سايلاۋدىڭ ءادىل ءوتۋى ازاماتتاردىڭ سول ساياسي دوداعا قاتىسۋ بەلسەندىلىگىنە بايلانىستى. الداعى كەزەكتەن تىس ءماجىلىس پەن ءماسليحاتتار سايلاۋى جاڭا, ەرەكشە جاعدايدا وتەيىن دەپ تۇر. مۇنىڭ بارلىعى پرەزيدەنت جۇرگىزىپ جاتقان ساياسي رەفورمالاردىڭ ناقتى جەمىسى, كورىنىسى دەپ ايتۋعا بولادى.
2019 جىلدان بەرى ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى اياسىندا ساياسي رەفورمالاردىڭ 5 توپتاماسى قابىلداندى. ونىڭ اياسىندا ەلىمىزدەگى بەلگىلى ساياساتتانۋشىلار, ساراپشىلار, قوعام بەلسەندىلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن زاڭنامالىق تۇرعىدا سايلاۋ, ساياسي پارتيالار, شەرۋلەر تۋرالى زاڭنامالارعا وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. سونىڭ ناتيجەسىندە الداعى وتەتىن سايلاۋدىڭ بۇعان دەيىنگى ساياسي دودالاردان ءبىر ەرەكشەلىگى – بۇل سايلاۋ جۇيەسىنىڭ وزگەرۋى. ياعني وسى جولى سايلاۋ پروپورتسيونالدى-ماجوريتارلى جۇيەمەن وتەدى. دەمەك, تەك پارتيالىق تىزىممەن عانا ەمەس, سونىمەن بىرگە جەكەلەگەن ازاماتتار ءوزىن-ءوزى ۇسىنۋ ارقىلى 29 ماندات ءۇشىن تالاسقا تۇسە الادى. بۇل ورىن تەك ءماجىلىس دەڭگەيىندە. ال وبلىس, قالا, اۋدان دەڭگەيىندە ءماسليحاتتا بۇل ۇلەس وزگەرەدى. مىسالى, وبلىستا 50/50 بولسا, اۋدان, قالا دەڭگەيىندە 100 پايىز ءوزىن-ءوزى ۇسىنۋ ارقىلى سايلاۋعا قاتىسۋعا مۇمكىندىك بەرىلىپ وتىر.
الداعى سايلاۋدان كەيىن ماجىلىسكە جاڭا ساياسي كۇشتەردىڭ, جاڭا ساياسي پارتيالاردىڭ كەلۋى ماڭىزدى. ال ولاردىڭ تومەنگى پالاتاعا وكىلدىك ەتۋىنە سايلاۋ كەزىندە ساياسي پارتيالاردىڭ پارلامەنتكە ءوتۋ شەگىن 7 پايىزدان 5 پايىزعا دەيىن تومەندەتۋ مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن قاتار ەلىمىزدە ساياسي پارتيالاردى تىركەۋ شارتتارى دا ءبىرشاما جەڭىلدەدى. ناقتىراق ايتساق, بۇرىن ساياسي ۇيىمنىڭ تىركەلۋى ءۇشىن جاقتاۋشىلار سانى 40 مىڭ, ودان كەيىن 20 مىڭ بولۋى ءتيىس ەدى. زاڭعا ەنگىزىلگەن وزگەرتۋلەردىڭ ارقاسىندا ساياسي پارتيالار 5 مىڭ جاقتاۋشىسىمەن تىركەلۋگە مۇمكىندىك الدى. مۇنداي مۇمكىندىكتى تاياۋدا 2 ساياسي ۇيىم پايدالانىپ, ادىلەت مينيسترلىگىنەن رەسمي تىركەۋدەن ءوتتى.
ارينە, بۇل ەلىمىزدەگى ساياسي الۋانتۇرلىلىككە مۇمكىندىك بەرەدى. وسى تۇرعىدان العاندا, مۇنى سايلاۋدىڭ جاڭاشىلدىعى, ەرەكشەلىگى دەۋگە بولادى. بۇدان بولەك, داۋىس بەرۋ بيۋللەتەنىنە «بارلىعىنا قارسىمىن» دەگەن جاڭا باعان ەنگىزىلدى. ونىڭ وتكەن كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىندا قولدانىلعانىن كوردىك. ناتيجەسىندە ۇمىتكەرلەردىڭ «بارلىعىنا قارسىمىن» دەگەن سايلاۋشىلاردىڭ ۇلەسى 5 پايىزدى قۇرادى. بۇل دا ازاماتتاردىڭ سايلاۋداعى تاڭداۋ قۇقىعى. دەمەك, ساياسي پارتيانى نەمەسە قانداي دا ءبىر كانديداتتى مۇلدەم قولدامايتىن ازاماتتار سايلاۋدا وسى قۇقىعىن قولدانادى. ياعني ازاماتتار سايلاۋعا كەلىپ داۋىس بەرۋ, «بارلىعىنا قارسىمىن» دەگەن باعانعا بەلگى قويۋ ارقىلى ءوزىنىڭ سايلاۋعا قاتىسى بار ەكەنىن بىلدىرۋگە مۇمكىندىك الىپ وتىر.
