قوعامنىڭ كۇرە تامىرىنىڭ تىنىسىن كەڭەيتەتىن عىلىم جولى

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ عىلىم مەن ونىڭ الەۋەتىنە ءمان بەرۋى – ەلىمىزدەگى تابيعي اپات جاعدايىندا ارنالدى.  مەملەكەت باسشىسىنىڭ عىلىم جانە تەحنولوگيالار جونىندەگى ۇلتتىق كەڭەستىڭ وتىرىسىندا سويلەگەن سوزىندە ماڭىزدى بەس فوكۋس اتالدى. ءاربىر فوكۋس قوعامنىڭ كۇرە تامىرىنىڭ تىنىسىن كەڭەيتەتىن جول عىلىمنان ىزدەلۋىندە.

ءبىرىنشى فوكۋس: عىلىمنىڭ الەۋەتىن تەحنوگەندىك جانە تابيعي اپاتتاردى بولجاۋ, كليماتتىڭ وزگەرۋىنە قارسى كۇرەسۋ ءۇشىن بارىنشا پايدالانۋ. بۇل ورايدا, عىلىمي دەرەكقورلارىنا وسى سالاداعى ەڭ وزىق زەرتتەۋلەر, ىرگەلى جانە قولدانبالى ناتيجەلەرگە مونيتورينگ جۇرگىزۋ, ناتيجەسىندە ءتيىمدى شەشۋ مەحنيزمدەرىن جاساۋ قاجەت.

بۇۇ اياسىندا 2026 جىلى قازاقستاندا ايماقتىق كليمات سامميتىندە كليماتتىڭ وزگەرۋىنە قارسى كۇرەسۋدە قازاقستاندىق عالىمداردىڭ ورتاق شەشىمدەرىنە, زەرتتەۋ نايجەجەلەرىنە جەتۋدە مۇنداي زەرتتەۋلەر ماقساتتى بولماق.

ەكىنشى فوكۋس: عىلىم ەكونوميكانىڭ قارقىندى دامۋىنا سەپتىگىن تيگىزۋگە ءتيىس.  ەلىمىزدەگى عىلىمي ەكونوميكاسى دامۋىندا بىرنەشە ستراتەگيانى اتاپ وتسەك. عىلىمي زەرتتەۋلەر مەن ازىرلەمەلەرگە ينۆەستيتسيا (مۇناي سەرۆيسى مەن مۇناي حيمياسى). تەحنولوگيالىق پاركتەر مەن كلاستەرلەر قۇرۋ, تۇراقتى دامۋ باعىتىندا قىزمەتىن بەلسەندىرۋ. ونەركاسىپكەتەگى يننوۆاتسيانى ىنتالاندىرۋ (قاراپايىم زاتتار تۋرالى عىلىم). ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مەن عىلىم كادرلارىن دايارلاۋدى دامىتۋ (تارازداعى گيدرومەليوراتيۆتىك-قۇرىلىس ينستيتۋتى). عىلىمي ازىرلەملەردىڭ تەحنولوگيالىق ترانسفەرى مەن كوممەرتسيالاندىرۋىن ارەكەتتەستىرۋ (قازاقستان ەكونوميكاسىن دەكاربونيزاتسيالاۋ). باستىسى: يننوۆاتسيالىق كليمات پەن قۇقىقتىق رەتتەۋدى جاقسارتۋ (جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى سالاسىندا).

ءۇشىنشى فوكۋس: جاساندى ينتەللەكتىنى جەدەل دامىتۋ قاجەت. ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە باتىل ەنگەن جاساندى ينتەللەكت بار سفەرادا ارەكەتتە. بۇل سالادا كەيبىر قادامداردى جىلدام قولعا الۋ قاجەتتىگى تۋىپ وتىر. ولار: زەرتتەۋ مەن ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا ينۆەستيتسيا. يننوۆاتسيالار مەن ستاراپتاردى ىنتالاندىرۋ. كادرلاردى وقىتۋ مەن دايارلاۋ. جاساندى ينتەللەكت ەكوجۇيەسىن قۇرۋ. ستاندارتتاۋ مەن قۇقىقتىق رەتتەۋ (Artificial Intelligence Act). قوعامدىق قىزمەتتە جاساندى ينتەللەكت قولدانۋ. بۇل قازاقستانداعى جاساندى ينتەللەكت قولدانىسىنىڭ اياسىن كەڭەيتەدى جانە جاڭا ازىرلمەلەر دايارلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ءتورتىنشى فوكۋس: ۋنيۆەرسيتەت عىلىمىن جانە عىلىمي ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ ماسەلەلەرىنە باسا نازار اۋدارۋ قاجەت. مەملەكەت باسشىسى «عىلىمي زەرتتەۋگە قاجەتتى قۇرال-جابدىق الۋعا جانە ونىڭ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا ارنالعان قارجى ەش كەدەرگىسىز ءبولىنۋى كەرەك»,-دەپ ماسەلەنى ورىندى كوتەردى.  سونداي-اق, جاڭارتىلاتىن ينفراقۇرىلىمنىڭ ەپيتسەنترى رەتىندە اتالعان: «ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى ءۇشىن جاڭا عيماراتتار, ياعني كامپۋس سالىنادى».  ۋنيۆەرسيتەت كامپۋسى قۇرىلىسىنىڭ جاڭا كەزەڭىنە سەرپىن بەرەدى. سونداي-اق ەلدە كلينيكالىق زەرتتەۋلەر حابىن قۇرۋ – پوستپاندەميا كەزەڭىندەگى ەلدىڭ دەنساۋلىعىن قورعاۋ ىسىندە ەڭ باستى ينۆەستيتسيا بولماق.

بەسىنشى فوكۋس: عىلىمنىڭ كادرلىق الەۋەتىن نىعايتۋ ماسەلەسى وتە وزەكتى. پرەزيدەنتتىڭ عىلىمداعى «ادام كاپيتالى» جايلى وركەنيەتتى پىكىرىن تولىق قولدايمىن.  عىلىم ادامى – ەلدەگى ورىن الىپ جاتقان تابيعا اپاتتارمەن كۇرەستەن باستاپ, ولاردىڭ الدىن الۋدا اقىل-ويدىڭ كەنىشى, شەشىم مەن ارەكەتتىڭ ەنەگرياسى سانالادى.

پرەزيدەنتتىڭ سوزىندە ەرەكشە باعىت اتالدى. ول «يندۋستريالدى PhD» دايارلاۋ تۋرالى. بۇل سالادا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى بىرلەسە جاڭا باعدارلاما ۇسىنارى ءسوزسىز. قوعامنىڭ كۇرە تامىرىنىڭ تىنىسىن كەڭەيتەتىن عىلىم جولى وسى بولماق.

گۇلميرا سۇلتانباەۆا, پروفەسسور