تاعزىم

ءوتتىڭ, دۇنيە…



ءوتىپ بارا جاتقان جىل قازاق جۇرتىندا جان جادىراتاتىن جاقسى جاڭالىقتار از بولعان جوق. سونىمەن بىرگە, كوڭىلگە كىربىڭ تۇسىرەتىن وقيعالار دا كەزدەس­تى. ۋاقىتتىڭ وسى بەدەرلى بەلەسىندە ەلىمىزدىڭ بىرقاتار بەلدى ازاماتتارى بۇل ومىردەگى ساپارلارىن اياقتاپ, باقيلىققا اتتانىپ كەتتى.

ديىرمەننىڭ تاسىنداي شىر اينالعان دۇنيە وسىلايشا بۇل جالعانداعى ءدام-تۇزدارى تاۋ­­سىلعان پەندەلەردى جولاي شىعىرشىقتىڭ بويىنان شىعارىپ تاس­تاپ جاتادى. ويتكەنى بۇل – ءومىر. ايگىلى شال اقىن «اللادان شىنى­مەنەن جارلىق كەلسە, جۇلدىز دا جەرگە تۇسەر اسپانداعى» دەپ جىر­لا­عانداي, فانيمەن قوش­­تاسۋ ءراسىمى ولارعا وسى بەلەس بەدەرىنە سايكەس كەلىپتى. قازىر جىل مەن جىل الماسىپ جاتقان شاق­تا بۇل كىسىلەردى تاعى ءبىر ەسكە الىپ, رۋحتارىنا باس يە كەتكەننىڭ ارتىقتىعى بولماس.

قاراشانىڭ 26-سىندا قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى, مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى, اقىن-جازۋشى مۇزافار الىمباەۆ 94 جاسىندا دۇنيە سالدى. ول ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسۋشى قازاق قالامگەرلەرىنىڭ قاتارىنان ەدى. مۇزاعاڭدى قالىڭ وقىرمان 1960 جىلى جاڭا قانات قاققان «بالدىرعان» جۋرنالىن ءوز قولىمەن قۇرىپ, ونى رەداكتور رەتىندە تابانى كۇرەكتەي 25 جىل باسقارعان قايراتكەر رەتىندە دە جاقسى بىلەدى. بالالار ادەبيەتىنە وراسان زور ەڭبەك ءسىڭىرىپ, ونىڭ تۇتاس ءبىر گالەرەياسىن جاساعان جازۋشى ءوزىن حالقىمىزدىڭ ماقال-ماتەلدەرىن جيناۋشى رەتىندە دە تانىتتى. باۋىرلاس حالىقتاردىڭ بىرقاتار جازۋشىسىنىڭ شىعارمالارىن قازاق تىلىندە سويلەتتى. ونىڭ قالامىنان بىرنەشە پوەما دا تۋدى. حالىق اراسىنا كەڭ تاراعان بىرنەشە انگە ءماتىن دە جازدى.

تانىمال اكتەر, قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى, مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى ۆلاديمير تولوكوننيكوۆ 74 جاسىندا 15 شىلدەدە ءجانتاسىلىم ەتتى. 1972 جىلى ياروسلاۆل تەاتر ۋچيليششەسىن بىتىرگەن ول 1973 جىلدان الماتىداعى يۋ.لەرمونتوۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق ورىس دراما تەاترىنىڭ اكتەرى بولدى. وسى جىلداردا ۆلاديمير الەكسەەۆيچ تەاتر ساحناسىندا قويىلعان كوپتەگەن سپەكتاكلدەرگە قاتىستى. كورەرمەن كوپشىلىك ونى «ءيتتىڭ جۇرەگى» ءفيلمى مەن «توعىسقان تاع­دىر­لار» تەلەحيكاياسى ارقىلى جاقسى بىلەدى.

مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى ۇزاقباي قارامانوۆ 25 قىركۇيەكتە 80 جاسىندا قايتپاس ساپارعا اتتاندى. بۇل كىسى تاريحتا قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ ەكى كەزەڭدەگى باسشىسى رەتىندە قالدى. بۇلاي دەيتىنىمىز, 1989-1991 جىلدارى ول ۇكىمەتتى الدىمەن مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى, سوسىن پرەمەر-ءمينيسترى لاۋازىمىندا باسقاردى. كۋيبىشەۆ قۇرىلىس ينس­تيتۋتىن بىتىرگەن ول ەڭبەك جولىن قاتارداعى پرورابتان باستاپ, مەملەكەتتىك جابدىقتاۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى قىز­مەتىنە دەيىن ءوستى. پرەمەرلىككە وسى قىزمەتىنەن كەلدى.

