استانا قالاسى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ «8 مينۋتتىق كوركەم ادەبيەت وقۋ» جوباسى وتە قۇپتارلىق باستاما بولىپ وتىر. بۇگىندە ەلوردانىڭ بارلىق ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىندا وقۋشىلار ساباق باستالماس بۇرىن 8 مينۋت ۋاقىتىن كىتاپ وقۋعا ارنايدى. جىل سوڭىنا دەيىن ولار وتاندىق جانە الەم ادەبيەتىنىڭ ەڭ وزىق ءارى تاڭداۋلى شىعارمالارىمەن تانىسادى.
جوبا ماقساتى – بالالاردىڭ كىتاپ وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ, دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ, كىتاپ وقۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ. جوبا بويىنشا وقۋشىلار ءار اي سايىن ۇسىنىلعان بەلگىلى ءبىر كىتاپتى تاڭداپ, ونى ءبىر ايدا وقىپ شىعۋى كەرەك. ماسەلەن, 2023 جىلدىڭ قاراشا ايىندا وقۋشىلار ۇلتتىق مۇددە, وتان, تۋعان جەر, ەل تاريحى تۋرالى كىتاپتاردى وقىدى, ول مىندەتتى. وقۋ جىلىندا وقۋشىلار ۇزبەي كىتاپ وقيدى. وقىعان كوركەم شىعارماسىن سارالاپ, تالدايدى. جوبا ءوز مارەسىنە جەتكەندە, اركىم ءبىلىم كوكجيەگى كەڭەيگەنىن باقىلاي الادى. العا جىلجۋ بار. وقۋشىلاردىڭ كىتاپ وقۋعا قۇشتارلىعى ارتتى. بۇل تسيفرلىق زاماندا گادجەتپەن وقشاۋلانعان وقۋشىنىڭ بويىنا ءبىلىم ءنارىن سەۋىپ, دۇنيەتانىمىن كەڭەيتە تۇسەدى. ومىرىمىزگە دەندەپ ەنگەن تسيفرلىق زاماندا وقۋشى تۇگىلى, ەرەسەكتەردىڭ كىتاپ وقىماۋى, وقۋ-بىلىمگە ىنتا تانىتپاۋى – قوعامنىڭ كۇردەلى ماسەلەسى. اسىرەسە وقۋشىلاردىڭ ءبىر-بىرىمەن انا تىلىندە سويلەسۋى, كوركەم ادەبيەتكە دەگەن قىزىعۋشىلىعىنىڭ ارتۋى وزەكتى قالپىندا قالادى.
كىتاپقا قۇشتارلىق جوباسى
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ تۇركىستان قالاسىنداعى ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ ەكىنشى وتىرىسىندا «بالالار كىتاپحاناسى» اتتى جاڭا باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋدى تاپسىردى. مەملەكەت باسشىسى «بالالار ءۇشىن سمارتفوننىڭ كىتاپتى الماستىرۋىنا رۇقسات ەتۋگە بولمايدى. بۇگىندە ەلىمىزدىڭ مەكتەپ كىتاپحانالارىندا 130 ميلليون كىتاپ بار. الايدا ولاردىڭ اراسىندا كوركەم ادەبيەتتىڭ ۇلەسى 40 ميلليون عانا. بۇل – ەلىمىز ءۇشىن وتە تومەن كورسەتكىش» دەپ وزەكتى ماسەلەنى كوتەرگەن ەدى. وسى ورايدا استانا قالاسى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ اتالمىش جوباسى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن ۇندەسىپ جاتقانى ءسوزسىز.
ادام كوپ پە, كىتاپ كوپ پە؟
الەۋمەتتىك جەلىگە جۇرت وقىعانىن, كورگەنىن الىپ شىعادى. كەيبىر وقىرماننىڭ «كىتاپتى وقيتىنداردان گورى تۇساۋىن كەسەتىندەردىڭ سانى كوبەيدى» دەگەن جازباسىن دا كوزىمىز شالدى.
