مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ جولداۋىندا قازىرگى كەزدە ۇكىمەت قوعاممەن ديالوگ بولعان جەردە عانا مەملەكەتتىڭ تۇراقتىلىعى ساقتالىپ, وركەندەيتىنى جايلى ايتىلدى. ەلدەگى قوعامدىق-ساياسي ءومىردى جاڭعىرتپاي, ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ تابىستى بولمايتىندىعىن جەتكىزدى.
جولداۋدا پرەزيدەنت ايتقان «قۇلاق اساتىن مەملەكەت» ءسوزى – بيلىك پەن بارلىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ, شەندىلەردىڭ باستى ۇستانىمى بولۋى ءتيىس!
مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ باستى قاعيداسى – حالىققا قىزمەت ەتۋ, حالىقتىڭ اراسىنا شىعىپ, حالىقتىڭ تىلىندە سويلەپ, حالىقتىڭ يگىلىگىنە جۇمىس جاساپ, مۇڭ-مۇقتاجىنا قۇلاق اسۋى كەرەك. مەملەكەتتىك ورگانعا جۇگىنگەن كەز كەلگەن ادام قىزمەتتىڭ ءتۇرىن سەرگەلدەڭسىز, ساپالى, دەر ۋاقىتىندا الۋىنا جاعداي جاسالۋى كەرەك. ءيا, حالىقتىڭ اراسىندا دا ءار ءتۇرلى ادامدار بولادى. سولاردىڭ بارلىعىمەن ءتىل تابىسا ءبىلۋ وڭاي ەمەس. دەگەنمەن دە, ولاردى اشىندىرىپ الماي, جىلى سويلەپ, قۇلاق اسۋ كەرەك. ءوزى اشۋلانىپ, كۇيزەلىپ كەلگەن ادامعا باس سالىپ قاتتى ايتىپ كەتسە, ونسىز دا لاۋ ەتكەلى تۇسكەن قۇرعاق شومەلەگە شىرپى تاستاعانداي بولاسىز. قازاقتا «جىلى-جىلى سويلەسەڭ, جىلان دا ىنىنەن شىعادى» دەيدى ەمەس پە؟
مانساپقورلىق كورسەتپەي, حالىققا جاقىن, ءار ىستە ءادىل بولىپ, ءاربىر ادامنىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن قولدان كەلگەنشە ءتۇسىنىپ, ونى ءدال سول كەزدە ورىنداي الماساڭ دا ءتۇسىندىرىپ, دۇرىس جاۋاپ بەرىپ, شىعارىپ سالۋ, حالىقپەن كەرى بايلانىس, ديالوگ جاساي ءبىلۋ – قازىرگى شەندىلەردىڭ پارىزى. سوندا اكىمشىلىك تە, مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر دە حالىققا جاقىن بولادى.
«ۇلىق بولساڭ, كىشىك بول» دەمەۋشى مە ەدى حالقىمىز. بيلىك پەن قوعام اراسىندا تۇراقتى ديالوگ ورناعاندا عانا مەملەكەتتىك تۇراقتىلىعى مىزعىماس بولادى. ءبىر سوزبەن ايتسام, قازىرگى كەز حالىقتىڭ الدىنا شىعۋعا قورىقپايتىن, حالىقتىڭ ايتقانىنا قۇلاق اساتىن, حالىقتىڭ تىلىندە سويلەسە الاتىن, حالىققا جاقىن شەندىلەردىڭ ۋاقىتى كەلدى!
پرەزيدەنت جولداۋىنداعى قازاق ۇلتىنىڭ مەملەكەت قۇراۋشى رەتىندەگى ءرولىنىڭ بەكەمدەۋى, انا ءتىلىمىزدىڭ ۇلتارالىق قاتىناس تىلىنە اينالاتىن كەزەڭى كەلەدى دەپ ايتقان ءسوزى جايلى ءوز پىكىرىمدى ايتا كەتكىم كەلەدى. پرەزيدەنت ايتۋىن ايتتى دەپ, سول كەزەڭدى كۇتىپ وتىرا بەرمەي, وسى ايتىلعان جاقسى نارسە ءار قازاق اتسالىسۋى كەرەك, اركىم وزىنەن باستاۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. ءار قازاق ءبىر-بىرىمەن قازاقشا سويلەۋدەن باستاسىن. قازاقتا «ءوز ءوزىڭدى جاتتاي سىيلا, جات جانىڭنان ءتۇڭىلسىن» دەيدى. ەندەشە, ءوزىمىزدى سىيلاۋدى ءتىلىمىزدى سىيلاۋدان باستالىق. ءتىل ماسەلەسىن تاعى دا سان جىلدارعا سورەگە قويىپ قويماي, تىلگە دەگەن قاجەتتىلىكتى بۇگىن تۋدىرۋىمىز كەرەك!
