نۇر-سۇلتان قالاسى ءماسليحاتىندا ءتورت تۇراقتى كوميسسيا بەلسەندى جۇمىس ىستەپ جاتىر. بۇل كوميسسيالاردىڭ ارقايسىسىنىڭ ءوز باعىتى بار. دەپۋتاتتار دا ماماندىقتارى مەن قىزمەتتەرىنە قاراي بولىنگەن. ءبىز وسى جولى زاڭدىلىق, قۇقىقتىق ءتارتىپ جانە قوعاممەن جۇمىس ماسەلەلەرى جونىندەگى تۇراقتى كوميسسيا توراعاسى, زاڭ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى قايىرلى تاۋكەندى اڭگىمەگە تارتتىق. ول اتالمىش كوميسسيانىڭ ءبىر جىل ىشىندە اتقارعان ىستەرى جايىندا ايتىپ بەردى.
– قايىرلى كەڭەسبەكۇلى, ءوزىڭىز باسقاراتىن كوميسسيا قۇرامىمەن تانىستىرساڭىز…
– زاڭدىلىق, قۇقىقتىق ءتارتىپ جانە قوعاممەن جۇمىس ماسەلەلەرى جونىندەگى تۇراقتى كوميسسيا قۇرامىنا دەپۋتاتتار ەرلان سىدىقوۆ, مۇحتار تولەۋتاەۆ, زاۋرە ءجۇسىپوۆا جانە گۇلنار دانباەۆا كىرەدى. تۇراقتى كوميسسيا مۇشەلەرى قالادا وتەتىن بارلىق ءىس-شارالارعا بەلسەندى قاتىسادى. ۇيلەستىرۋ كەڭەستەرىنىڭ, قالا اكىمدىگى جانىنداعى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيالاردىڭ مۇشەلەرى بولا وتىرىپ, قالانىڭ دامۋىنا تىكەلەي اتسالىسادى. ەلوردانىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ومىرىنە, قالا تۇرعىندارىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن جاقسارتۋعا ۇلكەن ۇلەس قوسادى.
– الەمدى جايلاعان ىندەت بيىلعى كوكتەمدە ەلىمىزگە دە جەتتى. مىنە, جارتى جىلدان استى, كارانتين جاعدايىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. پاندەميا جۇمىستارىڭىزعا كەدەرگى كەلتىرگەن جوق پا؟ جالپى, كۇز – قورىتىندى جاساۋدىڭ كەزەڭى عوي. اياقتالۋعا جاقىن قالعان جىلدا اتقارعان ىستەرىڭىزدى ءبىر قورىتىندىلاپ وتسەڭىز…
– راس, وسى جىل ءبارىمىز ءۇشىن اۋىر بولدى. بىراق قىسىلتاياڭ شاققا قاراماستان, جۇمىسىمىز قالىپتى جاعدايدا جۇرگىزىلدى. بىلتىرعى قىركۇيەكتەن وسى قىركۇيەككە دەيىن ءوزىم جەتەكشىلىك ەتەتىن كوميسسيا 14 وتىرىس وتكىزىپ ۇلگەردى. سونىڭ ىشىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرىنە جاستاردى شاقىرۋ قالاي ۇيىمداستىرىلىپ جاتقانىن, «2023 جىلعا دەيىن نۇر-سۇلتان قالاسىندا اۋلا كلۋبتارىن دامىتۋ» تۇجىرىمداماسىنىڭ جوباسىن قارادىق. كامەلەتكە تولماعاندار اراسىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ پروفيلاكتيكاسى مەن بالالاردىڭ قاداعالاۋسىز جانە پاناسىز قالۋىنىڭ الدىن الۋ, ەلوردا اۋماعىندا كوشى-قون پروتسەستەرىن رەتتەۋ ماسەلەلەرى نازارىمىزدا بولدى.
