جەر ءجانناتى – جەتىسۋدىڭ ءبىر بۇيىرىندەگى قاراتال دەگەن تابيعاتى عاجايىپ ولكەدەن قانات قاعىپ, قازاقتىڭ قارا ءسوز ايدىنىنا ءوز ورنەگىمەن قايىق سالعان جۇيرىك جۋرناليست, قارىمدى قالامگەر جانات ەلشىبەك جايىندا قالام ۇستاعان يگى جاقسىلاردىڭ دەنى اقتارىلىپ سىر تولعاپتى. ارينە, بەلگىلى ءسوز زەرگەرلەرىنەن اسىرىپ بىردەڭە ايتۋ دا قيىن, دەگەنمەن ارداقتى ازاماتتىڭ سان قىرلى سايىپقىران قاسيەتىن شاما-شارقىمىزشا زەردەلەپ كورسەك دەيمىز.
ول – جۋرناليست. ءيا, جانات اعامىز تۋمىسىنان سولاي جاراتىلعان. ويتكەنى ءسوز ونەرى – ادامعا اكەنىڭ قانىمەن, انانىڭ سۇتىمەن داريتىن قاسيەت. ەگەر ونداي تىلسىم كۇش بولماسا, ۋنيۆەرسيتەت ەمەس, ەكى اكادەميا بىتىرسەڭىز دە تۇك شىقپايدى. ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز بالا جاسىنان كىتاپ جاستانىپ وسەدى. كىتاپقا قۇشتار جاننىڭ جازۋعا دەگەن ىنتاسى ەرتە ويانادى. سونى بايقاعان اناسى: «بالام, سەن دە كورگەن-بىلگەنىڭدى قاعازعا ءتۇسىرىپ كور. كۇندەلىك جازىپ ۇيرەن. مەكتەبىڭ تۋرالى, اۋىلداعى جاقسى ىستەر جايىندا الماتىعا, پيونەر گازەتىنە حابار-وشار جازىپ جىبەر…» دەپ اقىل-كەڭەس بەرەدى. زەردەلى بالا انا ءسوزىن جەرگە تاستاماي, ءوزى وقىپ جۇرگەن مەكتەپ نە بولماسا تۋعان اۋىلىندا قانداي جاڭالىق بار, سونىڭ ءبارىن تۇگىن قالدىرماي مولدىرەتىپ اق قاعازعا ءتۇسىرىپ, الىسى-جاقىنى بار رەداكتسيالارعا «بومبالاۋدى» باستايدى. ءسويتىپ, اعامىزدىڭ تىرناقالدى دۇنيەسى, ول 6-سىنىپتا وقىپ جۇرگەندە, «قازاقستان پيونەرى» («ۇلان») گازەتىندە جارىق كورەدى. ون ەكى جاسار جەتكىنشەكتىڭ قۋانىشىندا شەك بولمايدى. ودان ءارى جازۋعا قۇشتارلانا تۇسەدى. قالامى ۇشتالا كەلە مولتەك اڭگىمەلەر, ەتيۋدتەر, سۋرەتتەمەلەر جازۋعا جاتتىعادى. قىسقاسى, مەكتەپ كەزىنەن قارشاداي بالانىڭ اتى شىعىپ, قاراتال عانا ەمەس, ءوزى قاتارلى بالالار باسىلىمىنا قالام سىلتەپ جۇرگەن جەتكىنشەكتەرگە تانىلىپ ۇلگەرەدى. تۋعان اۋىلىنداعى ورتا مەكتەپتى كۇمىس مەدالمەن بىتىرگەن بوزبالا ەكى قورجىنعا گازەتكە شىققان دۇنيەلەرىن سىقاپ تولتىرىپ, ارمان قۋىپ الماتىعا كەلەدى. ءبىر قىزىعى, اعامىز سول كەزدەگى ەلىمىزدىڭ ماڭدايىنداعى بىرەگەي ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جالعىز جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنە ەمەس, اباي اتىنداعى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتتىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسەدى. جوعارى وقۋ ورداسىنىڭ سوڭعى كۋرسىندا جۇرگەندە, سول كەزدە اتى پاروۆوزداي دۇرىلدەپ تۇرعان, قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ ۇستاحاناسىنا اينالعان ايگىلى قالامگەر شەرحان مۇرتازا باسقارىپ وتىرعان «لەنينشىل جاس» («جاس الاش») گازەتىنە قىزمەتكە ورنالاسادى. العاشىندا ادەبي قىزمەتكەر, جاۋاپتى حاتشىنىڭ ورىنباسارى, ءبولىم مەڭگەرۋشىسى بولىپ ون جىلعا جۋىق جۋرناليستىك كورىكتىڭ ىستىق-سۋىعىنان وتەدى. كۇن قۇرعاتپاي شىعاتىن جاستار گازەتىنىڭ بەلدى جۋرناليسىنە اينالادى. تابيعات تاڭعاجايىپتارى مەن قاراپايىم ەڭبەك ادامدارى تۋرالى تاڭعى شىقتاي مولدىرەتىپ جازعان وچەركتەرى مەن ەسسەلەرىن جۇرت قىزىعىپ وقيدى. جۇلدىزى جارقىراي جانعان جىگىتتى اتتاي قالاپ, باس باسىلىم «سوتسياليستىك قازاقستان» («ەگەمەن قازاقستان») جۇمىسقا شاقىرادى. مىنە, وسى جەردە اعامىز قىرىق جىلعا جۋىق تابان اۋدارماي ەڭبەك ەتەدى. بايقاساق, جۋرناليست-جازۋشىنىڭ ەكى كورنەكتى باسىلىمدا ايشىقتى ءىزى جاتىر. ءباسپاسوز مايدانىندا اۋزى دۋالى اعالارىمەن قاتار ءجۇرىپ, ونەگە الدى. شەرحان مۇرتازا, سەيداحمەت بەردىقۇلوۆ, ساپار بايجانوۆ, بالعابەك قىدىربەكۇلى, ءابىش كەكىلبايۇلى سەكىلدى قازاق رۋحانياتىنىڭ الىپتارىنان تاعىلىم ءتۇيدى. ءوزى دە سول بيىككە كوتەرىلدى. ول جۋرناليستيكا قازانىندا قايناي ءجۇرىپ, «ستۋدەنتتىك مەريدياندار», «التىن ۇيا», «التىن دىڭگەك», «جاستىقتىڭ جانارتاۋلارى», «ارىڭدى جاسىڭنان ساقتا», «جان سۇلۋلىعى» اتتى وچەركتەرى مەن ەسسەلەرى توپتاستىرىلعان بىرنەشە كىتاپتارى جارىق كوردى. قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ ءۇش مارتە لاۋرەاتى اتاندى.
