لايىقتى ەتىپ, توزدىرىپ الماي, ەڭ باستىسى, توقىراۋعا ۇشىراتپاستان, ۇلى كوشكە ىلەسە الاتىنداي ءوز تۇعىرىنا قايتا قوندىرۋ قاجەت
– ءبارىمىز دە كاۋسار بۇلاقتىڭ تۇنىعىمەن سۋسىنداعاندى قالايمىز. وعان قول جەتكىزە الامىز با؟
– ءيا, ارينە! وعان ءسوز بار ما؟! قازاق حالقى – ءتۋابىتتى شىعارماشىل حالىق. ءبىزدىڭ جاستار قۋانىشتى, شاتتىقتى, كوڭىل كوتەرۋ مەن شىعارماشىلىقتى, ءوز ىزدەنىسىنە باعىت بەرەتىن, اقىل قوسىپ, وي سالاتىن, ۇمتىلۋعا جەتەلەيتىن, جاڭالىققا, جەتىستىك پەن جاقسىلىققا شاقىراتىن ۇسىنىستاردى ىزدەيدى. وتكەننەن ساباق العىسى كەلەدى. شىنتۋايتقا كەلگەندە, ءاربىر قازاقتىڭ ءۇيى دەسەك قاتەلەسپەيمىز, كرەديتكە, وسىمگە, قارىزعا, ونىڭ سوڭى مىندەتتى تۇردە ۇيدەگى تاۋسىلمايتىن ايقاي-شۋعا ۇلاسىپ جاتادى. سودان كەلىپ, ەرەسەكتەر ساحنادان نە ءمانى, نە ماعىناسى جوق كۇلكىگە, باسقا جىنىستىڭ كيىمىن كيىپ, رولىندە ويناعان, جەڭىل سايقى-مازاقتى كورىپ ۋاقىت وتكىزەدى. بۇل قويىلىمدار قازاق تىلىندە وتەتىن بولعاندىقتان, سىرت كوزگە ول ءبىزدىڭ ۇلتتىق بولمىسىمىزدىڭ نىشانى سياقتى كورىنەدى. اقيقاتىندا ونداي ءسوز ساپتاۋلار مەن ادەپ, مىنەزدەر, قارىم-قاتىناستار ۇلتىمىزعا مۇلدە جات, جاساندى, كوزبوياۋ, انىعىراق ايتساق, قازاق دەگەن حالىققا, ونىڭ وتكەنى مەن بولاشاعىنا جاسالعان وپاسىزدىق پەن جاۋىزدىق!
ەرەسەكتەر جاعى ونەردى جاۋلاپ العان بيزنەسمەندەردىڭ شاتپاقتارى, بىرىنەن سوڭ ءبىرىن جالعاستىرا بەرەتىن تەلەديدارداعى شەتى-شەگى كورىنبەيتىن سەريالدارعا, ال جاستار جاعى سەلكىلدەپ بيلەيتىن نەمەسە كەشكى كلۋبتاردا وزدەرى ءسوزىن تۇسىنبەيتىن قۇلاقتى جاراتىن مۋزىكا اۋەندەرىنە بوي ۇرادى. جەكەمەنشىك يەلەرى كەشكى كلۋبتارىندا ءوز بىلگەنىن ىستەپ, ءمانى مەن ماعىناسىن تۇسىنبەيتىن تىلدەردە ازعىندىققا, تاعى باسقا قوعامداعى تىنىشتىقتى بۇزۋعا, ادامدىقتىڭ شەگىنەن شىعىپ, حايۋاندىقپەن ۇشتاساتىن قىلىقتارعا شاقىراتىن جيىندارعا بوي ۇرۋدا. بۇل دا بولسا بيزنەسمەندەردىڭ حالىققا جاساپ وتىرعان زيانكەستىگىنە مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ, باسقا قوعام تىرشىلىگىنە جاۋاپتى ورگاندار مەن مەكەمەلەردىڭ كوز جۇمىپ قاراۋ ارقىلى سىبايلاستىققا جول بەرۋى مە دەپ ويلايسىڭ؟
بۇل جەردە دە بىلىكتى, ءبىلىمدى ساحنا ساتيريكتەرى قايدا قاراپ, نە كورىپ, نە ءبىتىرىپ ءجۇر, الدە سولارمەن بىرگە ءبىزدىڭ ۇلتتىق بولمىسىمىزدى اياق استى ەتۋگە كۇش سالۋدا ما؟ ونداي ساتيريكتەر قايدان ءبىلىم العان؟ باتىستىق يدەولوگيا قوعامنىڭ ساۋىق-سايران وتكىزەتىن ورىندارىن عانا ەمەس, ءار ءۇيدىڭ تەلەەكرانى ارقىلى ءاربىر ادامدى ازعىرۋعا ۇلەس قوسۋدا. ۇلتتىق يدەولوگيا, قوعامنىڭ رۋحاني دامۋى قايدا كەتىپ بارادى؟ سۇراق كوپ, جاۋاپ جوق. جاۋاپ بەرەتىن وقۋ ورنى جوق. وسىنىڭ ءبارى تاعى دا بىلىكتى باسشىلار مەن وقىعان-توقىعان ءبىلىمدى مامانعا كەلىپ تىرەلەدى.
