راقىمشىلىق اكتسياسىنىڭ اياقتالۋىنا 151 كۇن قالدى
مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بەس ينستيتۋتسيونالدىق رەفورماسىنا سايكەس قولعا الىنعان «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارى اياسىندا جۇرگىزىلىپ جاتقان مۇلىكتى زاڭداستىرۋ اكتسياسىنىڭ اياقتالۋىنا 151 كۇن قالدى. وسىمەن ءۇشىنشى رەت وتكىزىلىپ وتىرعان مۇنداي راقىمشىلىق ناۋقانى الداعى ۋاقىتتا بولا ما, بولماي ما, ول جاعى ءالى بەلگىسىز. سول سەبەپتى ەل ازاماتتارى وسى ناۋقاندى زاڭدىق تۇرعىدا بارىنشا پايدالانىپ قالۋعا تىرىسىپ جاتىر.
استانا قالالىق قارجى باسقارماسىنىڭ باسشىسى رۋسلان دوساەۆتىڭ ايتۋىنشا, ەلوردا تۇرعىندارى دا بۇل شاراعا وتە بەلسەندى تۇردە قاتىسىپ جاتىر. 29 شىلدەدەگى دەرەك بويىنشا, جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار جانىنداعى مۇلىكتى زاڭداستىرۋ جونىندەگى كوميسسياعا جالپى سوماسى 94,2 ملرد تەڭگەگە باعالاناتىن بارلىعى 7 310 ءوتىنىش كەلىپ تۇسكەن.
– ارنايى كوميسسيانىڭ شەشىمىمەن تۇرعىن جايلار مەن كوممەرتسيالىق نىسانداردى قوسقاندا, جالپى سوماسى 57,4 ملرد تەڭگەنى قۇرايتىن 9 219 نىسانعا قاتىستى ءوتىنىش قارالعان. بۇل وتىنىشتەردىڭ 3 093-ءى قاناعاتتاندىرىلىپ, تۇرعىن جايلار مەن كوممەرتسيالىق نىسانداردى قوسقاندا, بارلىعى 32,2 ملرد تەڭگەنىڭ 6 771 نىسانى زاڭداستىرىلدى. بۇلاردىڭ 3 499-ى تۇرعىن جايلار بولسا, قالعان 3267-ءسى – كوممەرتسيالىق نەمەسە باسقا دا ماقساتتاعى نىسان. وسىلاردىڭ ىشىندە 5 زاڭدى تۇلعانىڭ قاتىسۋ ۇلەسى 457, 9 ملن تەڭگەنى قۇرادى, – دەيدى رۋسلان دوساەۆ.
كەلىپ تۇسكەن وتىنىشتەردىڭ باسىم بولىگى ادەتتەگىدەي الماتى اۋدانىنىڭ تۇرعىندارىنا تيەسىلى بولىپ وتىر. مۇلىكتى جاريا ەتۋ ناۋقانى باستالعالى بەرى وسى اۋداندا جالپى سوماسى 52,9 ملرد تەڭگەنى قۇرايتىن 3 459 ءوتىنىش كەلىپ تۇسكەن. ال ەسىل اۋدانىنىڭ اكىمدىگىنە 26,9 ملرد تەڭگەنىڭ 1 201 ءوتىنىشى جولدانسا, سارىارقا اۋداندىق كوميسسياسى دا 15,7 ملرد تەڭگەنىڭ 2 677 ءوتىنىشىن قاراپ ۇلگەرگەن.
سونداي-اق, مۇلىكتى زاڭداستىرۋ ناۋقانى باستاۋ العالى بەرى قارجىنى جاريا ەتۋ بويىنشا 348, 7 ملن تەڭگەگە 239 ارنايى دەكلاراتسيا تاپسىرىلعان. تاعى 8 ملن 110 مىڭ تەڭگەنىڭ قۇندى قاعازدارى جاريا ەتىلدى. قابىلدانعان دەكلاراتسيا-لار بويىنشا كەلىپ تۇسكەن قارجىلار ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردە اشىلعان اعىمدىق ەسەپشوتتارعا اۋدارىلىپ, زاڭداستىرىلىپ جاتىر.