جازۋشى, سىنشى, ادەبيەت پەن ونەر زەرتتەۋشىسى, ابايتانۋشى توكەن يبراگيموۆ 24 قاراشا كۇنى 79-عا قاراعان شاعىندا با­قيلىق بولدى. جۇرتشىلىققا ۇلى اباي مۇراسى, جالپى قازاق پوەزياسى, مادەنيەتى جايلى زەرتتەۋ ەڭبەكتەرى ارقىلى كەڭىنەن تانىمال قالامگەر ءوزىنىڭ ەڭبەك جولىن قاراپايىم اۋىل جۇمىسشىسى بولىپ باستاپ, اۋىل مەكتەبىندە تاربيەشى, قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت جانە تاريح پاندەرىنىڭ مۇعالىمى, وقۋ ءىسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ قىزمەت ەتىپ, 1969-1976 جىلدارى سەمەي وبلىستىق تەلەديدارىندا ادەبيەت-دراما, مۋزىكالىق اقپاراتتار رەداكتسياسىنىڭ رەداكتورى, اعا رەداكتورى قىزمەتتەرىن اتقاردى. 1976 جىلدىڭ 12 ساۋىرىنەن اباي قورىق مۇراجايىنىڭ شىراقشىسى بولىپ, وسى مۋزەيگە زەينەت دەمالىسىنا شىققانشا باسشىلىق جاسادى. بىرقاتار كىتاپتىڭ اۆتورى. وعان 1996 جىلى «قازاقستانعا ەڭبەگى سىڭگەن قىزمەتكەر» اتاعى بەرىلىپ, 1998 جىلى «قۇرمەت» وردەنىمەن ماراپاتتالعان.

قىركۇيەكتىڭ 9-ى كۇنى باۋىرى سۋىق قارا جەر بەلگىلى تەاتر رەجيسسەرى, تەاتر پەداگوگى, پروفەسسور, قازاق­ستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى, تاۋەلسىز «تارلان» سىيلىعىنىڭ يەگەرى جانات حادجيەۆتى 68 جاسىندا الىپ كەتتى. ول تورعاي جانە جەزقازعان وبلىستىق دراما تەاترلارىندا, ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىندا رەجيسسەر بولدى. ال 2000 جىلدان بەرى ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىندا شاكىرت تاربيەلەدى.

سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى, كسرو مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى, قوعام قايراتكەرى, اتاقتى مەحانيزاتور كامشات دونەنباەۆامەن ەل-جۇرتى قاراشانىڭ 9-ىندا ماڭگىلىككە قوش­تاس­تى. تۇتاس ءبىر ءدا­ۋىردىڭ ەڭبەك سالاسىنداعى بەتكە ۇستار تۇلعاسى بولعان ارداگەر بۇل كەزدە 74 جاس­تان ەندى عانا اسىپ بارا جاتىر ەدى. ول 1980-1985 جىلدارى كسرو جوعارعى كەڭەسى ۇلتتار كەڭەسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى بولدى. ول ءومىر بويى ءوزى تۋىپ-وسكەن قوستاناي وبلىسى ۇزىنكول اۋدانىنىڭ لەنين كەڭشارىندا ەڭبەك ەتتى, زەينەتكە شىعار الدىندا وسى كەڭشاردى دا باسقاردى.

جەلتوقساننىڭ 15-ءى كۇنى اتى اڭىزعا اينالعان فۋتبولشى, قازاق سپورتىنىڭ ماقتانىشى تيمۋر سەگىزباەۆ 76 جاسىندا قايتىس بولدى. قازاق فۋتبولشىلارى اراسىنان «كسرو سپورت شەبەرى» دەگەن اتاققا ءبىرىنشى بولىپ قول جەتكىزگەن ول ويىنشىلىق كەزەڭىن ءبىر عانا كومانداعا – الماتىنىڭ «قايراتىنا» ارنادى. ونىڭ بۇدان كەيىنگى جاتتىقتىرۋشىلىق كەزەڭى دە تابىستى ءوتتى. سونىڭ ىشىندە يەمەندە ءۇش جىل باپكەر بولعان جىلدارى دا ايرىقشا اتالادى. تيمۋر سانجارۇلى تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا رەسپۋبليكا فۋتبول فەدەراتسياسى باسشىلارىنىڭ ءبىرى بولدى.

كانىگى جۋرناليست, جازۋشى, اقىن, پروفەسسور, ەڭبەك سىڭىرگەن مادەنيەت قىزمەتكەرى, قوعام قايراتكەرى ارعىنباي بەكبوسىن 2 مامىر كۇنى 80 جاسىندا جارىق دۇنيەمەن قوش ايتىستى. جامبىل وبلىسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى. قازاقستان جوعارعى كەڭەسى مەن پارلامەنتىنىڭ دەپۋتاتى بولدى. بۇعان دەيىن ون جىلدان استام ۋاقىت جامبىل وبلىستىق «اق جول» («ەڭبەك تۋى») گازەتىنە باسشىلىق جاسادى. بىرنەشە كىتاپتىڭ اۆتورى. پارسى ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى ومار حايامنىڭ رۋباياتتارىن اۋداردى. ءوزى دە وسى ۇلگىمەن «مىڭ ءتۇرلى وي» اتتى تورتتاعاندار جازدى.

جەلتوقساننىڭ 16-سى كۇنى مايتالمان كينو جانە تەاتر اكتەرى, قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى, قازاقستان لەنين كومسومولى سىيلىعىنىڭ لاۋرەا­تى قۇمان تاستان­بەكوۆ 72 جاسىندا ومىردەن ءوتتى. ول 1969 جىلدان بەرى م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميا­لىق دراما تەاترىندا قىزمەت ەتىپ كەلدى.

بيىل ارىپتەستەرىمىز – جۋرناليستەر اراسىندا دا ورنى تولماس قازالار ورىن الدى. بەلگىلى جۋرناليس­تەر گەننادي بەنديتسكي مەن راحات مامىربەك دۇنيەدەن وزدى.




تاعىدا

تاڭاتار تولەۋعاليەۆ

«استانا اقشامى» گازەتىنىڭ ءتىلشىسى

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button