تاعى ءبىر ماڭىزدى ەسكەرەتىن نارسە, ەلىمىزدەگى مادەني سالالاردىڭ قىزمەتكەرلەرى-ماماندارى, ءبىرىنشى كەزەكتە ۇلتىمىزدىڭ باسىم كوپشىلىگى تۇراتىن اۋىلدى جەرلەردە شولدەپ وتىرعان, قالانىڭ مادەني ورتالىقتارىنا بارايىن دەسە «اياعى جەتپەي» وتىرعان كوپشىلىككە ارنالعان بارلىق دەڭگەيلەردەگى اكىمشىلىكتەردىڭ ۇيىمداستىراتىن مادەني شارالارىن ءوز جاۋاپكەرشىلىگىنە العانى ءجون.
– بۇل ءۇشىن وسى سالا جاۋاپتى ەكەنىن تۇسىنەتىن, ءارى وعان جاۋاپ بەرەتىن ماماندار كەرەك ەكەنىن تۇسىنەتىن مەزگىل كەلىپ جەتتى دەيسىز عوي.
– ۇكىمەت وزىنە قاراستى اعارتۋ, عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم, مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىكتەرىمەن بىرلەسە وتىرىپ, مەملەكەتتىك جانە اقىلى نەگىزدە وقىتاتىن مەملەكەتتىك-مەنشىكتىك ارىپتەستىك ارقىلى بالالاردىڭ مۋزىكا, ارت, ونەر, مادەنيەت سالالارى بويىنشا مەكتەپتەرىن كوپتەپ اشۋدى شۇعىل تۇردە قولعا الۋى ءتيىس سياقتى. ايتالىق, بۇگىنگى كۇنى مۋزىكالىق كوللەدجدەردى بىتىرۋشىلەر ءبىلىمىن ءارى قاراي جەتىلدىرۋى ءۇشىن قايدا بارارىن بىلمەي باس قاتىرادى, ارينە, ونىڭ ءبارى بىردەي شەتەل اسىپ ءبىلىم الا المايتىنى ءسوزسىز. ال ەلىمىزدە مادەنيەت ينستيتۋتى نە ۋنيۆەرسيتەتى جوق.
بۇگىنگى كۇنى نازاردان تىس قالىپ قويعان سالانىڭ ءبىرى – كىتاپحانا, جاستاردىڭ كىتاپ وقۋى مۇلدە سيرەپ بارادى. وعان سەبەپ – ءبىلىمدى دە بىلىكتى كىتاپحاناشىنىڭ ازدىعى, نە مۇلدە جوقتىعى. وڭتۇستىك وڭىردە مىسالى, تۇركىستان, جامبىل وبلىستارىندا مەكتەپ كىتاپحانالارى مەن ارنايى كىتاپحانالاردا كىتاپحاناشىعا دەگەن سۇرانىس وتە جوعارى.
بيىل بەيبارىستىڭ 800 جىلدىعى اتالىپ وتەدى. اتاقتى بيلەۋشى رۋحاني مۇراسىنا يەلىك ەتەتىن كىتاپحاناشىلاردى ءوزى تاعايىندايدى ەكەن. شارت بىرەۋ عانا. كىتاپحاناداعى كىتاپتاردىڭ اۆتورىن ءبىلىپ, شىعارماسىنان حابارى بولۋى ءتيىس.