– وسى جۇمىستاردا قانداي ماسەلەلەرگە كوڭىل بولدىڭىزدەر؟
– دەپۋتاتتار اسكەرگە شاقىرىلۋشىلاردى ءۇش مەزگىل تاماقپەن قامتاماسىز ەتۋگە باستاما كوتەرىپ, كەيبىر اۋلا كلۋبتارىنىڭ تۇرعىن ۇيلەردىڭ جەرتولەلەرىندە جانە استىڭعى قاباتتارىندا ورنالاسۋى سالدارىنان سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق تالاپتارعا قايشى كەلەتىندىگىنە نازار اۋداردى. اۋلا كلۋبتارىنىڭ كادرلىق قۇرامىنداعى داعدارىسقا دا توقتالىپ, سەنبى مەن جەكسەنبى كۇندەرى ورتا مەكتەپتەردە كلۋبتاردىڭ جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋدى ۇسىندى.
– ەلوردا حالقىنىڭ سانى جىلدان-جىلعا ارتىپ كەلەدى. باس قالاعا كوشىپ جاتقان ادامداردىڭ سانى وتە كوپ. كوشى-قون ماسەلەسىن قاراعاندارىڭىز بار ەكەن. قانداي قورىتىندىعا كەلدىڭىزدەر؟
– كوشى-قون قىزمەتى 73266 ادامدى ۇلتتىق پاسپورت جانە جەكە كۋالىكتەرمەن قۇجاتتاندىرعان. 686 ازاماتقا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنان تىس جەرلەرگە تۇراقتى تۇرۋعا رۇقسات بەرگەن. 948 ادام قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن الىپ, 904 شەتەلدىك ەلىمىزدە تۇراقتى تۇرۋعا قالدىرىلعان. ولاردىڭ 643-ءى – قانداستارىمىز.
قالانىڭ قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى رەتىندە 68598 تىركەلدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنان 14622 ادام شىعارىلدى. 18838 ازامات تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا ۋاقىتشا تىركەۋگە الىندى. 2020 جىلدىڭ 6 ايىندا شەتەلدىكتەردىڭ قازاقستانعا كىرۋى بويىنشا 1947 شاقىرۋ قاعازى رەسىمدەلدى. سونىڭ ىشىندە 1 809 – زاڭدى تۇلعا, 138 – جەكە تۇلعا. ءارتۇرلى ساناتتاعى 2838 ۆيزا رەسىمدەلىپ, بەرىلدى.
كوشى-قون قىزمەتىنىڭ اكىمشىلىك جانە ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى قازىرگى زامانعى ستاندارتتار مەن تالاپتارعا سايكەس ەمەستىگىن, جۇمىس بولمەلەرىنىڭ جوقتىعىن جانە ەلوردانىڭ كوشى-قون قىزمەتى ورتالىعى عيماراتىندا نەگىزگى سانيتارلىق-گيگيەنالىق نورمالاردىڭ بۇزىلعاندىعىن انىقتادىق.
– كامەلەتكە تولماعاندار اراسىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋ ماسەلەسىن قارادىق دەپ ايتتىڭىز. بۇل تاراپتا قانداي تۇيتكىلدەر بار؟
– بىرىنشىدەن, مەكتەپ ينسپەكتورلارىنىڭ جەتىسپەيتىندىگىنەن «قيىن» جاسوسپىرىمدەرگە باقىلاۋ السىرەگەنىن بايقادىق. بۇگىنگى كۇنى ەلوردادا 182 مىڭنان اسا وقۋشى بار. ولار جالپى ءبىلىم بەرەتىن 117 مەكتەپتە وقىتىلۋدا. سونىڭ ىشىندە 17 ورتا ءبىلىم بەرۋ ورىنىندا مەكتەپ ينسپەكتورى مۇلدە جوق.
ەكىنشىدەن, پروفيلاكتيكا ماسەلەلەرى بويىنشا ۆەدومستۆوارالىق ىنتىماقتاستىق ءالى ءتيىستى دەڭگەيدە جولعا قويىلماعانىن ايتۋ كەرەك.