قارجى مينيسترلىگى جىبەرگەن ساندارعا سۇيەنسەك, جالپى ەلىمىز بويىنشا, مۇلىكتى زاڭداستىرۋ جونىندەگى كوميسسيالارعا قۇنى 2,2 ترلن تەڭگە بولاتىن 99 426 ءوتىنىش كەلىپ ءتۇسىپتى. بۇگىنگە دەيىن بۇل وتىنىشتەردىڭ 92 مىڭنان استامى قاناعاتتاندىرىلىپ, بارلىعى 2 ترلن تەڭگەگە جۋىق قارجى زاڭداستىرىلعان.
29 شىلدەگە دەيىنگى ەسەپ بويىنشا, ەل اۋماعىندا جالپى قۇنى بارلىعى 92 مىڭنان استام جىلجىمايتىن مۇلىك انىقتالىپ, زاڭدى جولمەن تىركەۋگە الىندى. اقشا, باعالى قاعاز – بارلىعىن قوسقاندا, 1 248,3 ملرد تەڭگە قارجى زاڭداستىرىلدى. ونىڭ 744,7 ملر تەڭگەسى – قولما-قول اقشا جانە قۇندى قاعازدار. قالعانى – مۇلىك ەسەبىنەن.
سالىق ورگاندارىنا قازاقستاننان تىس جەرلەردەن دە جالپى سوماسى 5 ملرد تەڭگەنى قۇرايتىن 104 نىسان بويىنشا ءوتىنىش كەلىپ ءتۇسىپتى. ونىڭ 89-ى – تۇرعىن ءۇي, التاۋى – تۇرعىن ءۇي ساناتىنا جاتپايتىن نىسان. قالعان تورتەۋى – كوممەرتسيالىق نىسان. تاعى 2 852,2 ملن تەڭگەنىڭ باعالى قاعازى رەسمي تىركەۋگە الىنعان. ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرگە بارلىعى 2 265 جيناق شوت اشىلىپ, جالپى سوماسى 1 319 200 ملن تەڭگە كولەمىندە قارجى اۋدارىلعان. بۇل سومانىڭ 219,5 ملرد تەڭگەسى شەتەلدەن كەلىپ قۇيىلعان.
جالپى مۇنداي اكتسيا ەلىمىزدە وسىمەن ءۇشىنشى رەت وتكىزىلىپ وتىر. ونىڭ العاشقىسى 2001 جىلدىڭ 14 شىلدە مەن 14 تامىز ارالىعىندا جۇرگىزىلگەن بولاتىن. ءبىر رەتتىك زاڭداستىرۋ ناۋقانى رەتىندە وتكىزىلگەن بۇل شاراعا 3 مىڭعا جۋىق ادام ءوتىنىش بەرىپ, بارلىعى 480 ملن دوللار كولەمىندەگى قاراجات زاڭداستىرىلدى. 2006-2007 جىلدارى ارالىعىندا ەكىنشى رەت وتكىزىلگەن زاڭداستىرۋدا تەك اقشا عانا ەمەس, سونىمەن قاتار جىلجىمايتىن جانە جىلجىمالى مۇلىكتەرگە دە مۇمكىندىك بەرىلدى. ناۋقان ءبىر جىلدان استام ۋاقىتقا سوزىلىپ, جالپى كولەمى 844,7 ملرد تەڭگەنىڭ مۇلكى زاڭداستىرىلعان بولاتىن.