«قازىر اڭىزعا سۇيەنىپ, اتا-باباسىن ۇلىقتاپ, كىتاپ جازاتىندار كوبەيدى. عىلىمدا دا كەزدەيسوق جولبيكەلەر از ەمەس. مۇنداي ساياسات تاريح عىلىمىنىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرمەي مە؟» دەگەن ساۋالىمىزعا شىعىستانۋشى, ارابيست, بۇرىنعى ديپلومات قايرات ساكي بىلاي دەيدى:
– الەمدىك كىتاپ شىعارۋشىلار بىرلەستىگىنىڭ ەسەبىنە سايكەس, الەمنىڭ ەڭ وزىق ەلىندە ءبىر جىلدا جارىق كورگەن كىتاپتاردى ادام باسىنا شاققاندا 1 ملن تۇرعىنعا 2710 كىتاپ ءتۇرى كەلەدى ەكەن. قازاقستاندا 18 ملن حالىق بار. سول ساندى 18-گە كوبەيتسەك, الەمدە وزىق بولۋ ءۇشىن ەلىمىزدە جىلىنا 48780 كىتاپ ءتۇرى جارىق كورۋى ءتيىس ەكەن. ءسىز قالاي ويلايسىز, ەلىمىزدە جىلىنا قانشا كىتاپ ءتۇرى شىعادى؟ ەڭ تابىستى جىل – 1996 جىلى 1200 كىتاپ ءتۇرى باسپادان شىعىپ, الەمدىك رەيتينگتە ەلىمىز 69-ورىندا تۇر. بۇل – كىتاپ ءتۇرى بويىنشا كورسەتكىش, ال تيراجى بويىنشا رەيتينگ بولسا, ءبىز كوش سوڭىندا بولاتىنىمىز ءسوزسىز. كىتاپتى 1000-2000 دانا ەتىپ شىعارۋ داستۇرگە اينالىپ كەتتى. سوندىقتان «اڭىزعا سۇيەنىپ, اتا-باباسىن ۇلىقتاپ, كىتاپ جازاتىندارعا» ءتيىسىپ كەرەگى جوق دەپ ويلايمىن. ءىس جۇزىندە ءسىز جىلىنا ءبارىبىر مىڭ كىتاپ وقي المايسىز عوي, – دەيدى قايرات ۇزاقۇلى.
قايتسەك وقيمىز؟
«مەكتەپتەردە, بالاباقشالاردا بالالار قانداي كىتاپتاردى, جۋرنالداردى وقيدى؟» دەگەن ساۋالمەن بىرنەشە ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىنان سۇراعان ەدىك.
مىرجاقىپ دۋلاتۇلى اتىنداعى №68 مەكتەپ-گيمنازيا ديرەكتورى التىناي مولدابەكوۆانىڭ ايتۋىنشا, باستاۋىش سىنىپتار قازاق ەرتەگىلەرىن, اجەلەر ايتقان, جان-جانۋارلار تۋرالى ەرتەگىلەردى وقىسا, اڭگىمەدەن اعارتۋشى-ۇستاز ىبىراي ءالتىنساريننىڭ شىعارمالارىن وقيدى. 5-7-سىنىپتار بەردىبەك سوقپاقباەۆتىڭ كىتاپتارىن, قاسىم قايسەنوۆتىڭ «جاۋ تىلىنداعى بالاسىن» وقىسا, جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى س.مۇراتبەكوۆ شىعارمالارىن, الەم جازۋشىلارىنىڭ فانتاستيكالىق كىتاپتارى روبينزون كرۋزو, حارري پوتتەردى وقيدى ەكەن.
№8 مەكتەپ-ليتسەي ديرەكتورى گۇلنۇر ءايتىموۆانىڭ ايتۋىنا قاراعاندا, الدىڭعى جىلدارعا قاراعاندا كىتاپ وقيتىن وقۋشىلار سانى ارتۋدا. ونى كۇندەلىكتى 8 مينۋتتىق وقۋدان باقىلاۋعا بولادى.
– ءار مەكتەپتە مينيسترلىك تاراپىنان وقۋشىلارعا ارنالعان ادەبي كىتاپتار ۇسىنىلعان ءتىزىم بار. ءبىز سول كىتاپتاردىڭ ىشىنەن وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن جانە اي قۇندىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ, ءار ايعا وقيتىن ءتىزىم جاساعانبىز, – دەپ ءبىلىم الۋشىلار وقىپ جاتقان كىتاپتاردىڭ تىزبەسىن جىبەردى.
ناسيحاتتى كۇشەيتۋ قاجەت
«مەلومان» كىتاپ جۇيەسى ارقىلى ساتىلاتىن كىتاپتاردىڭ ىشىندە «گاۋھارتاس» ەڭ كوپ وقىلاتىن ون كىتاپتىڭ باسىندا تۇر. ءبىر عاجابى, تەاتر كورەرمەنى دە, كىتاپ وقىرمانى دا جاستار ەكەن. مەنىڭشە, «كىتاپ وقى» دەي بەرگەننەن گورى جاستاردى تەاترعا بارۋ, كىتاپ وقۋ, ادەمى ءان, اۋەزدى كۇي تىڭداۋ, TikTok, Instagram-دا ۇلتتىق ونەردى, ادەبيەتتى ناسيحاتتاۋ ارقىلى دا تاربيەلەۋگە بولادى. بۇل رەتتە جاستارعا ارنالعان تەاترلارمەن, كينو وندىرۋشىلەرمەن بىرلەسە وتىرىپ, قىزىقتى جوبالار ۇيىمداستىرۋ قاجەت. ەل يدەولوگياسى جاستاردى ءبىلىم-عىلىمعا, جاڭا ماقساتتاردى باعىندىرۋعا ۇندەگەنى دۇرىس.