سونىمەن قاتار پرەزيدەنت باستاماسىمەن ايەلدەر مەن جاستارعا جانە مۇگەدەك ازاماتتارعا ماجىلىستە 30 پايىزدىق كۆوتا قاراستىرىلعان. ماجىلىستەگى پارتيالىق تىزىممەن سايلاناتىن 69 مانداتقا دا, ماجوريتارلىق تىزىممەن سايلاناتىن 29 مانداتقا دا وسى كۆوتا مىندەتتى تۇردە ساقتالاتىن بولادى. بۇل ايەلدەردىڭ, جاستاردىڭ, سونىمەن قاتار مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ازاماتتاردىڭ سايلانۋ قۇقىعىن پايدالانۋعا ۇلكەن ۇلەس قوسادى.
كەز كەلگەن سايلاۋدىڭ ءادىل ءوتۋى بۇل ازاماتتاردىڭ سول سايلاۋعا قاتىسۋ بەلسەندىلىگىنە تىكەلەي بايلانىستى ەكەنى انىق. وسى تۇرعىدان العاندا, بۇگىندە ەلىمىزدە بايقاۋشىلار ينستيتۋتى ۇلكەن قارقىن الىپ وتىر. ياعني سايلاۋدىڭ ءادىل, اشىق وتۋىنە داۋىس بەرۋ كەزىندە دە, ولاردى ساناۋ كەزىندە دە بايقاۋشىلاردىڭ قاتىسۋى ۇلكەن ۇلەس قوسادى. ماجىلىسكە, اسىرەسە ماسليحاتتارعا ءوزىن-ءوزى ۇسىناتىن ازاماتتىڭ بولسىن, ساياسي پارتيانىڭ بولسىن سەنىمدى وكىلدەرى بولادى. بايقاۋشىلاردى دا تارتۋعا مۇمكىنشىلىگى بار. ءبىز وسى بايقاۋشىلار ينستيتۋتى ارقىلى سايلاۋدىڭ ءادىل وتۋىنە سەپتىگىمىزدى تيگىزەمىز دەپ ويلايمىن.
بۇگىنگى تاڭدا حالىق قالاۋلىلارىنا تۇرعىندار تاراپىنان تالاپتىڭ جوعارى ەكەنىن جاقسى بىلەمىز. ءتىپتى ساياسي پارتيالاردىڭ ءوزى ۇمىتكەرلەر ءتىزىمىن بەكىتكەن كەزدە ىشكى سۇرىپتاۋعا قاتاڭ تالاپ قويىپ جاتىر. سەبەبى, ەڭ الدىمەن, دەپۋتاتتار جاريالى بولۋى كەرەك. ولاردىڭ اشىقتىعى وتە جوعارى بولۋى ءتيىس. بەلسەندىلىگى, سايلاۋشىلارمەن كەزدەسۋى, كوزقاراسىن ءبىلدىرۋى, ءماجىلىس مىنبەرىنەن ازاماتتاردىڭ مۇددەسىن قورعاۋ ماسەلەسىندە ساياسي ساۋاتتىلىعى جوعارى بولۋى شارت. حالىق قالاۋلىلارىنىڭ پىكىرتالاسقا ارالاسۋعا ىنتاسى دا جوعارى بولعانى ءجون.
سونىمەن قاتار مەملەكەتشىلدىك قاسيەتىنە دە نازار اۋدارۋ قاجەت. كەز كەلگەن دەپۋتات سايلاۋشىلاردىڭ الدىندا بەرگەن ۋادەسىن, سايلاۋالدى باعدارلاماسىن ورىنداۋعا مۇددەلى بولۋى ءتيىس. دەمەك, الدا پارلامەنتاريزم ينستيتۋتىنىڭ دامۋىندا ۇلكەن بەلەس كۇتىپ تۇر. وسى بەلەستەن ابىرويمەن ءوتۋ كەرەك. سەگىزىنشى سايلاناتىن ءماجىلىس ءوز ۇمىتكەرلەرىن ۇسىنۋ ارقىلى جاڭا ۇكىمەتتى جاساقتاۋعا اتسالىسادى. وسىلايشا, ءبىز تەك ەلىمىزدەگى ساياسي جۇيەنىڭ قايتا قۇرىلۋىن عانا ەمەس, سونىمەن قاتار مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ, ونىڭ ىشىندەگى مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى, بيلىكتەگى جاڭا تۇلعالاردىڭ, ەليتانىڭ كەلۋىن كۇتەمىز.
قازبەك مايگەلدينوۆ,
ۇلتتىق قۇرىلتاي مۇشەسى, ساياساتتانۋشى