ۇشىنشىدەن, ۇرلىقتىڭ الدىن الۋ جانە بولدىرتپاۋ ماقساتىندا بارلىق ءبىلىم بەرۋ وشاقتارىندا بەينەباقىلاۋ جۇيەسى مەن تۋرنيكەتتەر ورناتىلماعان.
تۇراقتى كوميسسيانىڭ باستاماسىمەن قالالىق ءماسليحاتتىڭ سەسسياسىندا نۇر-سۇلتان قالاسىندا مەملەكەتتىك جاستار ساياساتىن ىسكە اسىرۋ ماسەلەسى قارالدى. ونىڭ الدىندا وسى ماسەلە بويىنشا «دەپۋتات كۇنى» ۇيىمداستىرىلدى. سەسسياعا دايىندىق كەزەڭىندە ەلورداداعى «جاسقانات», «شاعالا» جانە «بايتەرەك» سەكىلدى بىرقاتار اۋلا كلۋبتارىن, «IHUB», «IQ» جانە «ASTANAHUB» كوۆوركينگ ورتالىقتارىن ارالادىق.
– اۋلا كلۋبتارىنىڭ تۇيتكىلدەرىن ايتتىڭىز. كوۆوركينگ ورتالىقتارىنىڭ جاعدايى قالاي ەكەن؟
– كوۆوركينگ ورتالىقتارىنا بارعان كەزدە جاڭا قۇرىلىمدىق الاڭداردىڭ مەنشىك فورماسىمەن جانە قارجىلاندىرۋىمەن, وسى قۇرىلىمداردىڭ جاستارعا بەرەتىن مۇمكىندىكتەرىمەن تانىستىق. عيماراتتاردىڭ جايلىلىعى مەن امبەباپتىعىنا, قىزمەت كورسەتۋدىڭ جوعارى دەڭگەيىنە كوزىمىز جەتتى. بىراق جاستاردىڭ كوپشىلىگىنە كوۆوركينگ ورتالىقتارىنىڭ قىزمەتتەرى قولجەتىمدى ەمەس ەكەن.
– جاستار ساياساتىن ىسكە اسىرۋ باعىتىندا قانداي جەتىستىكتەر بار؟ ولقىلىقتار شە؟
– قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىن ىسكە اسىرۋ اياسىندا ەلوردادا «نۇر-سۇلتان جاستارى – 2019» وڭىرلىك جول كارتاسى ازىرلەندى. وعان 11 نەگىزگى باعىت بويىنشا 136 جوبا ەنگىزىلگەن.
بىراق جاستاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋ بويىنشا قابىلدانعان شارالارعا قاراماستان, ولاردى جۇمىسپەن قامتۋ بويىنشا ماسەلەلەر تۋىندادى. اۋلا كلۋبتارى بولسا, ءالى دە جەتكىلىكسىز. قالانىڭ شەتكى ايماقتارىندا سپورت الاڭدارى جوقتىڭ قاسى. بۇعان قوسا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جاستاردىڭ قوعامدىق بىرلەستىكتەرىمەن ءوزارا ۇيلەسىمدى ارەكەتتەرى ءتيىستى دەڭگەيدە ەمەس.
–تۇراقتى كوميسسيا مۇشەلەرى قانداي باستامالاردى كوتەردى؟
– ەلوردانىڭ دەپۋتاتتىق كورپۋسى اتىنان تۇراقتى كوميسسيا مۇشەسى ەرلان سىدىقوۆ ستۋدەنتتەردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ بويىنشا يدەيالارىن جەتكىزدى. اتاپ ايتقاندا,جولاقىسى ەكى ەسەگە ازايعان جاعدايدا ستۋدەنتتەرگە جول ءجۇرۋ قۇجاتىن بەرۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋدى ۇسىنىپ, وسى ماسەلە بويىنشا بىرقاتار ناقتى ۇسىنىستار ايتتى.