قازىرگى ءتيىستى مينيسترلىكتەردە, ونىڭ سالالارىندا, اكىمشىلىكتەردە, ونەر مەن مادەنيەت وشاقتارىندا ولارعا دەگەن قۇرمەت, سىيلاستىق, ەسكە الۋ ازايدى. ياعني, جاۋاپتى ورىندارداعى ءاربىر كرەسلوعا سول سالاعا ەڭبەگى سىڭگەن, ىستىق-سۋىعىنا توڭىپ وسكەن, جەتىلگەن ادام كەلمەي – بۇل توقىراۋ جالعاسا بەرمەك (سالت-ءداستۇرىمىزدى, تاريحىمىزدى تەرەڭ بىلەتىن, مادەنيەت وقۋ وشاعىنان ءتالىم العان, ارنايى ءبىلىمى بار مامان). ايتا بەرسەك, ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدى دامىتپاي, رۋحتى وركەندەتپەي, وتانسۇيگىش, ءبىلىمدى مامانداردى دايارلاماي وركەنيەتى دامىعان مەملەكەتكە اينالۋ قيىن. ەلىمىزدە ءورشىپ تۇرعان جەمقورلىقتىڭ باستاۋى دا ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدىڭ العا باسپاۋىنان دەپ بىلەمىن.
– وسى مادەنيەت سالاسىنىڭ ماماندارىن قالاي دايارلاۋشى ەدى؟
– كەزىندە مەملەكەتتىك كۆوتامەن اتالعان سالالار بويىنشا ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنە ماماندار دايارلاناتىن, قازاقستان بويىنشا ءبىر عانا ينستيتۋت, شىمكەنت پەداگوگيكالىق مادەنيەت ينستيتۋتى بولعان ەدى. ءار ولكەدەن كەلىپ وقىعان جاستار مادەنيەت سالالارىمەن, ونەر تۇرلەرىمەن سۋسىنداپ, جوعارى بىلىكتى ماماندار بولىپ ەلدەرىنە ورالاتىن. ورالاتىن دا, اتا-بابالارىمىزدان كەلە جاتقان مادەنيەت, ونەر, بىلىممەن جاستاردى باۋلىپ, رۋحاني بايلىعىمىزدى ارتتىرۋعا ۇلەس قوساتىن. جوعارىدا ايتىلعانداي, ارنايى تاپسىرىسپەن جابىلعان كوپتەگەن مادەني وشاقتاردىڭ ىشىندە وسى اتالعان ينستيتۋت ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىك الۋىمەن تۇستاس جابىلدى. بۇگىنگى كۇنى سولاردىڭ سوڭعى «تۇياقتارى» زەينەتكەرلىك جاسقا جەتىپ وتىر.
جاڭا قازاقستاننىڭ جاڭا اشىلعان وبلىس ورتالىقتارىندا جاڭا مادەنيەت وشاقتارى (مەكتەپتەر, كىتاپحانالار, تەاترلار, مۇزەيلەر جانە ت.ب.) بوي كوتەرۋدە, ءالى دە اشىلاتىنى قانشاما. تەك شىمكەنت مەگاپوليسىنىڭ وزىندە ۇستىمىزدەگى جىلى 29 جاڭا مەكتەپ اشىلماق. بۇلارداعى وقۋشىلارعا ءانشى, كۇيشى, ءبيشى, اقىندىق پەن جازۋشىلىققا باۋليتىن ۇستاز بەن كىتاپحاناشى ماماندارىن قايدان الارسىڭ؟ ەلىمىزدە بۇگىنگى كۇنى جۇمىس ىستەپ تۇرعان كىتاپحانالاردىڭ ءوزى ماماندارمەن تولىق قامتىلماعان. زەينەتكەرلىك جاسقا جەتىپ, ەندى زاڭدى دەمالىسقا شعامىن دەگەندە «تاعى ءبىر جىل, تاعى ەكى جىل كومەكتەسسەڭىز» دەپ قيىلىپ, جىبەرمەي جاتقاندار قانشاما…