ول – جاۋاپتى حاتشى. بىلە بىلسەڭىز, گازەتتىڭ جاۋاپتى حاتشىسى دەگەن رەداكتسيانىڭ جارىم ىرىسى عوي, شىركىن! بەينەلەپ ايتقاندا, ونىڭ بولمەسى باسىلىمنىڭ باس شتابى سانالادى. ارينە, قازىر جاۋاپتى حاتشىنىڭ جۇمىسى كوپ وزگەرگەن. قولعا قارىنداش الىپ, اق قاعازدى بوياپ وتىرمايدى. گازەت شىعاتىن كۇنى تۇنىمەن باسپاحانادا كەزەكشىمەن بىرگە جورتىپ, قورعاسىننىڭ ۋىن جۇتپايدى. ءبارى دە كومپيۋتەرلەندىرىلگەن. قولدىڭ ۇشىمەن جۇمىس ىستەيدى. باسىلىمدى بەزەندىرۋمەن ديزاينەر-ۆەرستالششيكتەر اينالىسادى. ال جانات اعانىڭ داۋىرىندەگى جاۋاپتى حاتشىلاردىڭ ءباسى مەن باعاسى بولەك ەدى عوي. باسىلىمدى كوركەمدەۋدىڭ ءوزى ونەر. اسقان بىلىكتىلىكتى تالاپ ەتەدى. كەز كەلگەن ماقالانىڭ جاراۋ اتتاي جۇتىنىپ تۇرۋى جاۋاپتى حاتشىعا بايلانىستى. سوندىقتان ونىڭ قادىرىن بىلەتىن باس رەداكتورلار جازۋى مەن سۋرەتشىلىك, بايقاعىشتىق قابىلەتى بار جۋرناليستەردى قىزعا قۇدا تۇسكەندەي ايتتىرادى. ولاردىڭ الاڭسىز جۇمىس ىستەۋىنە بارلىق جاعداي جاسايدى. ون جىلداي ەڭبەك ەتكەن جاستار گازەتىنەن بۇگىنگى «ەگەمەن قازاقستانعا» سول كەزدەگى گازەتتىڭ باس رەداكتورى ساپار بايجانوۆ جانات ەلشىبەكتى باس باسىلىمعا اتتاي قالاپ شاقىرعان. وسىدان-اق كەيىپكەرىمىزدىڭ شەبەرلىگىن بىلە بەرىڭىز. ول كىسىنىڭ قولى تيگەن گازەتتىڭ بەينەسى ءاپ-ساتتە جاڭا كيىم كيگەن ارۋداي قۇلپىرىپ شىعا كەلەدى. سوعان ريزا بولعان ءجۋرناليستىڭ ۇستازى سەيداحمەت بەردىقۇلوۆ شاكىرتى تۋرالى: «قازاق ءباسپاسوزىنىڭ «ليت. گازەتا» ۇلگىسىندەگى جاڭاشىل ماكەتشىسى, گازەتىمىزدىڭ باس ساۋلەتشىسى» دەپ جوعارى باعا بەرگەن.
ول – جازۋشى. ج.ەلشىبەكتىڭ ءباسپاسوز مايدانىندا ءبىر ساپتا جۇرگەن ارىپتەستەرىنەن وزگەشەلىگى – جازۋشىلىعى. ارينە, سۋرەتكەرلىك – ەكى ادامنىڭ ءبىرىنە بۇيىرا بەرمەس باق. ول كىسى ءومىر بويى گازەتتىڭ ىستىق-سۋىعىن تارتىپ جۇرسە دە, كوركەم شىعارماعا دا قالام تەربەگەن. ونىڭ تۋىندىلارىندا بۇگىنگى كۇننىڭ تولعاقتى ماسەلەلەرى بارىنشا شىنايى ورنەكتەلگەن. ايتالىق, وقىرمانداردىڭ جىلى باعاسىن العان «جەتىم جۇرت», «قوش بول, تەڭىز…» پوۆەستەرىندە تۋعان جەر تاعدىرى, بۇگىنگى اۋىل بەينەسى نازىك شەبەرلىكپەن بەينەلەنگەن. اسىرەسە, «قوش بول, تەڭىز…» پوۆەسىندە بالقاش بالىقشىلارىنىڭ قىم-قۋىت تىرشىلىگى مەن ەكولوگيالىق جاعدايى مۇڭدى باياندالادى. مۇنداعى كەيىپكەرلەر – جانى تازا, پەرىشتە پەيىلدى بالالار. شاھاردا تۋىپ, اۋىلعا كانيكۋلعا كەلگەن مالىكتىڭ بولمىسى دا ەرەكشە. ارمانشىل