جاھانتوردىڭ پايدا بولۋى ادامداردىڭ جەكە-دارا قوزعالىسىن ايتارلىقتاي قىسقارتتى. الايدا بۇل ادامنىڭ جول ءجۇرۋىن, تاۋار تاسىمالداۋىن ازايتتى دەگەن ءسوز ەمەس.
جۇرگىزۋشىسى جوق كولىكتەر
جول جۇرۋگە قاتىستى توڭكەرىستىڭ ءبىر جاڭالىعى – جۇرگىزۋشىسى جوق كولىكتەردىڭ پايدا بولۋى. قازىرگى تاڭدا جۇرگىزۋشىسى جوق كولىك شىعارۋ سالاسىندا باعىن سىناپ كورمەگەن اۆتوكولىك بيزنەسىندەگى بىردە-ءبىر كومپانيانى تاپپايسىڭ. اقش كولىك مينيسترلىگىنىڭ بولجامى بويىنشا 2025 جىلعا قاراي بۇكىل الەم قۇلتەمىر-اۆتوكولىكتەردى پايدالانادى. بۇل جەردە IT-سالامەن تەحنولوگيالاردىڭ ءتۇيىسۋى قىزىعۋشىلىق تۋعىزىپ وتىر, مۇنداي تەحنولوگيالاردى Google, Uber جانە Yandex كومپانيالارى جۇزەگە اسىرۋدا.
اۆتوكولىكتەردى اۆتوماتتاندىرۋدىڭ بىرنەشە كەزەڭدەرى بار, سونىڭ ىشىندە العاشقى ۇشەۋىن (وعان كرۋيز-باقىلاۋ, جاڭبىر داتچيكتەرى, جەدەل تەجەگىش جۇيەسى جانە ت.ب.) پايدالانىپ ءجۇرمىز. ءتورتىنشى دەڭگەي – قوزعالىستى جارتىلاي اۆتوماتتاندىرۋ, ياعني جولدا قوزعالاتىن كولىكتە كومپيۋتەرلىك «كوز» قولدانىلادى. بۇل كەزەڭدە جاسالىمداردىڭ كوشباسشىسى – Tesla مەن Alphabet. ال سوڭعى دەڭگەي – اۆتونومدى اۆتوموبيل جۇيەسى, ياعني قالالاردا جۇرگىزۋشىسى جوق كولىكتەر ءارىلى-بەرىلى اعىلادى. اسىرەسە, Alphabet-ءتىڭ ەنشىلەس كومپانياسى Waymo 2017 جىلدان باستاپ جۇرگىزۋشىسى جوق كولىكتەر شىعارۋدان كوش باستاپ كەلەدى. ەكى جىل بۇرىن جەكە كومپانياعا اينالعان Waymo جۇرگىزۋشىسى جوق كولىكتەردى باعدارلامامەن قامتاماسىز ەتەدى جانە تەحنولوگيالار ەنگىزەدى. تاڭعالارلىعى سول, وتكەن جىلى Waymo اۆتوكولىكتەرى كاليفورنيانىڭ جولدارىندا 2500 شاقىرىمدى ءجۇرىپ ءوتتى.
كولىكتەرى 300 مىڭعا جۋىق شاقىرىم جولدى ءجۇرىپ وتكەن General Motors ەكىنشى ورىندا تۇر. الايدا وتكەن جىلعى كورسەتكىش بار-جوعى 12 مىڭ شاقىرىمدى قۇرادى. General Motors Strobe Inc كومپانياسىمەن بىرلەسىپ, Cruise AV دەگەن اۆتوكولىك شىعارماقشى. بۇل كولىكتىڭ باسقالاردان وزگەشەلىگى – ءرولى مەن پەدالدارى جوق. ەگەر اقش-تىڭ ۇلتتىق جول قاۋىپسىزدىگى اكىمشىلىگى رۇقسات بەرسە, كومپانيا 2019 جىلى روبوتاكسي قىزمەتىن ىسكە قوسۋدى جوسپارلاۋدا.
