استانا قالاسىنىڭ ەكونوميكالىق تەرگەپ-تەكسەرۋ دەپارتامەنتى جىل باسىنان بەرى 20-عا جۋىق قارجى پيراميداسىنىڭ جولىن كەستى. الايدا ادامنان ايلا ارتىلعان با؟ وسى تۇرعىدا وزىنشە بيزنەس جاساپ, قالتاسىن قالىڭداتىپ جۇرگەندەر قاراپايىم حالىقتى الداۋدىڭ تاعى ءبىر ءتاسىلىن مەڭگەرىپتى. بۇگىن سونى تارقاتىپ ايتپاقشىمىز.
«ورتاق قازان» ورعا جىقتى
ۇزاق جىل قۇقىق سالاسىندا قىزمەت ىستەگەن, بۇگىندە دوعارىستاعى پولكوۆنيك تاسەمەن اسەتوۆ اڭگىمەسىن ءوزى كورىپ, تاڭعالىپ جۇرگەن جايلاردان باستادى.
«بۇگىندە الاياقتىقتىڭ نەشە ءتۇرى شىقتى عوي. ال كەيىنگى كەزدە كوزىڭدى باقىرايتىپ قويىپ قالتاڭداعى اقشاڭا قول سالاتىنداردى كورگەندە زاماننىڭ دا, ادامنىڭ دا وزگەرگەنىنە كۋا بولاسىڭ. بالا كەزىمىزدە اتا-انامىز «ەشكىمنىڭ الا ءجىبىن اتتاما, ادال, ءادىل بول» دەپ قۇلاعىمىزعا قۇياتىن ەدى. قازىرگى اكە مەن شەشە پەرزەنتىن قالاي ۇيرەتەتىنىن بىلمەيمىن. الايدا كەيبىر 20-30 جاس اراسىنداعى قىز-جىگىتتەردىڭ اقشا دەسە نەدەن بولسا دا تايىنبايتىنىن كۇندەلىكتى ومىردە كورىپ ءجۇرمىز.
وڭايلىقپەن كەلەتىن اقشا بولمايدى. دەگەنمەن ولار وڭاي اقشا تابۋ جولىندا جانتالاسىپ باعۋدا. ءوزىم كۋا بولعان مىنا ءبىر كەلەڭسىز وقيعا وسىلاي تۇجىرىم جاساۋىما ءماجبۇر ەتىپ وتىر.
قازىرگى مەن بىلەتىن جاستاردىڭ ۇستانىمى «اقشا بولسا, ءبارى بولادى. سوندىقتان قانداي جولمەن بولسا دا بايىپ قال» دەگەنگە سايادى. وسى نەگىزدە كوپشىلىكتى ءوزىنىڭ وڭ جامباسىنا كەلەتىن قيتۇرقى ءبىر ويىنمەن ەلىتىپ ءجۇر. ويىن ەرەجەسى دە قاراپايىم, 4 كەزەڭگە ءبولىنىپ وينالادى. ءبىرىنشىسى – قىزعىلت سارى, ەكىنشىسى – سارى, ءۇشىنشىسى – جاسىل, ءتورتىنشىسى – كوگىلدىر. قىزعىلت سارىلار – اقشا سالۋشىلار. ەكىنشى سوزبەن ايتقاندا, ويىنعا جاڭادان كىرىسىپ, ءتيىستى جارناسىن تولەۋشىلەر. ال كوگىلدىرلەر – تولىسقاندار. ولار اقشاسىن الادى دا, ويىننان شىعادى. وسى كەزدە قىزعىلت سارىداعىلار ءبىر ساتى كوتەرىلىپ, كەلەسى كەزەڭ سارىعا وتەدى. بۇل جەردەگى ءار ادامنىڭ مىندەتى – كوگىلدىر كەزەڭگە جەتكەنشە ويىنعا كەم دەگەندە ەكى ادامدى تاۋىپ, قوسىپ وتىرۋ. ال ودان كوبىرەك ادام تاپساڭ, اقشاڭدى تەزىرەك الىپ, قالاساڭ, كەلەسى ويىنعا قاتىسۋىڭا بولادى. ويىن اتاۋى «ورتاق قازان» («كوتيول») دەپ اتالادى. وزىنشە ەرەجە ءتۇزىپ, سونى قاتاڭ ساقتاۋعا ءار مۇشەسىن مىندەتتەپ وتىرادى. قانشا بۇركەپ, اتاۋىن وزگەرتىپ, جاسىرعانمەن, بۇل – قارجى پيراميداسى. مۇندا ۇتىسقا شىعاتىن تەك ۇيىمداستىرۋشىلار عانا. قالعاندارىنىكى – اقشا شاشۋ. ال العاشقى بولىپ اقشا الاتىندار دا ۇيىمداستىرۋشىنىڭ ءوز ادامى (نە جاقىنى, نە تۋىسى, نە ءىنىسى).