سالىستىرىپ ايتاتىن بولساق, كورشى ەلدەر, اتاپ ايتقاندا, وزبەكستان, ازەربايجان, تاجىكستان, قىرعىزستان, تۇركىمەنستان – ەشقايسىسى مادەنيەتى مەن ونەرىنە «بالتا شاپپادى». جوعارى وقۋ ورىندارىن جاپپادى. كەرىسىنشە, ولاردا دايارلايتىن ماماندىقتار ءتۇرى مەن يگەرۋگە ءتيىس سالالارىن ەسەلەپ كوبەيتۋدە. مىسالىعا, ازەربايجان مەن تۇركىمەنستاندا مادەنيەت پەن ونەر سالالارى بويىنشا كوپتەگەن جاڭا مەكتەپتەر اشىلۋدا. وزبەكستاندا پرەزيدەنت تاپسىرىسىمەن كىتاپحاناشى ماماندىعىنىڭ وزىنە عانا جىل سايىن 100 گرانت بولىنەدى. بىزدە وتكەن جىلى ەل بويىنشا 25 ستۋدەنت اقىلى نەگىزدە قاشىقتىقتان وقىپ, ءبىلىم الۋعا وقۋعا ءتۇستى. ونىڭ 20-سى جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى, 5-ءى كوللەدجدەن كەيىنگى جوعارى ءبىلىم الۋدا. بۇل ەلىمىزدەگى 11 مىڭ كىتاپحاناعا, ونىڭ ىشىندە 7600-ءى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكەمەلەردە ورنالاسقان, باسىم كوپشىلىگى زەينەتكەر, نە ماماندىعى سايكەس كەلمەيدى. ۇلت تاريحىمەن سۋسىنداپ, تەرەڭ, كاسىبي ءبىلىم الماعان مامان بولماعان سوڭ مادەنيەت سالاسىنىڭ تىعىرىققا تىرەلىپ, ارتىنان قۇردىمعا كەتەتىنى بەلگىلى. «ءبىزدىڭ اۋىلدارىمىزدا كىتاپحاناشى تاپشى, نە مۇلدە جوق. ال مەملەكەتتەن بولىنگەن گرانت جەتىسپەيدى. سول ءۇشىن امال جوق, اقى تولەپ وقيمىز» دەيدى ەلىنىڭ ەرتەڭىن ويلايتىن جاستار. سونىمەن بىرگە 29 ستۋدەنت اقىلى نەگىزدە قاشىقتىقتان وقيدى.
اقتوبە, ورال, ماڭعىستاۋ, اقتاۋ جاستارى رەسەيدىڭ موسكۆا, سانكت-پەتەربۋرگ, ت.ب. قالالارىندا كىتاپحاناشى, مۋزەيتانۋشى ماماندىقتارىن يگەرۋدە. ولار «مۇندا قالاي كەلدىڭدەر؟» دەگەن ساۋالعا «ءبىز رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ تمد ەلدەرى جاستارىنا جىل سايىن ۇزدىكسىز ءبولىنىپ كەلە جاتقان گرانتىمەن وقيمىز» دەپ جاۋاپ بەردى. وتكەن جىلى سانكت-پەتەربۋرگ قالاسىنىڭ ۋنيۆەرسيتەتى كىتاپحاناشى ماماندىعىنا اقىلى نەگىزدە 15 ستۋدەنتتى عانا قابىلداعان. سونىمەن بەلگىلەنگەن ورىن تولىپ قالدى دەپ بىزدەن بارعان تالاپكەرلەردى اقىلى نەگىزدە وقۋعا دا قابىلداماي قويعان. ول جەردە ورىس مادەنيەتى مەن تاريحىن وقيدى ەمەس پە؟!
– ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدى الەمدىك وركەنيەتپەن, الەمدىك مادەنيەتپەن ۇشتاستىرا وتىرىپ, قايتا قالپىنا كەلتىرەتىن ۋاقىت جەتتى دەيتىن بولساق, قازىرگى قوعامدا قالىپتاسقان مادەنيەت ۇعىمىن تولىقتاي وزگەرتۋ قاجەت دەيسىز عوي.
