1917 جىلدىڭ 27 قازانىندا, ياعني توڭكەرىستەن ەكى كۇن وتكەن سوڭ, حالىق كوميسسارلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى ۆ.ي.لەنين «ءباسپاسوز تۋرالى دەكرەتكە» قول قويدى. كەلەسى كۇنى دەكرەت «پراۆدا» گازەتىندە جاريالاندى. جاڭا ۇكىمەتتىڭ تۇڭعىش زاڭ اكتىسى بولعان بۇل قۇجات – جاڭا بيلىك ءۇشىن ءباسپاسوزدىڭ قانداي ماڭىزدى ەكەنىن ايعاقتادى.
«ءباسپاسوز تۋرالى» دەكرەت «اشىق قارسىلاسۋعا نەمەسە ۇكىمەتكە باعىنباۋعا شاقىراتىن, فاكتىلەردى بۇرمالاپ جالا جابۋمەن اينالىساتىن, قىلمىستىق سيپاتتاعى ارەكەتتەردى جاساۋعا شاقىراتىن ءباسپاسوز ورگاندارى جابىلۋعا ءتيىس» دەپ وپپوزيتسيالىق مەرزىمدى باسىلىمداردى قۋعىنداۋعا جول اشتى. 1918 جىلدىڭ اقپان ايىندا حالىق كوميسسارلار كەڭەسى «رەۆوليۋتسيالىق ءباسپاسوز تريبۋنالى تۋرالى» دەكرەت قابىلدادى. تريبۋنالدىڭ «ءباسپاسوزدى قولدانۋ ارقىلى ادامدارعا جاسالعان قىلمىستار مەن ارەكەتتەر» ءۇشىن ۇكىم شىعارۋعا, بارلىق ساياسي قۇقىقتارىنان ايىرۋعا دەيىن باراتىن ءارتۇرلى جازا قولدانۋعا قۇقىعى بولدى.
تاجىريبە كورسەتكەندەي, تريبۋنال جاڭا بيلىكتى قاناعاتتاندىرمايتىن بارلىق رەداكتورلار مەن جۋرناليستەردەن رەداكتسيانى تازارتۋدىڭ جولدارىن قاراستىردى. ۆ.ي.لەنين جانە ونىڭ جاقتاستارى وپپوزيتسيالىق باسىلىمدارعا سەنىمسىزدىكپەن قارادى. «بۋرجۋازيالىق ءباسپاسوزدىڭ وتىرىگىنە قارسى», «جالانى جوققا شىعارۋ», «وتىرىك تەڭىزى» دەگەن سياقتى رۋبريكالار پايدا بولدى. بولشەۆيكتەر ەركىن ويلى ءباسپاسوزدى جويىپ, توڭكەرىستەن كەيىنگى ەكى جىلدىڭ ىشىندە رەسمي بيلىك پەن پارتيالىق ساياساتتى ناسيحاتتايتىن ءوز ءباسپاسوزىن قالىپتاستىرىپ, ەلدەگى بۇكىل وپپوزيتسيالىق پارتيالاردىڭ گازەت-جۋرنالدارىن جابۋدى قولعا الدى.
1918 جىلدىڭ كوكتەمىندە «قازاق» گازەتى جابىلدى. كەڭەس وكىمەتىن مويىنداماعان اليحان بوكەيحان 1917 جىلدىڭ 1 جەلتوقسانىنداعى «شارۋا, جۇمىسشى جانە سولداتتارعا ارناعان جادناما» دەگەن جازباسىندا: «ۋليانوۆ-لەنين, حالىق كوميسسارلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى, نيكولاي پاتشا سياقتى جەكە-دارا باسقارادى, ەشكىمنىڭ الدىندا ەسەپ بەرۋدى قالامايدى, حالىق وكىلدەرىنىڭ بيلەۋشىلەردىڭ وكىمدەرىن باقىلاۋىن «بۋرجۋازيالىق الاۋىزدىق» دەپ اتايدى».