قۇيىلىپ جاتقان بۇل قارجىنىڭ ارينە, ەڭ الدىمەن, ەل ەكونوميكاسىنا ەلەۋلى ۇلەس قوسىپ جاتقانى داۋسىز. تەك قارجى عانا ەمەس, جارىققا شىعارىلىپ, زاڭدى تۇردە تىركەۋگە الىنىپ جاتقان جىلجىمايتىن مۇلىكتەر تۋرالى دا وسىلاي دەۋگە بولادى. كەزىندە بەي-بەرەكەت جەكەشەلەندىرۋ نەمەسە باسقا دا سەبەپتەرمەن جەكەنىڭ قولىنا ءوتىپ كەتىپ, ارتىنشا ەش جەردە تىركەۋگە الىنباي قاڭىراپ بوس قالعان كەيبىر نىساندار قايتادان حالىق يگىلىگىنە جۇمىس ىستەي باستادى. نىساندارىن ازىق-تۇلىك, كيىم-كەشەك نەمەسە باسقا دا ءوندىرىس وشاقتارىنا اينالدىرىپ, ەلىنە پايدا اكەلىپ, اۋىلداستارىن جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىپ وتىرعان كاسىپكەرلەر دە از ەمەس. اسىرەسە, بۇل ناۋقاننىڭ شاراپاتى اۋىلدى جەرلەردەگى اعايىنعا وتە قاتتى ءتيىپ وتىر. كەزىندە ءتۇرلى سەبەپتەرمەن جەكە بيزنەس نىساندارى مەن باسپانالارىن, تاعى باسقا مۇلىكتەرىن تىركەتە الماي قالعان تۇرعىندار وپ-وڭاي جولمەن قۇجاتتارىن راسىمدەپ الىپ جاتىر.
سونىمەن قاتار, راقىمشىلىق اياسىنداعى جاريا ەتۋ سۋبەكتىلەرى ءۇشىن بىرقاتار كەپىلدىكتەر بولىپ وتىرعانىن ايتا كەتۋ كەرەك. ياعني, قۇقىق قورعاۋ جانە باسقا دا مەملەكەتتىك ورگاندار, بانكتەر مەن وزگە ۇيىمدار قىزمەتكەرلەرى تاراپىنان تەكسەرۋلەر مەن تەرگەۋلەر جۇرگىزىلمەيدى. ەكىنشىدەن, بارلىق اقپاراتتار قۇپيا ساقتالادى. كەز كەلگەن كولەمدەگى اقشا نەمەسە مۇلىكتى راسىمدەۋ بارىسىندا الىنعان اقپاراتتاردى قىلمىستىق ءىس بويىنشا دالەلدەمەلەر رەتىندە جاريا ەتۋگە جول بەرىلمەيدى. سونىمەن قاتار, مەملەكەتتىك كىرىستەر ورگاندارىنا دا ءوتىنىش بەرگەن ازامات تۋرالى مالىمەتتەر مەن اقپاراتتاردى ۇسىنۋعا تىيىم سالىنادى. بۇدان بولەك, زاڭناماعا سايكەس جاريا ەتىلگەن اقشا تۋرالى اقپاراتتى تەك باس پروكۋروردىڭ نەمەسە ونىڭ ورىنباسارلارىنىڭ سانكتسياسىمەن عانا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا بەرۋ نورماسى ەنگىزىلىپ وتىر. سوسىن جاريا ەتىلگەن مۇلىكتى تاركىلەۋگە تىيىم سالىناتىن نورمالار دا بار. جاريا ەتىلگەن اقشانى كەيبىر كومپانيالارعا ينۆەستيتسيا رەتىندە قۇيۋعا دا مۇمكىندىك بار. بىراق ودان ءبىر تيىن دا الىمدار الىنبايدى
قىسقاسى, كولەڭكەلى جولمەن تابىس تاۋىپ نە بولماسا كەزىندە پايداسىن كورگەنىمەن زاڭدىق جولمەن تىركەتە الماي جۇرگەن جاندارعا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتەن قۇتىلىپ, تىنىش ۇيىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر.
بۇركىت نۇراسىل