كوزدەگەن مەجەگە جەتىپ, قوماقتى اقشا جينالعان كەزدە ۇيىمداستىرۋشى بۇكىل اقشانى الادى دا, كوزدەن عايىپ بولادى. مىنەكي, «ورتاق قازان» ويىنىنىڭ بارلىق ءمانى – وسى. بۇل ويىنعا قازىر اسىرەسە اۋىلدىق جەرلەردەگى مەكتەپ, بالاباقشا قىزمەتكەرلەرى كوبىرەك ۇرىنىپ, بارماق تىستەپ قالىپ جاتىر. وتە ساق بولماسا, اسا قاۋىپتى» دەدى دوعارىستاعى پولكوۆنيك.
OLX-تەن وپىق جەگەندەر
كەيىنگى كەزدە كوپتەگەن ازامات OLX ارقىلى زاتىن ساتامىز دەپ الاياقتىقتىڭ تاعى ءبىر تۇرىنە ۇرىنىپ قالىپ جاتىر. ەلوردا تۇرعىنى اسەم بايتاسوۆا 7-سىنىپتا وقيتىن قىزىنىڭ سۋمكاسىن OLX ارقىلى ساتقىسى كەلىپ, حابارلاندىرۋ بەرەدى. كوپ كەشىكپەي ونىڭ Whats App-ىنا «سۋمكاڭىزدى ساتىپ العىمىز كەلەدى» دەپ جاي-جاپسارىن سۇراعان حابارلاما كەلەدى. جاۋاپ بەرگەننەن كەيىن «اقشاسى تولەندى. مىنا سىلتەمە بويىنشا كوز جەتكىزۋىڭىزگە بولادى» دەگەن ەكىنشى حابارلاما كەلەدى. مىنە, وسى جەردە اسەم كورسەتىلگەن سىلتەمەگە ءوتىپ, ءوزىنىڭ وڭباي قاتەلەسىپ تۇرعانىن بىلگەن جوق. ال الاياقتار سول ارقىلى بۇل كىسىنىڭ بۇكىل مالىمەت-دەرەگىنە قول جەتكىزىپ, وزىنە مۇمكىندىك اشقان.
مۇنداي ايلا-تاسىلدەن بولەك, الاياقتار OLX-تە زاتتارىن ساتاتىن ادامداردى مىناداي جولدارمەن دە تاقىرشاققا وتىرعىزىپ كەتكەنى انىقتالىپ وتىر. ماسەلەن, ءسىزدىڭ ءونىمىڭىز ولارعا قاتتى ۇناپ قالعانىن, الايدا وزدەرىنىڭ باسقا قالادا ەكەنىن جازادى. سىزگە «قازپوشتانىڭ» جاڭا قىزمەتى تۋرالى ايتىپ, ونىڭ جاي-جاپسارىن تۇسىندىرەدى. سول ارقىلى ولار تاۋارعا اقى تولەيدى, ءسىز سىلتەمەگە ءوتىپ, تولەم الاسىز, سودان كەيىن كۋرەر تاۋاردى الادى. مىنە, قيتۇرقىلىق وسى جەردە جاتىر. ەسىڭىزدە بولسىن, «قازپوشتا» OLX-پەن جۇمىس ىستەمەيدى جانە تولەمدى قابىلدامايدى. سىلتەمەنى باسقان كەزدە ءبارى ساتىپ الۋشىنىڭ ناقتى تولەمى سياقتى بولىپ كورىنەدى دە, ءسىزدىڭ شوتىڭىز پەن قاراجاتىڭىز سالىنعان كارتاڭىزدىڭ مالىمەتى, CVV-كودىڭىز الاقانداعىداي باسقا ادامنىڭ كوز الدىنا كەلە قالادى. ودان كەيىنگى ماسەلە قاسكويلەردىڭ بارلىق قاراجاتىڭىزدى سىپىرىپ الۋمەن اياقتالادى.
