كەشە مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ جىلداعى ءداستۇر بويىنشا استانا ماڭىنداعى ورماندى القاپتى ارالاپ, جاسىل بەلدەۋدى دامىتۋ بارىسىمەن تانىستى.
1997 جىلى ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن قولعا الىنعان جاسىل بەلدەۋدىڭ جالپى اۋماعى 14 827 گەكتاردى قۇرايدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن اتقارىلعان جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە 9,6 ميلليون اعاش پەن 1,9 ميلليون بۇتا وتىرعىزىلعان ەكەن.
پرەزيدەنت جاسىل جەلەكتى تىكۇشاقپەن ارالاپ, قىزىلجار ورمان شارۋاشىلىعىنا تابان تىرەدى.
«جىلداعى قالىپتاسقان ءداستۇر بويىنشا بۇگىن استانانىڭ توڭىرەگىندەگى ورماندى ارالاۋعا كەلدىك. 1998 جىلى باس قالامىز وسى جەردە جايعاسقاننان كەيىن استانانىڭ اينالاسىنان ورماندى القاپ قۇرۋدى تاپسىردىم. «مىنا جەردە ەشتەڭە شىقپايدى», «جەرى جاقپايدى» دەگەن ءتۇرلى اڭگىمەلەر بولدى. ال, قازىر وسى جىلدار ىشىندە استانا توڭىرەگىندە 70 مىڭ گەكتار ورمان ءوستى. مۇنى «استانا ورمانى» دەيدى, كەيبىرەۋلەرى «پرەزيدەنت ورمانى» دەيدى. قالاي اتالعانىمەن, اتاسى وتىرعىزعان باقتىڭ كولەڭكەسىنىڭ قىزىعىن ۇرپاعى كورەدى» دەدى ەلباسى.
بۇگىندە استانا ورمانىندا قايىڭ, شەگىرشىن, قاراعاي, تەرەك جانە ءتۇرلى جيدەك اعاشتارى جايقالىپ تۇر. بيىلعى كوكتەم ايىندا 398 مىڭنان استام كوشەت وتىرعىزىلىپ, 341 248 دانا اعاش ەگىلدى. بۇيىرتسا, 2022 جىلعا دەيىن 6042 گەكتار ورمانعا جوبالىق-زەرتتەۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋ كوزدەلۋدە.
پرەزيدەنت ءوز سوزىندە ەلىمىز ءۇشىن جاسالىپ جاتقان يگى باستامانىڭ بولاشاعى جايىندا اڭگىمەلەدى. ونىڭ ايتۋىنشا, ەگەر بۇكىل قازاقستان بويىنشا ءار قالانىڭ, ءار اۋىلدىڭ توڭىرەگىندە, ءتىپتى, سالعان جاڭا ءۇيدىڭ جانىنان اعاش وتىرعىزىلاتىن بولسا, بۇل جالپى حالىقتىڭ بايلىعى بولىپ سانالادى.
«ورمانى بار ءوڭىر – ءار ۋاقىتتا باي ءوڭىر. مىنا ورماننىڭ ىشىندە العاش وتىرعىزىلعان اعاش 15-20 مەترگە دەيىن ءوستى. ىشىندە جويىلىپ بارا جاتقان ەلىك تە, قويان دا, تۇلكى دە, مارال دا بار. بۇگىن ەلىك, مارال, قىرعاۋىل جىبەرىپ وتىرمىز. بۇل, بىرىنشىدەن حالىقتىڭ دەمالاتىن جەرى. ەكىنشى جاعىنان, جازدىڭ كۇنى بۇل ساياباق, ال قىستىڭ كۇنى جەلدەن قورعايدى, قالانىڭ كليماتىن وزگەرتەدى. بۇل دا مەملەكەت قۇرۋمەن بىرگە, تاۋەلسىزدىگىمىزبەن بىرگە, استانامىزدى سالۋمەن بىرگە مەملەكەتكە كەرەكتى ۇلكەن شارۋا دەپ ەسەپتەيمىن» دەدى پرەزيدەنت.
يگى باستامانى جۇزەگە اسىرۋدا ورمانشىلاردىڭ ەڭبەگى جوعارى ەكەنىن ايتقان ەلباسى ولارعا العىس ايتتى. دەگەنمەن, ءالى دە اتقارىلاتىن جۇمىستار كوپ ەكەنىن ەسكەرتتى.
جالپى, 1997 جىلدان 2013 جىلعا دەيىن وتىرعىزىلعان اعاش كوشەتتەرىنىڭ جالپى اۋدانى 70 مىڭ گەكتاردى قۇرايدى. ونىڭ 15 مىڭى استانا اۋماعىندا بولسا, قالعان 55 مىڭى قالا سىرتىندا ەكەن. ەلباسى 2020 جىلعا دەيiن ورمان كولەمىن 100 مىڭ گەكتارعا دەيiن جەتكiزۋ كوزدەلگەنىن اتاپ ءوتتى.
ايتا كەتكەن ءجون, جاسىل ورماندا اعاش وتىرعىزۋمەن بىرگە حايۋاناتتار الەمىن دامىتۋ قاتار قولعا الىنۋدا. مۇندا قوياندار ءوسىرىلىپ, قۇستار تىرشىلىك ەتۋدە. ماسەلەن, قۇستاردىڭ ءتۇرىن كوبەيتۋ ءۇشىن قىرعاۋىل تۇقىمدارىن ءوسىرۋ, كوبەيتۋگە ماڭىز بەرىلگەن. سەبەبى, كوپ كۇتىمدى قاجەت ەتە بەرمەيتىنقىرعاۋىلدار ايازعا ءتوزىمدى كەلەدى. جىلدام كوبەيەتىندىكتەن, ءۇش جىل ىشىندە ينكۋباتسيا ارقىلى 3210 جۇمىرتقادان 2333 قۇس ءونىپ شىققان.
شارا سوڭىندا پرەزيدەنت بوس جەرلەرگە اعاش وتىرعىزۋ ارقىلى استانانىڭ جاسىل ايماعىن تىعىزداندىرۋ جۇمىستارىن ودان ءارى جالعاستىرۋ قاجەتتىلىگىنە نازار اۋداردى.
گۇلميرا ايماعانبەت