– وعان بارلىق نەگىز بار. تۇركىستان تۇركى حالىقتارى الەمىنىڭ بەتكەۇستار, باعىت الار, تۋ ەتىپ كوتەرەر ورتالىعى بولۋى ءتيىس. تۇركىستان تەك تۇركى حالىقتارىنىڭ عانا ەمەس, الەمدىك وركەنيەتتىڭ مادەني بەسىگى بولۋعا قۇقىلى. ول ءۇشىن تەك تۋريزم سالاسىن دامىتۋ جەتكىلىكسىز. ونەردىڭ بارلىق سالاسى, ونىڭ ىشىندە سپورت تا, مادەنيەت تە, ونەر دە, ادەبيەت تە, عىلىم مەن ءوندىرىستىڭ بارلىق سالاسى, اتاپ ايتقاندا, تەحنيكا دا, تەحنولوگيا دا, ءتالىم مەن تاربيەنىڭ بارلىق سالاسى, ونىڭ ىشىندە پەداگوگيكا دا, پسيحولوگيا دا قامتىلۋى ءتيىس. ءبىز وسىلاي عانا ەۆروپادان باستاپ, بەل الىپ كەلە جاتقان ازعىندىققا, جاراتىلىسىندا ادام بولىپ, ەندى ايۋاندىققا بوي ۇرىپ وتىرعان كەرى كەتۋگە توسقاۋىل قويا الامىز. وسى كەزگە دەيىن قازاق قازاق بولىپ كەلدى, ەندى اقيرەتكە دەيىن قازاق بولىپ قالۋى ءتيىس. ول مۇسىلمان بولىپ دۇنيە ەسىگىن اشتى, ەندى مۇسىلمان بولىپ قايتۋى كەرەك.
بىلىكتى مامان كادرلاردى, مادەني ءىس-شارالاردىڭ بارلىق تۇرىنە شىعارماشىلىقپەن قارايتىن, ۇلت الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنەتىن, ول ءۇشىن ۇلتتىڭ, حالىقتىڭ ونەرىن, مادەنيەتىن, تاريحىن جاقسى مەڭگەرگەن كادرلاردى دايارلاۋ – كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە. ويتكەنى وسى وتكەن 30 جىلدا بيلىكتىڭ نازارىنان تىس قالعان سالا رەتىندە ەرەكشە توقىراۋعا ۇشىرادى دا, حالىق الدىنا مادەنيەت سالالارىنىڭ «جاساندى مايتالماندارى» – سايقىمازاق توبىر ەل اراسىنا كىرىپ كەتتى. حالىققا تەك نان عانا قاجەت دەگەن كەزەڭنەن وتكەنىمىزگە شۇكىرشىلىك ايتامىز. بۇگىنگى حالىق بىلىمگە ۇمتىلۋدا, وركەنيەتكە قول سوزۋدا, عىلىمدى مەڭگەرۋدە, تەحنيكانى يگەرۋدە, جاڭالىقتار اشۋدا, ارينە, ول مادەنيەتتى بولعىسى كەلەدى, ءارى وعان تولىق قۇقىعى بار. ول قۇقىقتى بەرەتىن دە, قورعايتىن دا مەملەكەت قانا. ونىڭ سۇراعانىن بۇگىن بيلىك بەرىپ ۇلگەرمەسە – كەشەگى ارامىزعا كىرىپ ۇلگەرگەن شوۋمەندەر, ءارتۇرلى ءدىني اعىمداعىلار ەرتەڭگى كۇنى ءوز جەتەگىنە الىپ كەتەرىنە ەل كۋا. جاستاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ءوزىن ەركىن سەزىنىپ, بوساڭسۋدا. «قولى بوستىڭ باسى بوس, باسى بوسقا دۇشپان دوس» دەگەندەي, ءوز جاستارىمىز – ەل بولاشاعى بولعاندىقتان, ولاردى مەكتەپ جاسىنان ونەرگە, مادەنيەتكە, بىلىمگە, ءونىمدى ەڭبەككە, عىلىمعا, شىعارماشىل بولۋعا, ءتۇرلى سالاداعى كاسىپكە دايارلاۋ كۇن تارتىبىنەن تۇسپەيتىن مەملەكەتتىك باعدارلاما بولۋى ءتيىس.