باسقارۋشىلاردىڭ جاۋاپسىزدىعىن نيكولاي پاتشا كەزىندە كورگەن ەدىك, بولشەۆيكتەردىڭ توراعاسى ۋليانوۆ-لەنين, نيكولاي سياقتى جەكە-دارا بيلىك جۇرگىزەدى, ۋليانوۆ-لەنين, نيكولاي سياقتى حالىقتى مىلقاۋ جانۋار سانايدى. بولشەۆيكتەر ماسكەۋ جانە پەتروگراد دۋماسىن تاراتتى. ولار ماسكەۋ جانە پەتروگراد تۇرعىندارىنىڭ جالپى حالىقتىڭ تىكەلەي جانە جاسىرىن داۋىس بەرۋى ارقىلى سايلانعان بولاتىن. دەموكراتيا شەتەل ءسوزى, ول حالىق كۇشى – حالىق بيلىگى دەگەندى بىلدىرەدى. بولشەۆيكتىك بيلىك حالىقتى «بۋرجۋازيالىق الاۋىزدىق» دەپ سانايدى. بولشەۆيكتەر گازەتتەردى جابادى, جينالىستى تاراتادى… شارۋالار, جۇمىسشىلار جانە سولداتتار, ەستەرىڭدە بولسىن, بولشەۆيكتەردىڭ بەتىندەگى رەۆوليۋتسيونەردىڭ قىزىل بەتپەردەسى جىرتىلدى جانە ونىڭ ناعىز قاراجۇزى اشىلدى» دەپ جازدى.
«قازاق» گازەتى بەتتەرىندە ەلدەگى احۋال, كەلە جاتقان قاۋىپ-قاتەر انىق ايتىلدى. الدىمەن پاتشالىق, ودان كەيىن بولشەۆيكتىك رەسەيدىڭ وتارشىل ساياساتىنىڭ قارسىلىعىنا قاراماستان, ۇلكەن ەڭبەكپەن جارىق كورگەن «قازاق» گازەتى جۇرتتىڭ كەم-كەتىگىن تۇزەپ, ساياسي ساۋاتىن اشۋعا, وقۋ-اعارتۋ جۇمىسىنىڭ (قازاق ءتىلى, ءالىپبي, تاريح, ادەبيەت) ىلگەرى دامۋىنا ىقپال ەتتى.
«قازاق» گازەتىنىڭ الدىنا قويعان ماقساتى: جۇرتشىلىققا كوز-قۇلاق بولۋ, جاقسىلىقتى كوركەيتۋ, جاۋىزدىقتى جوعالتۋ, ۇلگىلى زات قايدا بار, سوعان قاراي سىلتەۋ, ناداندىقتان قۇتقارۋ, ونەر-بىلىمگە تەلۋ, كۇشتىلەردىڭ زورلىعىنان قورعاپ, ەلدىڭ قولىن تەڭدىككە جەتكىزۋ, قازاق حالقىنىڭ باقىتتى, باياندى بولۋىنا قىزمەت ەتۋ ەدى. بىراق «قازاق» بۇل ماقساتىنا جەتە المادى, ۇلتتىق ۇستانىمداعى گازەت-جۋرنالدار كەڭەس وكىمەتىنە مۇلدە قاجەت ەمەس ەدى. سوندىقتان ولاردى جويىپ, بولشەۆيكتىك باسىلىمدار سانىن كوبەيتۋدى قولعا الدى
«قازاق» گازەتىنىڭ الدىنا قويعان ماقساتى: جۇرتشىلىققا كوز-قۇلاق بولۋ, جاقسىلىقتى كوركەيتۋ, جاۋىزدىقتى جوعالتۋ, ۇلگىلى زات قايدا بار, سوعان قاراي سىلتەۋ, ناداندىقتان قۇتقارۋ, ونەر-بىلىمگە تەلۋ, كۇشتىلەردىڭ زورلىعىنان قورعاپ, ەلدىڭ قولىن تەڭدىككە جەتكىزۋ, قازاق حالقىنىڭ باقىتتى, باياندى بولۋىنا قىزمەت ەتۋ ەدى. بىراق «قازاق» بۇل ماقساتىنا جەتە المادى, ۇلتتىق ۇستانىمداعى گازەت-جۋرنالدار كەڭەس وكىمەتىنە مۇلدە قاجەت ەمەس ەدى. سوندىقتان ولاردى جويىپ, بولشەۆيكتىك باسىلىمدار سانىن كوبەيتۋدى قولعا الدى.