جولداۋدا وتباسى جانە بالا ينستيتۋتىن قولداۋ ماسەلەسى ءسوز بولادى. ءار وتباسى – مەملەكەتتىڭ ءبىر بولشەگى. وتباسىنداعى كەلەڭسىزدىكتەر مەملەكەتكە دە اسەر ەتەدى. سوندىقتان قازىرگى قوعامدا بەلەڭ العان جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى سۋيتسيد, زورلىق-زومبىلىق, جاستار اراسىنداعى اجىراسۋ, رۋحاني ازعىنداۋدىڭ كۇن وتكەن سايىن كوبەيىپ وتىرعانى بارشاعا ايان. مىسالى, سوڭعى التى ايلىق كورسەتكىش بويىنشا جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قىلمىستىق جانە اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق 2018 جىلدىڭ التى ايلىق كورسەتكىشىمەن سالىستىرعاندا 0,8 پايىزعا وسكەن.
حالىقارالىق دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتىنە سايكەس, قازاقستانداعى جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى سۋيتسيد كورسەتكىشى الەم بويىنشا ءۇشىنشى ورىندا, ازيا ەلدەرى اراسىندا جەتەكشى ورىندا تۇر.
قر ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى جانىنداعى ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك, سوڭعى ون جىلدا وتاۋ تىككەن 1,5 ميلليون جۇپتىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگى اجىراسىپ كەتكەن. تولىق ەمەس وتباسىلاردا تاربيەلەنەتىن بالالار, جالعىزباستى اشىنعان انالار, اليمەنتىن تولەمەيتىن كوكەك اكەلەر, بۇگىنگى تاڭدا قوعامدا ورىن الىپ وتىرعان كەلەڭسىزدىكتىڭ سەبەبى بولىپ وتىر.
بۇگىنگى كۇنى كورسەتىلگەن ماسەلەلەردىڭ سەبەبىمەن كۇرەسپەسەك, ەل ەرتەڭىنىڭ بۇلىڭعىر ەكەنىن ايتپاسا دا بولادى. مۇنداي جاعدايدىڭ بىردەن ءبىر سەبەبى – ءبىلىم مەن تاربيەنىڭ ساپاسىزدىعى, ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدىڭ قوعامداعى قۇنسىزدانۋى ەكەنى داۋسىز. «تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم ادامزاتتىڭ قاس جاۋى» دەپ ءال فارابي بابامىز ايتقانداي, ءبىلىم بەرۋدە تاربيەگە, ونىڭ ىشىندە ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا نەگىزدەلگەن بىلىمگە باسىمدىلىق بەرۋ كەرەك. بۇگىنگى تاڭدا قوعامدا ورىن الىپ جاتقان كوپتەگەن كەلەڭسىزدىكتەردىڭ ءتۇپ-تامىرىندا وسى تاربيەنىڭ كەمشىندىگى جاتىر. نە ىستەۋ كەرەك دەپ, «ۆەلوسيپەد» ويلاپ تابۋدىڭ ەش قاجەتى جوق. مەملەكەتتىك ءبىلىم سالاسىنا, قوعامعا بولسىن ەنگىزەتىن ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا نەگىزدەلگەن تۇجىرىمداما جاسالسا, حالىقتىڭ قانىندا, ءتۇپ-تامىرىندا بار, ىزگى قاسيەتتەرى ويانادى دەپ ويلايمىن. وسى باعىتتا ۇلت بولاشاعىنا نەمقۇرايلى قارامايتىن ەل اعالارى, قوعام بەلسەندىلەرى بولىپ قولداعان, ءبىزدىڭ «قارا شاڭىراق» جوبامىزدى قوعامنىڭ ءتۇرلى سالالارىنا دەندەپ كىرگىزۋ مەحانيزمى قولداۋ تاپسا ەكەن دەيمىز.
«ۇلت بولامىن دەسەڭ, بەسىگىڭدى تۇزە» دەگەن ەكەن زاڭعار جازۋشىمىز مۇحتار اۋەزوۆ, ەندەشە بەسىگىمىز دۇرىس تەربەلىپ, ۇلىمىز نامىستى, قىزىمىز ارلى, ۇياتتى, قىلىقتى بولسىن دەسەك, حالقىمىزدىڭ ۇلى قۇندىلىقتارىنا نەگىزدەلگەن ءتالىم-تاربيەسىنە بەرىك بولىپ, دارىپتەيىك!
پرەزيدەنتتىڭ جولداۋدا ايتقان تاپسىرمالارىنا جەرگىلىكتى جەرلەردەگى ءار مەملەكەتتىك مەكەمە قىزمەتكەرلەرى, ءار شەندى جاۋاپتى بولىپ, شىن مانىندە جۇزەگە اسىرۋىنا اتسالىسۋى ءتيىس! بۇل تۇرعىدا, ولار حالىققا ادال قىزمەت ەتۋ كەرەك دەگەن ۇستانىمنان جاڭىلماۋى ءتيىس, سوندا عانا حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن بيىك سەنىمىنە يە بولا الۋى مۇمكىن.
تۇرار ساتتارقىزى,
«قارا شاڭىراق» جوباسىنىڭ اۆتورى