شەت ەلدەردىڭ مادەني وشاقتارىندا, ياعني, مۋزەيلەرىندە, كىتاپحانالارىندا جانە ت.ب. مادەنيەت ورىندارىندا ءسابي جەتەكتەگەن (نەمەسە قول اربا سۇيرەتكەن) ايەلدەردى كوپتەپ كورەسىز. وسى مۋزەيلەردى سابيىمەن بىرگە ارالاعانىن راستاعان قۇجاتى بولسا عانا ولارعا مەملەكەت تاراپىنان بولىنەتىن جاردەماقى تولەنەدى. ءبىز نەگە وسىنى قولعا المايمىز؟ بۇل – ءبىر. ۇلكەن مەملەكەتتىڭ مادەنيەتى دە ايتۋعا تۇرارلىق بولۋى ءتيىس, ونىڭ تاريحى تەرەڭدەگەن سايىن مۇراسى دا قوماقتى بولسا كەرەك. نەگە شەتەل مۋزەيلەرىندە كەلۋشىلەر كوپ؟ ادامدار ءوز مادەني قۇمارلىعى مەن قىزىعۋشىلىعىن, رۋحاني ازىعىن وسى جەردەن ىزدەيدى, ياعني, حالىققا قاجەت نارسەنى ءتيىستى سالا ماماندارى قولعا السا عانا حالىق ءوز ىزدەگەنىن تابادى.
– قازىر بۇكىل ەلىمىزدەگىدەي, ءبىزدىڭ قالا مەن وبلىسىمىزدا دا مۋزىكا, ونەر, ارت, حالىق اسپاپتارى, ايتىس, بي مەكتەپتەرى, ونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك ەمەس اقىلى مەكتەپتەرى كوپتەپ اشىلۋدا. ەستۋىمىزشە, ولار دا كادر جەتىسپەۋشىلىگىنەن قينالۋدا ەكەن.
– ءيا, ەكى-ءۇش جىلدا بۇل جەتىسپەۋشىلىك اتالعان ءۇردىستىڭ بەتىن تويتارىپ, قايتا جابىلۋىنا اكەلىپ سوعۋى ىقتيمال. سوندىقتان دا ەلىمىزدە ەڭ بولماعاندا ءبىر مادەنيەت ۋنيۆەرسيتەتى نەمەسە مادەنيەت جانە تۋريزم ۋنيۆەرسيتەتى بولىپ اشىلسا – ول مىندەتتى تۇردە ءبىزدىڭ, ونەر ادامدارىنىڭ, تۇپتەپ كەلگەندە, حالقىمىزدىڭ «بەتكەۇستارى» بولاتىنى ءسوزسىز جانە ءسىز ايتىپ وتىرعان مادەني سالا قىزمەتكەرلەرىمەن قاتار, حالىق شولىركەپ وتىرعان ونەر سالالارىنا, كىتاپحاناشى, مۋزەيتانۋشى ماماندارىن دايارلاۋعا بولادى.
بۇگىنگى كۇنى ەلىمىزدە مادەنيەت سالاسىنىڭ, اتاپ ايتقاندا, مۋزەيتانۋشى, ارحيۆتانۋشى, مادەنيەتتانۋشى, كىتاپحاناشى, حورەوگراف, مادەني تىنىعۋشىلىق, مۋزىكا جانە ءان ايتۋ, پيانيست, دومبىراشى جانە ت.ب. سالالارىنىڭ ماماندارىنا وتە ءزارۋ. اتالعان سالالاردى وركەنيەتتىڭ ساليقالى باعدارى مەن سالماقتى باسپالداعىنا اينالدىرۋ ءۇشىن بىلىكتى كادر قاجەت.
وسى ماقساتىمىزدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جانە ۇلى دالامىزدىڭ مادەني وشاقتارىن قايتا جانداندىرۋدى قازاق حالقىنىڭ كونە مادەنيەتىنىڭ وشاعى بولعان, تۇرعىن سانى جوعارى تۇركىستان وبلىسىنان, نەمەسە شىمكەنت نەمەسە تۇركىستان قالاسىنان مادەنيەت قىزمەتكەرلەرىن دايىندايتىن جوعارى وقۋ ورنىن اشۋدان باستاۋ كەرەك. وسى جەردەن باسقا وڭىرلەرگە تارايتىنى بەلگىلى.
– سۇحباتىڭىزعا راحمەت!