1918 جىلدىڭ 21 ناۋرىزى – 3 ءساۋىرى ارالىعىندا وتكەن سوۆەتتەردىڭ تورعاي وبلىستىق سەزىنىڭ شەشىمدەرىنە سۇيەنىپ, سوۆەتتىك قۇرىلىستى باستاپ كەتكەن جەرگىلىكتى وكىمەت «قازاق» گازەتى جانىنداعى «ازامات» سەرىكتەستىگىنىڭ مەنشىگى بولعان باسپاحانانى وكىمەت مەنشىگىنە الدى. بۇل ءىس جۇزىندە 1913 جىلدان بەرى قازاق ازاتتىق قوزعالىسىنىڭ يدەيالىق ورتالىعى جانە ءتىلى مىندەتىن اتقارعان «قازاق» گازەتىن جابۋ ەدى. قازاق جۇرتىنىڭ وتكەن كۇندەرىن ەسكە العان م.اۋەزوۆ «قازاق» گازەتىنىڭ ماڭىزى جانە سول كەزدەگى جاعداي تۋرالى: «مەكتەپتەگى ساباعىن وقىمايتىن بالا «قازاق» گازەتىن كورگەن جەردە قادالىپ تۇرىپ قالاتىن.
بوتەن قالادا قىر ەسىنە ءتۇسىپ, ەلىن ويلاپ جۇرگەن بالاعا «قازاق» گازەتى اۋىلىنان كەلگەن سالەمدەمەدەي بولاتىن. ەل باسىنا كەلگەن بالەنىڭ اتىن بىلمەي, ءتۇسىن تانىماسا دا, ەلى مىنگەن ەسكەگى جوق قايىقتى تەڭىزدىڭ ىشىندە جىلجىتىپ بارا جاتقان جەل مەن قۇيىننىڭ بار ەكەنىن وقىپ جۇرگەن بالا دا سەزەتۇعىن» دەپ قازاقتىڭ وقىپ-ءبىلىم العان ۇلتشىل ازاماتتارىنىڭ ارتىنان ەرگەن كۇندەرىن ماعىنالىراق, ءتاۋىر كۇندەردىڭ ءبىرى دەپ اتادى.
توڭكەرىسكە دەيىنگى ءباسپاسوزدى جابۋ, ولارعا تىيىم سالۋ ارقىلى قوعامدىق ءومىردىڭ ءارتۇرلى سالالارىنداعى پىكىر الۋاندىعىن (پليۋراليزم) شەكتەدى. توڭكەرىستەن بۇرىن دا تسەنزۋرا قالىپتاسقان بولاتىن, جاڭا بيلىك ونى ودان ءارى جەتىلدىرىپ, باسپاسوزدەن باستاپ, بارلىق باسپا ونىمدەرىنە ساياسي قىراعىلىقتى كۇشەيتتى. ساياسي تسەنزۋرا قاتاڭداتىلىپ, رەسمي پارتيالىق يدەولوگيا مەن ساياسات تۇرعىندار ساناسىنا مىقتاپ اسەر ەتەتىن مەحانيزم قالىپتاستىرىلدى.
