بۇگىنگى جاس ۇرپاققا بەلگىلى بولعانداي, ەجەلدەن التاي مەن اتىراۋدىڭ اراسىن ەن جايلاعان قازاق حالقىنىڭ ادامزات تاريحىندا زور مادەني جەتىستىكتەرگە جەتكەنى جانە ۇلى دالاداعى كوشپەندىلەر وركەنيەتىنىڭ الدىڭعى ءھام سوڭعى ۇرپاعى ەكەندىگى الەمدىك عىلىمدا دالەلدەندى. قازاق حالقى ءوزىنىڭ مادەني-رۋحاني شەجىرەگە تولى سان عاسىرلىق ۇزىنا تاريحىندا, ات تۇياعى توزىپ, قۇس قاناتى تالاتىن وسىناۋ ۇلى دالامىزدى, سۇراپىل جاۋىنگەرلىك قاسيەتىمەن قولعا كەلتىرۋمەن قاتار كۇللى ادامزات بالاسىنا قاجەتتى دالا وركەنيەتىن قالىپتاستىردى.
ەلىمىز ەگەمەندىك الىپ ەتەك-جەڭىن جيعان سوڭ, ۇلتتىق مادەنيەتىمىز بەن تاريحىمىزعا قاتىستى اسا اۋقىمدى مەملەكەتتىك باعدارلامالار جۇزەگە استى. اتاپ ايتساق: «مادەني مۇرا» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا «بابالار ءسوزى 100 تومدىعى», «قازاقتىڭ ءداستۇرلى 1000 كۇيى», «قازاقتىڭ ءداستۇرلى 1000 ءانى» اتتى باعدارلامالار ۇلتتىق تاريحىمىزدى عىلىمي زەردەلەۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلدى. وسىنىڭ جالعاسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا. نازارباەۆتىڭ ۇلتتىڭ رۋحاني قايتا تۇلەۋىنىڭ ماڭىزى جونىندەگى تەرەڭ كونتسەپتۋالدى يدەياسى «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى باعدارلامالىق ماقالاسىندا جالعاسىن تاپتى. وسى ارقىلى وتكەنىمىزدى ۇلىقتاپ, سالت-ءداستۇرىمىزدى جاڭعىرتتىق. ونىڭ ايعاعى, كۇنى كەشە عانا التى الاشقا ساۋىن ايتقان, ەلباسىنىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى ماقالاسى جارىق كوردى. بۇل تاريحي باستاما, كەلەشەك ۇرپاقتىڭ تاريحىمىز بەن مادەنيەتىمىزدى جاڭا قىرىنان تانىپ, تاۋەلسىز ەلدىڭ ەڭسەسىن ودان ءارى بەرىك تىكتەۋىنە مول تاعىلىم بولارى ءسوزسىز. اتالعان ماقالادا ۇلى قۇندىلىقتاردى ساقتاۋدىڭ نەگىزىندە ۇلت بولىپ قالىپتاسۋىمىزبەن بىرگە قاسيەتتى قازاق جەرىنىڭ كۇللى تۇركى الەمىنىڭ التىن بەسىگى, ەسكى جۇرتى ەكەندىگى ايتىلعان.
تاريحي سانانى جاڭعىرتۋعا بايلانىستى كەلەلى وي, كەلەشەگى كەمەل باستامالار ورتاعا سالىندى. ماقالادا كورسەتىلگەن «ارحيۆ – 2025», «ۇلى دالانىڭ ۇلى ەسىمدەرى», «ۇلى دالانىڭ ەجەلگى ونەرى جانە تەحنولوگيالار مۋزەيى», «دالا فولكلورى مەن مۋزىكاسىنىڭ مىڭ جىلى» اتتى ءىرى جوبالاردىڭ قاي-قايسىسى دا, ۇلت تاريحى مەن مادەنيەتىنىڭ اقتاڭداق بەتتەرىنەن سىر شەرتەتىن قارا شاڭىراق ۇلتتىق مۋزەيدىڭ الدىنا قويعان نەگىزگى ماقساتىن جانە ءبىر انىقتاپ بەرگەندەي. بۇگىنگى تاڭدا ۇلتتىق مۋزەيدىڭ قورىن ەلىمىزدىڭ تاريحىمەن مادەنيەتىنىڭ جارقىن ايعاعى بولاتىن باعا جەتپەس قۇندى دۇنيەلەر قۇرايدى. وسى ورايدا ەلباسىنىڭ بۇل ماقالاسىندا ناقتى ايتىلعان باعدارلامالاردى زەردەلەي وتىرىپ, الداعى ۋاقىتتا ۇلتتىق مۋزەي تاراپىنان بىرنەشە باعىتتا عىلىمي-پراكتيكالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن. وسى تۇرعىدان كەلگەندە, ەلباسىنىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى ماقالاسى, ۇلتتىڭ بەت-بەينەسى ونىڭ مادەنيەتى, رۋحاني بولمىسى, اقىل-ويى مەن پاراساتىندا كورىنىس تاباتىنىن, وزىق ۇلتتىڭ ەڭ باستى قاسيەتى, ءوزىنىڭ تاريحىمەن, مادەنيەتىمەن, ۇلتىن ۇلىقتاعان ۇلى تۇلعالارىمەن, ادامزات مادەنيەتىنىڭ التىن قورىنا قوسقان ۇلكەندى-كىشىلى ۇلەسىمەن ولشەنەتىنىن تاعى ءبىر مارتە ايقىنداپ بەردى دەسەك ارتىق ەمەس. سوندىقتان وسى ۇلى باستامانى قازاقستاندىق ءاربىر ازامات ۇرانداي ۇستانىپ, قاستەرلەۋى ءتيىس دەپ بىلەمىز.
لەونيد كوچەتوۆ,
قر ۇلتتىق مۋزەي ديرەكتورىنىڭ
مىندەتىن اتقارۋشى
