ەرەيمەنتاۋ اۋدانىندا ورنالاسقان كوبەيتۇز كولى وسى جازدا اياق استىنان تانىمال بولدى. كولدىڭ باتپاعى مەن تۇزى دەرتكە شيپا ەكەنى بۇرىننان بەلگىلى بولاتىن. دەگەنمەن, جۇرتتىڭ كوپشىلىگى ونىڭ ءبىر ەرەكشە قاسيەتىن بىلە بەرمەيدى. اتاپ ايتقاندا, بۇل كول جىلىنا بىرنەشە رەت قىزعىلت تۇسكە بويالادى.
كوبەيتۇز كولى – اقمولا وبلىسى ەرەيمەنتاۋ اۋدانىندا ورنالاسقان ءىرى كولدەردىڭ ءبىرى. ەمدىك قاسيەتىنەن بولەك, تۋريستەردى ەلىكتىرەتىن جايت – كولدىڭ قىزعىلت تۇسكە بويالاتىنى. عالىمداردىڭ مالىمەتىنشە, بۇل تۇزدى سۋدا تىرشىلىك ەتەتىن دۋانەللا (لاتىن تىلىندە «Dunaliella salina») گالوفيل باكتەريالارىنىڭ كوبەيۋىنە بايلانىستى كورىنەدى.
بۇگىندە بۇل شيپالى كولدى كوپشىلىك تولىق بىلە بەرمەيدى. ال ءبىز جاقىندا ارنايى بارىپ كەلدىك. سوندىقتان ەندى بارامىن دەگەن ادامدارعا كورىپ-بىلگەنىمىزدى ايتقىمىز كەلدى.
قىزعىلت كول نۇر-سۇلتان – پاۆلودار تاس جولىنىڭ بويىندا جاتىر. ساياحاتتاپ باراتىن بولساڭىز, جول-جونەكەي ەكى ءدامحانا, جانارماي بەكەتتەرى بار. قونا-جاتىپ كەلەمىن دەگەندەر ءۇشىن شاعىن قوناق ءۇي دە تۇر.
كولدىڭ عاجايىپ ءساتىن تاماشالايمىن دەگەندەر الدىمەن ەرەيمەنتاۋ قالاسىنا دەيىن جەتەدى. جول تەپ-تەگىس – اۆتوبان. ەرەيمەنتاۋدان وتكەننەن كەيىن «قورجىنكول ستانتسياسى» اتتى تاقتايشاعا كوزىڭىز تۇسەدى, بۇل – نۇر-سۇلتان قالاسىنان 176 شاقىرىم قاشىقتىقتا ورنالاسقان ەلدى مەكەننىڭ انىقتاماسى. سول انىقتاما تاقتايشادان وڭعا بۇرىلىپ, تۋننەل ارقىلى جولدىڭ ارعى بەتىندە ورنالاسقان «اقجول» كەشەنىنە جول تارتاسىز.
كولدىڭ لايى مەن تۇزى سۇيەككە, تەرىگە اسەر ەتەدى. سالقىن تيگەندە بولمە تەمپەراتۋراسىنداعى بالشىقتى تۇزدى دەنەگە تارتسا, وتە جاقسى قىزدىرادى. كەلەتىندەر كوپ, قازاقستان تۇگىل, رەسەيدىڭ دە تۇكپىر-تۇكپىرىنەن ساياحاتشىلار كەلىپ جاتادى.
«كەشەنىمىز 2016 جىلدان باستاپ جۇمىس ىستەيدى, قوناق ءۇي جانە كافەمىز بار. ازىرگە قوناق ۇيىمىزدە 8 ءنومىرىمىز بار, باعاسى – تاۋلىگىنە 5 مىڭ تەڭگە. جاز مەزگىلىندە تۋريستەر كەلىپ تۇرادى. كولدىڭ لايى مەن تۇزى دەرتكە شيپا بولعاندىقتان, ەمدەلۋشىلەر قاتارى دا كوبەيىپ كەلەدى. جاس كەزىمىزدە اتا-اجەلەرىمىز كيىز ءۇيىن كوتەرىپ, «تۇزعا كەتتىك…» دەپ ايتاتىن ەدى. سول كول وسى كوبەيتۇز ەكەن» دەيدى بىزبەن اڭگىمەسىندە كەشەننىڭ يەسى, جەكە كاسىپكەر التىن بوكەشوۆا.
وسىلايشا «اقجول» كەشەنىنەن وڭ جاققا شامامەن 3 شاقىرىم جۇرسەڭىز, ءبىز وزىمىزشە اتاپ وتىرعان «قىزعىلت» كولگە جەتەسىز.
دالادا قىركۇيەكتىڭ قارا سۋىعى تۇرسا دا, كول جاعاسىندا قارتتار سۋعا اياعىن سالىپ, ەم الىپ وتىر. ال بىرنەشە ادام كولدىڭ تۇزىن جيناپ, سۋىن بوتەلكەلەرگە قۇيىپ الىپ جاتىر.
جەرگىلىكتى تۇرعىن ساعادي نىعمەتوۆتىڭ ايتۋىنشا, بۇل سۋدى سۋىق تيگەندە بولمە تەمپەراتۋراسىنا دەيىن كەلتىرىپ, دەنەگە جاقسا, كەرەمەت ەم بولادى ەكەن. «كولدىڭ لايى مەن تۇزى سۇيەككە, تەرىگە اسەر ەتەدى. سالقىن تيگەندە بولمە تەمپەراتۋراسىنداعى بالشىقتى تۇزدى دەنەگە تارتسا, وتە جاقسى قىزدىرادى. كەلەتىندەر كوپ, قازاقستان تۇگىل, رەسەيدىڭ دە تۇكپىر-تۇكپىرىنەن ساياحاتشىلار كەلىپ جاتادى» دەيدى ەرەيمەندىك ازامات تۋعان جەرىن ماقتان ەتىپ.
ءيا, ەگەر باعالاي بىلسەك, ەلىمىزدىڭ ءار ايماعىندا وسىنداي شۇرايلى, شيپالى تابيعات سىيلارى كوپ قوي. تەك ءجون-جوباسىن جاساپ, ناسيحاتتاي بىلسەك, نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. ولاي بولسا, قىزعىلت تۇسكە قۇبىلىپ تۇراتىن «كوبەيتۇز» كولىنە بارىپ, شيپاسىنا بولەنىڭىز.
اسەل يبادۋللا