1918 جىلى جەلتوقسان ايىندا اسكەري رەۆوليۋتسيالىق كەڭەس «اسكەري تسەنزۋرا تۋرالى ەرەجە» قابىلدادى. وندا باسپا ونىمدەرى, سۋرەتتەر, جاريالاناتىن قاۋلىلار, حالىقارالىق, قاجەت بولعان جاعدايدا ىشكى پوچتا جونەلتىلىمدەرى, تەلەگراممالار تەكسەرۋدەن وتكىزىلەتىن بولدى. ايىپتىلار رەۆوليۋتسيالىق تريبۋنال سوتىنا تارتىلدى. 1922 جىلدىڭ ماۋسىم ايىنان ۇكىمەتتىڭ ارنايى قاۋلىسىمەن بارلىق تسەنزۋرالىق وكىلەتتىلىك – گلاۆليتاعا (گلاۆنوە ۋپراۆلەنيە پو دەلام ليتەراتۋرى ي يسكۋسستۆ پري ناركومپروسە رسفسر) بەرىلدى. ول بارلىق باسپا ونىمدەرىن تسەنزۋرادان وتكىزىپ وتىردى. كەڭەستىك بيلىكتىڭ العاشقى جىلدارىنىڭ وزىندە-اق, تسەنزۋرا جۇمىسىن جانداندىرىپ, باسپا ونىمدەرىنە دەگەن قىراعىلىقتى كۇشەيتەتىن «تسەنزۋرانىڭ ءارتۇرلى بولۋى تۋرالى», «باسپا تۋىندىلارىن تاركىلەۋ جانە الىنعان ادەبيەتتەردى تاراتۋ ءتارتىبى تۋرالى», ت.ب. قاۋلىلار قابىلدانىپ, تسيركۋليارلىق حاتتار جولداندى. اعىمداعى اقپارات تاراتۋشى مەرزىمدى باسىلىمدار بيلىكتىڭ بارلىق مەملەكەتتىك باستامالارىن قولدايتىن جانە ەل ىشىنە تاراتاتىن ۇگىت-ناسيحات قۇرالىنا اينالدى. ۇستانعان باعىتى مەن جاريالانعان ماقالالارى رەسمي بيلىكتى قاناعاتتاندىرماعان باسىلىمدار رەداكتسياسى, رەداكتورى, تىلشىلەرى تۇگەلدەي تەكسەرىلىپ, ساياسي باعا بەرىلدى. رەسمي بيلىك ساياساتى مەن يدەولوگياسىنان اۋىتقىعان باسىلىمدار جابىلدى, رەداكتورىنان باستاپ قىزمەتكەرلەر مەن تىلشىلەر پارتيالىق تەكسەرۋدەن ءوتتى.
«قازاق» گازەتىنەن كەيىن بولشەۆيكتەردىڭ شۇيلىككەنى ورتا ازياداعى ۇلتتىق مەجەلەۋگە دەيىن تۇركىستان كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى مەن ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ورگانى بولعان قازاق تىلىندەگى العاشقى كەڭەستىك باسىلىم – «اق جول» گازەتى.
تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ «بۇرىنعى «الاشوردا» مەن «بىرلىك تۋىنىڭ» باستى-باستى قايراتكەرلەرىنىڭ ءتىزىمى جانە سيپاتتاماسى» دەگەن ي.ستالينگە جازعان «قۇپيا» حاتىندا: «…كورنەكتى كونتررەۆوليۋتسيونەرلەر قاتارىنان ماعجان جۇماباەۆتى دا كورەمىز… «اق جول» گازەتىنىڭ 1924 جىلعى 25 اقپانداعى 408 سانىندا ونىڭ «جىلقىشى» دەگەن ولەڭى باسىلدى. دالاداعى سوققان بوراندا (رەۆوليۋتسيانى ايتىپ وتىر. – ت.ر.) جىلقىشىدان (جىلقىشى دەپ وتىرعانى – الاشوردا كوسەمدەرى. – ت.ر.) ءبىر توپ جىلقى (قازاق حالقى – ت.ر.) ءبولىنىپ, ىعىپ كەتەدى. ءارى قاراي بوران كۇشەيە بەرەدى, كۇن سۋىق, ءبارى توڭا باستايدى, اينالانى اش قاسقىرلار (بولشەۆيكتەر. – ت.ر.) تورىپ ءجۇر, ال وسى كەزدە مالىنان ايىرىلىپ قالعان جىلقىشى قايدا كەتتى دەيسىز عوي؟ ول دا اداسىپ باسى اۋعان جاقتا ءجۇر مە ەكەن؟ الدىندا ۇلكەن ساي بار ەدى, الدە سوندا جىعىلىپ جاتىر ما ەكەن؟ الدە مەرت بولدى ما, قاردىڭ استىندا قالدى ما ەكەن, باتىرىمىز, بوران بولسا ساق-ساق كۇلىپ وتە بەرەدى-اۋ؟ سورلىنىڭ ءولى دەنەسىن قارعادان باسقا, كىم كورگەندەي؟ اشىنعان ايۋداي ارقىراپ, ايازدى بوران كۇشەيىپ بارادى. سوڭى جاقسى بولسا ەكەن. الاشوردا يدەياسى ارماندا كەتتى مە, الدە ولگەن جوق پا؟ قارالى كۇندەردە قايعىرىپ ەسكە الارمىز» دەيدى اۆتور ماعجان جۇماباەۆ» دەپ جازدى.