قازىر اردان بەزگەندەردىڭ كارتاڭىزداعى اقشانى الۋى وپ-وڭاي بولىپ كەتكەن. ءبىرىنشى ءسىزدىڭ قارتاڭىزعا ءوپ-وتىرىك شاتاسقان بولىپ بەلگىلى ءبىر سومانى اۋدارىپ جىبەرەدى دە, «تەگىڭىز قارجى اۋدارۋىم ءتيىس اداممەن ۇقساس ەكەن, قاتەلەسىپ كەتىپپىن» دەپ مايموڭكەلەي قالادى. ءتىپتى ولاردىڭ شەكتەن تىس سىپايىلىق تانىتىپ, اسقان ىزەتتى بولا قالاتىنىن قايتەسىز؟! جۇرەگى جۇمساق كوپ ادام مۇندايدا الاياقتىڭ ايتقانىنا كونە قالاتىنى ءسوزسىز. سودان كەيىن ولارعا ءسىزدىڭ PIN-كودىڭىزدى بۇزۋ كوپ قيىندىق كەلتىرمەيدى ەكەن.
OLX-تە زاتىن ساتامىن دەپ وپىق جەگەننىڭ ءبىرى – ەلوردالىق قازۋرا سىرىمبەك. ۇيىندەگى باسى ارتىق دۇنيەلەرىن ساتۋعا قويعانى سول ەدى, ۇيالى تەلەفونى بەزىلدەپ قويا بەردى. «وسى زاتتارىڭىز ماعان وتە قاجەت ەدى. جاقسى بولدى, قۋانىپ كەتتىم. اقشاڭىزدى قازىر سىلتەمەمەن جىبەرەمىن, كورىڭىز. سوسىن كارتاڭىزعا تۇسكەنىن بىلەسىز» دەيدى. قازۋرا كورسەتىلگەن سىلتەمەگە ءوتىپ قارايدى, اقشا ءالى تۇسپەپتى. قايتا تەلەفون سوعادى. بىراق جاڭا عانا بايلانىسقا شىعىپ, بۇلبۇلشا سايراپ, ءىشى-باۋىرىنا كىرىپ تۇرعان ادامنىڭ تەلەفونى بايلانىس اياسىنان تىس جەردە بولىپ شىعادى. سالدەن كەيىن ەسەپ شوتى مەن كارتاسىنداعى قىرۋار قاراجاتتىڭ جوق بولىپ كەتكەنىن سوندا ءبىر-اق بىلەدى.
قاشاندا ەستە بولسىن!
قارجى پيراميداسىنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى:
* اقشا تارتۋعا رۇقساتىنىڭ بولماۋى;
* نارىق دەڭگەيىنەن اناعۇرلىم جوعارى, ادامنىڭ تۇسىنە كىرمەيتىن تابىس تۋرالى قايتا-قايتا پارمەندى جارنامالاۋى;
* جاڭا سالىمشىلار ەسەبىنەن قاتىسۋشىعا اقشا اۋدارۋ;
* وزدەرىنىڭ نەگىزگى قاراجاتىنىڭ بولماۋى;
* قىزمەتى مەن تۇراقتى مەكەنجايىن جالعان كورسەتۋى;
* سىزدەن جاڭا سالىمشىلار تارتۋدى سۇراپ, سول ءۇشىن ۇستەمە تولەۋى.
ەگەر وسى بەلگىلەردىڭ ءبىرى كەزدەسسە, بۇل ۇيىمدى, ءسوزسىز, قارجى پيراميداسى دەپ تۇسىنۋگە بولادى.
كەيىنگى كەزدە الاياقتار كەيبىر بانكتەردىڭ قاشىقتان PIN-كودسىز تولەم جاساۋ تەحنولوگياسىن بىلگەندىكتەن ادامداردىڭ, اسىرەسە جاسى ۇلعايعان كارى كىسىلەردىڭ كارتوچكالارىن ۇرلاپ الىپ, قارجىسىنا قول جەتكىزىپ ءجۇر. مىنە, وسىندايلاردان ساق بولۋ ءۇشىن قاشىقتان تولەم جاساۋ قىزمەتىن پايدالانباڭىز.
وسى رەتتە قارجى (ينۆەستيتسيا) پيراميداسىن قۇرعان جانە ونىڭ قىزمەتىنە باسشىلىق جاساعان تۇلعا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلىپ, قازاقستان رەسپۋبليكاسى قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 217-بابى بويىنشا مۇلكى تاركىلەنىپ, 3 جىلدان 10 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرىلاتىنىن دا ايتا كەتكەن ءجون. سونداي-اق قىزمەتىن جارنامالاعان ادامعا اكىمشىلىك جازا دا قاراستىرىلعان. جەكە تۇلعاعا 150, ءىرى كاسىپكەرلىك سۋبەكتىسىنە 600 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش كولەمىندە ايىپپۇل بەلگىلەنگەنىن ەسكە سالعىمىز كەلەدى.