جالپى ءبىر سەسسيادا ستۋدەنت جاستاردىڭ تۇرمىستىق جاعدايىن جاقسارتۋ, ستۋدەنتتەر ءۇيىن سالۋ ءۇشىن جەر تەلىمدەرىن ءبولۋ ماسەلەسىن شەشۋدى جەدەلدەتۋ, قالادا ستۋدەنتتەر ەمحانالارىن اشۋ ماسەلەسىن زەردەلەۋ, جاسوسپىرىمدەر مەن جاستار اراسىندا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋ, سپورت الاڭدارىن سالۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋ, نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ شەكاراسىندا ورنالاسقان تۇرعىن جايلارعا ەرەكشە كوڭىل ءبولۋ كەرەكتىگى ايتىلدى.
– قالانىڭ ينفراقۇرىلىمىنا كەلەيىكشى. بۇل تاراپتا قانداي ماسەلەلەردى شەشۋگە اتسالىستىڭىزدار؟
– ەڭ وزەكتى جانە الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ماسەلەلەردى تالقىلاۋ ءۇشىن تۇراقتى كوميسسيا ءوز قىزمەتىندە جۇمىستىڭ ءتيىمدى فورمالارىن قولدانادى. ماسەلەن, جول قاۋىپسىزدىگى جاعدايى مەن ونى قامتاماسىز ەتۋ شارالارى ماسەلەسى كوپشىلىك تىڭداۋلاردا قارالدى.
قالادا كولىك كەپتەلىسىن ازايتۋ جانە وتكىزۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ ماقساتىندا جول جەلىسى بويىنشا اۋقىمدى جۇمىستار جۇرگىزىلگەنىن اتاپ وتكەن ءجون. 90 شاقىرىم جاڭا جولدار سالىنىپ, 183 كوشەدە 99,5 شاقىرىم قولدانىستاعى جولدار جوندەلدى. 13950 شاقىرىمدى قامتيتىن قالانىڭ جولدار جەلىسىنە 465 زەرتتەۋ جۇرگىزىلدى.
كوپشىلىك تىڭداۋلارعا قاتىسقان قالا تۇرعىندارى دەپۋتاتتاردىڭ نازارىن قوعامدىق كولىكتىڭ جۇمىسىنا اۋداردى. ولار اۆتوبۋس جۇرگىزۋشىلەرى ءجۇرۋ كەستەسىن ساقتامايتىندىعىن, اۆتوبۋستا اقاۋلار پايدا بولسا نەمەسە قوعامدىق كولىك ايتارلىقتاي جوندەۋدى قاجەت ەتسە دە, جەلىدە جۇرەتىندىگىن جەتكىزدى. جولاۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا, سالوندا اۆتوبۋس مارشرۋتتارى تۋرالى اقپارات, ايالدامالار كورسەتىلگەن سىزبا جوق. قوعامدىق كولىكتەردە ورتالىقتاندىرىلعان حابارلاۋ جۇيەسى ءجيى جۇمىس ىستەمەي قالادى, ايالدامالار تۋرالى اقپارات كەشىگىپ نەمەسە تىم ەرتە ايتىلادى. بۇل جاعداي جولاۋشىلارعا بەلگىلى ءبىر قولايسىزدىقتار تۋعىزادى.
– ايتىلعان جۇمىستاردان باسقا, قانداي ءماسەلەلەردى شەشۋگە قاتىستىڭىزدار؟
– تۇراقتى كوميسسيا ەلوردا بيۋدجەتىن بەكىتۋگە جانە قالا بيۋدجەتىنىڭ اتقارىلۋى تۋرالى ەسەپتى قاراۋعا ەرەكشە كوڭىل بولەدى. كوميسسيانىڭ ماڭىزدى باعىتى – ءماسليحاتتىڭ قابىلدانعان شەشىمدەرىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلاردى ۋاقىتىندا ەنگىزۋ جانە قۇقىقتىق مونيتورينگ جۇرگىزۋ. ەلوردانى كەڭەيتۋ جانە جاڭا اۋماقتاردى اباتتاندىرۋ مەن الەۋمەتتىك نىساندار سالۋ ءۇشىن جەر تەلىمدەرىن ساتىپ الۋ تۋرالى شارت جوبالارىن قاراۋ دا مىندەتىمىزگە جاتادى.