ماعجان جۇماباەۆ ولەڭى جاريالانعان «اق جول» گازەتى ورتا ازياداعى ۇلتتىق مەجەلەۋگە دەيىن, نەگىزىنەن, قازاق پارتيا-كەڭەس ينتەلليگەنتسياسىنا ارنالىپ, تاشكەنت قالاسىندا باسىلىپ شىقتى جانە تۇركىستان كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى مەن ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ورگانى بولدى. سول كەزەڭنىڭ كەزەك كۇتتىرمەيتىن وزەكتى ماسەلەلەرىن قازاق زيالىلارى اشىق جازدى, پىكىر الماستى, ەل رۋحىن كوتەرەتىن, تاريحقا, ادەبيەتكە قاتىستى ماسەلەلەر دە جارىق كورىپ تۇردى.
«اق جولدا» م.جۇماباەۆتىڭ ولەڭدەرى باسىلعانى راس, گازەتتىڭ 1 ناۋرىزداعى 10-سانىندا «شويىنجول» دەگەن ولەڭى دە جارىق كوردى. تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ ي.ستالينگە جازعان حاتىندا, ول ولەڭ دە نازارعا ىلىكتى. «مۇنداعى «تەمىرجول» دەپ وتىرعانى – وسىدان الدەنەشە جىل بۇرىن «دالاداعى اۋىلداردى» (الاشوردانىڭ قىزمەتى مەن باعدارلاماسىن ايتىپ وتىر. – ت.ر.) باسىپ وتە سالىنعان. ءارى قاراي نە بولدى؟ سول اۋىلداردىڭ ۇستىنەن سالىنعان تەمىرجول ءبىتتى مە؟ قازاق حالقى, ايەلدەرى مەن بالالارى ونى قىزىقتاپ قارسى الدى ما؟ اتتى مالشىلار پويىزبەن جارىسا شاپتى ما؟ سول جاققا بارا قالساڭ, سول تەمىرجولدىڭ جايىن ءبىلىپ بەر, باۋىرىم! ەگەر سەن, وقىرمان, سول جاققا (ياعني, قازاق دالاسىنا. – ت.ر.) بارا قالساڭ, وسىنى ءبىلىپ قايت. كەلگەن سوڭ, سول جولدىڭ قالاي سالىنعان تاريحىن ايتىپ بەرەرسىڭ. قانشا جۇرتتىڭ قانىمەن سالىنعان جول عوي. تەكسەرىپ كور, ءبىتتى مە ەكەن, سول جول؟ جول بويىنىڭ حالقى سول كەزدەگىدەي ءالى دە باقۋاتتى ما ەكەن؟ قابىنداعى استىعى ورتايماپ پا؟ الدە جاقسى كۇندەرى كەلمەسكە كەتتى مە ەكەن؟ الدە قازاق جۇرتىنىڭ باسىنا قاسىرەت ءتونىپ, وزگەردى مە ەكەن؟ ءبىر كەزدە بال تاتىعان سارى قىمىز ساپىرعان باي قازاقتار جوعالىپ, ستانسا باسىندا «اششى سۋ» (اراق دەگەن ءسوزى. – ت.ر.) ءىشىپ ءجۇر مە ەكەن؟ باقىتسىز, باقسىز قازاق «سارى يتكە» (ورىستاردى ايتىپ وتىر. – ت.ر.) ءبىر توستاعان ءسۇتىن ساۋدالاپ, تىلەنىپ ءجۇر مە؟ قىزىنان باسقا ساتارى جوق قايىرشى (وسى جوقشىلىقتىڭ بارىنە جازىقتى بولشەۆيكتەر دەپ تۇسىندىرەدى. – ت.ر.) قازاقتىڭ كۇنى نە بولدى ەكەن؟ وسىنىڭ ءبارىن كوزىڭمەن كور دە, قازاقتىڭ بۇرىنعى شات-شادىمان كۇيلەرىن ايتىپ بەرەسىڭ. مىنە, جاڭاعى ولەڭ وسىنداي ۇگىت-شاقىرۋمەن اياقتالادى» دەپ جازعان تۇرار رىسقۇلوۆ ءوز حاتىندا ۇلتتىق باعىتتاعى قازاق زيالىلارىنىڭ شىعارماشىلىعىنا ءبىر جاقتى باعا بەردى.