بالانىڭ سۋرەتشىلىك تالانتىنىڭ ەرتە ويانۋى, تەڭىزگە دەگەن قۇشتارلىعى وقىرماندى سان ساۋال ويعا قالدىرادى. پوۆەستە تەڭىز تىرشىلىگى, تەڭىز ادامدارىنىڭ ومىرىندە ەشقانداي قوسپا جوق. ۇتىمدى شتريح, كەستەلى ءتىل, نانىمدى كورىنىستەر اۆتوردىڭ وزگەشە قولتاڭباسىن كورسەتەدى. شىعارمادا ارتىق وقيعا, نانىمسىز دەتال كەزدەسپەيدى. ال «جازىلمايتىن جارا» پوۆەسىندە كەشەگى سۇم سوعىستىڭ ازابىن تارتقان بالالاردىڭ قاياۋسىز كوڭىلىندە قالعان بالالىق شاقتارى سىرشىلدىقپەن كەستەلەنگەن. تابيعات تاڭعاجايىپتارى حاقىنداعى ءبىر شوعىر اڭگىلەمەرىن وقي باستاساڭىز, قانت قيىعىنداي ەري جونەلەدى. قالىڭ قاراعايدىڭ اراسىندا ءجۇرىپ, تازا اۋا جۇتقانداي ءتاتتى ءبىر كۇي كەشەسىز. كورنەكتى اقىن عافۋ قايىربەكوۆ: «جازۋشىعا كەرەگى ەكى نارسە – سۋرەتشىلىك تالانت, ەكىنشىسى – ادەمى كوركەم ءتىل. ءبىرى بولماسا, ءبىرى جوق. كوپ جاعدايدا سونىڭ بىرەۋىنىڭ جوقتىعىن مويىنداماي, قانشامىز ۇزاق اۋرە بولامىز. جاناتتا, قۇدايعا شۇكىر, ەكەۋى دە بار» دەپ جازىپتى قالامگەردىڭ شىعارماشىلىعى جايىندا جازعان ماقالاسىندا. اۋزى دۋالى اعامىزدىڭ كوزى تۇسكەن سۋرەتكەر ولقى بولماسى انىق.
ول – تانىمگەر. جانات اعامىز – قازاق جۋرناليستيكاسىنداعى تانىمدىق جانردىڭ كوكجيەگىن كەڭەيتكەن قالامگەر. وسى جانردى ارنالى ايدىنعا اينالدىرعان ءىزاشار دەپ ايتۋعا بولادى. ءوزى قىزمەت ەتكەن باسىلىمداردان ايدار اشىپ, تۇراقتى جۇرگىزىپ وتىرعان تانىمدىق بەتتەرى ۇزاق جىلدار بويى وقىرمانداردى بىلىكتىلىك پەن بىلگىرلىككە تاربيەلەپ كەلدى. بۇگىنگە دەيىن ونىڭ قۇراستىرۋىمەن 2000-نان اسا كروسسۆورد جارىق كورگەن. بىلە بىلسەك, سوزجۇمباقتىڭ تۇرلەرى دە كوپ ەكەن. ايتىلۋى دا, جازىلۋى دا توسىن دۇنيەلەردى قازاقى ۇعىممەن بايلانىستىرىپ, تاماشا ەڭبەكتەر جازدى. اسىرەسە, وسى باعىتتاعى «زەرەك» كىتابى كوپ ادامداردىڭ قولىنان تۇسپەگەن دۇنيەگە اينالدى. تانىمدىق جيناق «كروسسۆوردتار», «چاينۆوردتار», «كريپتوگراممالار», «اناگراممالار», «سترەلكوگراممالار» «رەبۋستار», «وي-جۇمباقتار», «ۆيكتورينالار» جانە «بىلگەنگە مارجان» دەپ اتالعان بولىمدەردەن تۇرادى. وسى جيناقتا قازاق تىلىندە قۇراستىرىلعان ەڭ ۇلكەن كروسسۆورد تا كىرگەن. ونىڭ اتى «جۇمىر جەر» دەپ اتالادى. الىپ كروسسۆوردقا ءۇش جۇزدەن استام ءسوز-تەرمين قامتىلعان. مۇنىڭ بارلىعى جانات اعانىڭ ءبىلىم جولىنداعى تالماي ىزدەنىسى مەن ۇزاقتى كۇندە قانشاما كىتاپ قوپارىپ, سارىلىپ وتىرعان ەڭبەكقورلىعى دەپ بىلەمىن.
ازامات ەسەنجول