كولىكتىڭ ءرولىن قۇلتەمىرلەرگە بەرگەننەن نە وزگەرەدى؟ جاڭا تەحنولوگيانى ەنگىزۋشى ماماندار وزدىگىنەن باسقارىلاتىن اۆتوكولىكتەر شىعارۋ كولىك جانە لوگيستيكا (جۇك تاسىمالىنان جولاۋشى تاسىمالداۋعا دەيىن) سالالارىن تۇبەگەيلى وزگەرتەتىنىن ايتادى. بىرىنشىدەن, قالاي بولعاندا دا ادام فاكتورىمەن بايلانىستى بولاتىن جول-كولىك وقيعالارىنىڭ سانى كۇرت ازايادى. ەكىنشىدەن, قازىر كۇنى-ءتۇنى ۋاقىتىنىڭ كوپشىلىگىن كولىك جۇرگىزۋگە جۇمسايتىن ادامدار ودان بوساتىلادى. ۇشىنشىدەن, وزىنە جەكەمەنشىك اۆتوكولىك العىسى كەلەتىندەردىڭ سانى كەميدى. بىراق كارشەرينگ پەن تاكسي قىزمەتىنە دەگەن سۇرانىس ارتادى. بۇعان قوسا, كولىك كومپانيالارى ءۇشىن جۇمسالاتىن شىعىندار ايتارلىقتاي قىسقارادى. مىسالى, قازىر تاكسي قىزمەتىن ۇسىناتىن كومپانيالار تابىسىنىڭ 40 پايىزىن جۇرگىزۋشىلەرگە جالاقىعا تولەيدى. بۇعان جانارمايدى ۇنەمدەۋدى قوسايىق. بولجام بويىنشا ەلەكترمەن جۇرەتىن جانە وزدىگىنەن باسقارىلاتىن كولىكتەردى قولدانىسقا ەنگىزۋ جولاۋشىلار تاسىمالدايتىن تاكسي قىزمەتىنىڭ قۇنىن 80 پايىزعا تومەندەتەدى.
استانادا ازىرشە مۇنداي كولىكتەر جوق. الايدا Astana Hub اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ستارتاپتارىنىڭ حالىقارالىق تەحنوپاركىندە (بىلتىر ەكسپو-2017 كورمەسىندە قۇرىلعان بولاتىن) جۇرگىزۋشىسى جوق كولىكتەردى شىعارۋ باسىمدىق بەرىلگەن باعىتتاردىڭ ءبىرى رەتىندە انىقتالعان.
دروندار پوشتا تاسيدى
قازىرگى كەزدە درونداردى وركەنيەتتى ەلدەر بارلىق سالالارعا قولدانادى. ۇشقىش روبوتتار تەك تاۋار تاسىمالداۋمەن شەكتەلمەي, اقپاراتتى جيناۋمەن جانە تالداۋمەن اينالىسۋى مۇمكىن. مامانداردىڭ بولجاۋىنشا, 2020 جىلى كوممەرتسيالىق درونداردىڭ ساتىلىمى 500 ملن اقش دوللارىنا جەتەدى, ال جەكە پايدالانۋشىلار نارىعى 2,5 ملرد اقش دوللارىن قۇرايدى. نەگىزىنەن العاندا, جەردەن باسقارىلاتىن ۇشقىش اپپاراتتاردى جاساعان – اسكەري ادامدار. بىراق اسكەري جانە اۋە كومپانيالارى ءۇشىن درونداردى دامىتۋ – تەك ءبىر عانا باعىت.
تاڭعالارلىعى, قازىر دروندار 7 كەلىگە دەيىنگى جۇكتەردى 5 شاقىرىمعا كوتەرە الادى. بىراق ولار كىر جۋعىش ماشينا مەن توڭازىتقىشتى ۇيىڭىزگە جەتكىزىپ بەرە المايدى. ارينە, ديزەل وتىنىمەن جۇرەتىن جۇك كولىكتەرىنە قاراعاندا شاعىن درونداردىڭ قولايلى ەكەنى راس. بىراق اۋىر جۇك كوتەرەتىن درونعا ەلەكتر قۋاتى دا كوبىرەك جۇمسالادى. الەمدەگى ساۋدا جانە كولىك كومپانيالارى وسىعان باسىن قاتىرۋدا. ويتكەنى ادامنىڭ كوزىنەن تاسا بولعان دروندار كەڭىستىكتە وزدىگىنەن باعىتىن تاڭدايدى. ايتپاقشى, Boeing كومپانياسى 230 كەلى جۇك كوتەرەتىن ۇشقىش روبوتتى جاساپ شىعاردى. بىراق الداعى ۋاقىتتا بۇل جاسالىم قولدانىسقا ەنەتىنىنە سەنىم جوق.