«باسقا جۇرت اسپان-كوككە
اسىپ جاتىر,
كىلتىن ونەر-ءبىلىم اشىپ
جاتىر.
ءبىرى – اي, ءبىرى – جۇلدىز,
ءبىرى – كۇن بوپ,
جالتىراپ كوكتەن نۇرىن شاشىپ جاتىر…» دەپ وركەنيەتتى ەلدەر قاتارىنا قوسىلۋدى ماقسات ەتىپ, ماعجان اقىن جازعانداي, ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ دە, شىعارماشىلىعىنىڭ دا اياسى تۇرار ايتقاننان الدەقايدا اۋقىمدى بولاتىن.
«اق جول» گازەتى ورتا ازياداعى ۇلتتىق مەجەلەۋگە دەيىن, نەگىزىنەن, قازاق پارتيا – كەڭەس ينتەلليگەنتسياسىنا ارنالىپ, تاشكەنت قالاسىندا باسىلىپ شىقتى جانە تۇركىستان كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى مەن ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ورگانى بولدى. 1920 جىلداردىڭ ەكىنشى جارتىسىنان پارتيا-كەڭەس ورگاندارى جالعىز «اق جول» گازەتىن عانا ەمەس, جالپى مەرزىمدى باسىلىمداردىڭ ساياسي-يدەولوگيالىق باعىتىن, رەداكتسيالارداعى جاۋاپتى قىزمەتكەرلەر مەن جۇمىسشى, اۋىل جانە اسكەري تىلشىلەر جۇمىسىن قاتاڭ باقىلاۋعا الدى. قازاق ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ ءباسپاسوز ساياسي ءبولىمى كىتاپ, جۋرنال, گازەت جانە باسقا دا باسپا ونىمدەرىنىڭ مازمۇنىن جۇيەلى تۇردە تەكسەرىپ, ۇساق بۋرجۋازيا ىقپالىنداعى ساياسي ساۋاتسىزدىققا ەرمەۋ جاعىنا باسا نازار اۋداردى.
رك(ب)پ ورتالىق كوميتەتى 1925 جىلدىڭ 7 ساۋىرىندە «اق جول» گازەتى تۋرالى ماسەلە قاراپ, ي.ءستاليننىڭ «اق جول» گازەتى تۋرالى حاتىن قازاق ولكەلىك كوميتەتىنە جولدادى. ي.ءستاليننىڭ «اق جول» گازەتى تۋرالى حاتىنان كەيىن قازاق ولكەلىك پارتيا كوميتەتى مەرزىمدى باسىلىمدار جۇمىسىن قاتاڭ باقىلاۋىنا الدى. 1925 جىلدىڭ 10 ماۋسىمىندا وتكەن رك(ب)پ قازاق ولكەلىك كوميتەتى بيۋرو ماجىلىسىندە ي.ءستاليننىڭ «اق جول» گازەتى تۋرالى حاتىنا وراي نانەيشۆيليدىڭ ارنايى بايانداماسى تىڭدالدى. ماجىلىسكە بيۋرو مۇشەلەرى: نانەيشۆيلي, قوجانوۆ, بويارسكي, جاندوسوۆ, كاشيرين, نۇرماقوۆ, مەڭدەشەۆ جانە ايەلدەر ماسەلەسى بولىمىنەن – ارىقوۆا, ۇگىت-ناسيحات بولىمىنەن – ۆارلاموۆ, ولكەلىك وداقتان (كرايسويۋز) – ساماتوۆ, ولكەلىك كومسومول ۇيىمىنان چەرنىي قاتىستى. ءماجىلىس ي.ءستاليننىڭ مەرزىمدى باسىلىمدار تۋرالى نۇسقاۋلارىن تاجىريبە بارىسىندا ۇنەمى باسشىلىققا الىپ وتىرۋ جونىندە قاۋلى قابىلدادى. رك(ب)پ قازاق ولكەلىك كوميتەتى بارلىق گۋبەرنيالىق كوميتەتتەرگە «ۇلتتىق باسپاسوزگە باسشىلىق جانە باسپاسوزگە پارتيادا جوق ۇلتتىق ينتەلليگەنتسيا وكىلدەرىن پايدالانۋ ءتارتىبى تۋرالى» نۇسقاۋ حات تاراتتى. رك(ب)پ قازاق ولكەلىك كوميتەتى ۇگىت-ناسيحات جانە ءباسپاوز ساياسي ءبولىمىنىڭ 1925 جىلدىڭ ءساۋىر-ماۋسىم ايلارىندا اتقارىلعان جۇمىستارىنىڭ ەسەبىندە «اق جول» گازەتى تۋرالى: «1925 جىلدىڭ ماۋسىم ايىنا دەيىن تاشكەنتتەن شىقتى. …شىمكەنت قالاسىنا اۋىسقاننان كەيىن گۋبەرنيالىق كوميتەت ورگانى بولدى جانە قازاق شارۋا بۇقاراسىنا ارنالدى. سونىمەن قاتار گۋبەرنيالىق كوميتەتتىڭ تىكەلەي باسشىلىعىمەن تاشكەنتتە شىققان «اق جولدىڭ» باعىتىنان بايقالعان پارتياعا قارسى ۋكلون جويىلدى دەپ جازىلدى. «اق جول» گازەتى جۇمىسىن تەكسەرۋ جالعاسا بەردى.
بك(ب)پ قازاق ولكەلىك كوميتەتى 1925 جىلدىڭ قازان ايىنداعى ماجىلىسىندە قازاق تىلىندە شىعاتىن مەرزىمدى باسىلىمدار تۋرالى: «ءبىزدىڭ باسىلىمدار 1920 جىلدان شىعا باستادى. «بوستاندىق تۋى» گازەتى 1922 جىلعا دەيىن ۇلتشىل م.جۇماباەۆتىڭ «اق جول», م.دۋلاتوۆتىڭ «قازاق ءتىلى», ج.ايماۋىتوۆتىڭ گازەتتەرى بولدى. شىندىعىندا, بۇلار اتالعان گازەتتەردىڭ رەداكتورلارى بولدى» دەپ اتاپ كورسەتىلدى. گازەت كوممۋنيستىك پارتيانىڭ جەتەكشى ورگانى بولعاندىقتان, پارتيا ءومىرى, كەڭەس قۇرىلىسى, كاسىپوداق جۇمىسى بولىمدەرى قىزمەتىن جانداندىرۋ مىندەتتەلدى. 1920-1925 جىلدار ارالىعىندا شىققان «اق جول» گازەتىنىڭ باعىت-باعدارى, رەدكوللەگيا قۇرامى جان-جاقتى تەكسەرىلدى. ف.گولوششەكين باستاعان قازاق ولكەلىك كوميتەتىندەگى پارتيا بەلسەندىلەرى سىرداريا گۋبەرنيالىق كوميتەتىنە «اق جول» گازەتىن جابۋدان باسقا شارا قالدىرمادى. 1926 جىلدىڭ 21 ساۋىرىندەگى بك(ب)پ قازاق ولكەلىك كوميتەتى سەكرەتارياتى ءماجىلىسى «اق جول» گازەتىن «ەڭبەكشى قازاق» گازەتىمەن, «سمىچكا» گازەتىن «سوۆەتسكايا ستەپ» گازەتىمەن بىرىكتىرۋ تۋرالى سىرداريا گۋبەرنيالىق كوميتەتىنىڭ قاۋلىسىن ماقۇلدادى. «اق جول» گازەتىنىڭ جابىلۋى ماعجان جۇماباەۆ, مىرجاقىپ دۋلاتوۆ, جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ ت.ب. ۇلتتىق باعىت ۇستانعان ازاماتتارعا, «اق جول», «بوستاندىق تۋى», «قازاق ءتىلى» سياقتى ەركىن ويلى مەرزىمدى باسىلىمدارعا ورنىعىپ كەلە جاتقان ءامىرشىل-اكىمشىل جۇيەدە ورىن جوق ەكەنىن انىق كورسەتىپ بەردى.
داناگۇل ماحات, تاريح عىلىمدارىنىڭ
دوكتورى, ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق
ۋنيۆەرسيتەتى «وتىرار كىتاپحاناسى» عىلىمي
ورتالىعىنىڭ باسشىسى