درونداردى كوممەرتسيالىق ماقساتتا پايدالانۋ كاسىپورىندار مەن مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ جۇمىسىن ايتارلىقتاي وزگەرتەدى. بۇل جەردەگى ەڭ باستى نارسە – مالىمەت جيناۋ. كەلەشەگى زور باعىتتاردىڭ قاتارىنا اۋىل شارۋاشىلىعى, كوممۋنالدىق قىزمەتتەر جانە قۇرىلىس جاتادى. امەريكالىق فەرمەرلەر درونداردى توپىراقتى, وسىمدىكتەردى, تىڭايتقىشتاردى باقىلاۋعا جانە تالداۋعا پايدالانادى. مۇنداي ءتاسىل ەگىننىڭ ونىمدىلىگىن ارتتىرىپ, جۇمىستى بارىنشا ءتيىمدى ەتەدى. كوممۋنالدىق سالادا درونداردىڭ كومەگىمەن سۋ جانە جىلۋ جۇرەتىن قۇبىرلارداعى, ەلەكتر ستانسالارىنداعى اقاۋلار مەن اپاتتاردى باقىلاۋدى بىرنەشە ەسە جەڭىلدەتۋگە مۇمكىندىك بار. قۇرىلىستا دروندار جۇمىس ۇدەرىسىن تالداپ, ونىڭ ساۋلەتتىك نورمالارعا سايكەستىگىن تەكسەرۋگە جول اشادى. ەنەرگەتيكا سالاسىندا درونداردى ەلەكتر ستانسالارى, ەلەكتر قۋاتىن ءبولۋ جەلىلەرى, قۇبىرلار, مۇنارالار, تەڭىز الاڭدارى, مۇناي وڭدەيتىن زاۋىتتار سياقتى اكتيۆتەردى زەرتتەۋگە جانە باعالاۋعا پايدالانىلادى.
جاپون عالىمدارى درونداردى اۋىل شارۋاشىلىعىنا ءتيىمدى پايدالانۋدى 1980 جىلداردىڭ باسىندا-اق ويلاستىرىپتى. Yamaha كومپانياسى جاساپ شىعارعان ۇشقىش روبوتتار كۇرىش القاپتارىن سۋارىپ, ءوزىنىڭ ومىرشەڭدىگىن دالەلدەگەن. ماماندار ونەركاسىپتەگى دروندار نارىعىنىڭ ءوسۋ قارقىنىن 2023 جىلعا قاراي 20 پايىزدىق دەڭگەيگە وسەدى دەپ بولجاۋدا.
Aerovironment كومپانياسى اقش-تىڭ قورعانىس مينيسترلىگىن بارلاۋ, اسكەري ءىس-قيمىلداردى تالداۋعا ارنالعان دروندارمەن جابدىقتايدى. كىپ-كىشكەنتاي عانا اپپارات جەردەگى كەز كەلگەن كورىنىستى لەزدە سۋرەتكە تۇسىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ال Ambarella كومپانياسى بەينەكامەرا مەن چيپتەر شىعارادى, كومپيۋتەردىڭ كومەگىمەن الىنعان مالىمەتتەردى وڭدەيدى. درونداردى قوعامعا قىزمەت ەتۋگە دە پايدالانۋعا بولادى. مىسالى, اقش-تىڭ لۋيسۆيلل قالاسىندا ۇشقىش روبوتتار پوليتسيانىڭ كومەكشىسى بولىپ قىزمەت اتقارادى. ەگەر دە قالانىڭ ءبىر جەرىندە اتىس باستالىپ كەتسە, دروندار ول جەرگە بارىنەن بۇرىن ۇشىپ بارىپ, كامەراعا تۇسىرەدى.
ورىستار كۋرەر-درونداردى سىناي باستادى
ماسكەۋ مەرياسى شاعىن جۇكتەر مەن كوررەسپوندەنتسيالاردى جەدەل جەتكىزەتىن كۋرەرلەردىڭ ورنىنا پايدالانىلاتىن كۆادروكوپتەرلەردى سىناۋعا كىرىستى. ماسكەۋدىڭ اسپانىنا اۋەلى ەكى درون-كۋرەر كوتەرىلدى. الداعى ۋاقىتتا ولاردىڭ سانىن 20-عا كوبەيتۋ جوسپارلانىپ وتىر.
رەسەيدىڭ كوممۋنيكاتسيالار ءجانە بايلانىس مينيسترلىگى 2018 جىلدىڭ باسىندا ياكۋتيادا اۋىر جۇك تاسىمالدايتىن دروندارعا قاتىستى قاناتقاقتى جوباسىن ىسكە قوستى. بۇل جوبا ورتالىقتان شالعايداعى حاباروۆ, كراسنويار ولكەلەرىندە, ءسىبىردىڭ كەيبىر اۋداندارىندا جۇزەگە اسىرىلادى. درونداردىڭ ءبىر تيىمدىلىگى, ولار 100 شاقىرىم راديۋستا 50 كەلىلىك جۇكتەردى تەز جەتكىزە الادى.
