اۋستريا مەن قازاقستان – الەمدە بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا سۇبەلى ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان ەلدەر. حالىقارالىق ساراپشىلار قوس مەملەكەتتى وزدەرى ورنالاسقان ايماقتاردا تۇراقتىلىقتىڭ فاكتورى بولا بىلگەن ەلدەر دەپ باعالايدى. بيىل – وسى ەكى ەل اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ ورناعانىنا 29 جىل. تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى قارساڭىندا اۋستريانىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى ۆيللي كەمپەلمەن سۇحباتتاسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.
– ەلشى مىرزا, قازاقستاننىڭ 30 جىلداعى تاۋەلسىز دامۋ جولىنا, وزگەرىستەرىنە قانداي باعا بەرەر ەدىڭىز؟
– قازاقستان سوڭعى وتىز جىلدا ناقتى دامىعان تابىستى جولعا ءتۇستى, ءسويتىپ تانىمال وڭىرلىك جانە عالامدىق ويىنشىعا اينالدى. اسىرەسە ەلدىڭ ەكونوميكالىق جەتىستىكتەرى تاڭقالدىرادى. مەرەكە ۇستىندە بارشا قازاقستاندىقتاردى مەرەيتويمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن!
– ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناسى قانداي دەڭگەيگە كوتەرىلدى؟ الداعى ۋاقىتتا قانداي سالالارداعى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ, باسىمدىق بەرۋ قاجەت دەپ سانايسىز؟
– قوس ەلدىڭ اراسىنداعى قارىم-قاتىناس وتە جوعارى دەڭگەيدە, ەكى جاق تا بارلىق دەڭگەي بويىنشا دامۋدى جەدەلدەتۋگە ۇدايى قىزىعۋشىلىق تانىتىپ كەلەدى. اسىرەسە, ەكونوميكالىق سالاداعى قارىم-قاتىناستى دامىتۋدىڭ ۇلكەن الەۋەتى بولارىنا سەنىمدىمىن. الەمدىك پاندەميا اياسىندا اۋستريا حالىقارالىق, سونىڭ ىشىندە قازاقستانمەن ىسكەرلىك ارىپتەستىكتى ۇلعايتۋعا ارنالعان «ReFocus Austria» دەپ اتالاتىن جاڭا بيزنەس-باستامانى جۇزەگە اسىرۋعا كىرىستى. دەگەنمەن قازاقستان مەن اۋستريا بۇرىننان بىرگە تابىستى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان باسقا دا سالالار بار, ماسەلەن, يادرولىق قارۋسىزداندىرۋ ماسەلەلەرى سوعان جاتادى.
– قازاقستاندا قاي ۋاقىتتان بەرى تۇراسىز؟ ەلىمىزگە العاش كەلگەن كەزدەگى اسەرىڭىز قانداي بولدى؟
– قازاقستاندا تۇرعانىما ءبىر جىلدان استى, كەلگەلى بەرى مۇندا ءارتۇرلى ادامدارمەن تانىسىپ, كەزدەستىم. ولاردىڭ ىشىندە ساياسات, ەكونوميكا جانە مادەنيەت سالاسىنىڭ بەلدى تۇلعالارى بار. مۇندا ماعان ۇنايدى. قازاقستاندىق ارىپتەستەرىممەن تىعىز ارالاسىپ, قارىم-قاتىناسىمدى جاقسارتا تۇسۋگە تىرىسامىن. بۇل رەتتە مەن ءبىراز تاجىريبە جيناپ قالدىم. سوسىن مەنى قازاق دالاسىنىڭ كەڭدىگى مەن تابيعاتىنىڭ سان الۋاندىعى تاڭقالدىرماي قويمايدى.
– ەلوردامىز نەسىمەن ەرەكشەلەنەدى؟ ءسىزدىڭ ەلدىڭ استاناسىنان نە ۇيرەنۋگە بولادى؟ باس قالامىزدى دامىتۋدا نەنى ەسكەرگەن ءجون دەپ ويلايسىز؟
– ەلوردا XXI عاسىرداعى ساۋلەت ونەرىنىڭ ءساتتى جەتىستىگى, ءىنجۋ مونشاعى دەپ سانايمىن. كوگالداندىرىلعان جانە زاماناۋي بەلسەندى ءومىر سۇرۋگە قولايلى قالانى جاقسى كورىپ قالدىم. ارىپتەستەر جانە دوستارىممەن ەلوردانى ارالاپ سەرۋەندەگەندى ۇناتامىن. ءوزىم نەگىزگى جۇمىسىمنان بولەك قوسىمشا كوركەمونەرپازدىق, ياعني پوەزيا, سۋرەت سالۋ, تەاترعا قىزىعاتىن بولعاندىقتان, قازاقستاننىڭ ونەر جانە مادەنيەت مەكەمەلەرىندەگى تانىمال ونەر ادامدارىمەن بايلانىس ورناتتىم.
– قازاقستاندا دەمالىس وتكىزۋ سىزگە ۇناي ما؟ بۇل سالادا قانداي كەمشىلىكتەر بار؟ قالانىڭ قاي جەرىندە دەمالعاندى ۇناتاسىز؟ قازاقستانعا ءسىزدىڭ ەلدەن كەلەتىن تۋريستەرگە وسىندا دەمالعان ۇناي ما؟
– قالانىڭ قاق ورتاسىندا ورنالاسقان اۋستريا رەزيدەنتسياسى پاركتەرگە, مۋزەي مەن مەيرامحانالارعا, گالەرەيالارعا تەز بارۋعا جاقىن جەردە تۇر, سوندىقتان قوعاممەن بايلانىستى جىلدام ورناتۋعا مۇمكىندىك مول. ەلوردا حالقى – وتە قوناقجاي, اشىق. مۇندا كەز كەلگەن كەرەكتى نىسانعا جاياۋ دا, ۆەلوسيپەدپەن نەمەسە كولىكپەن جەتۋ وتە قولايلى. سونداي-اق ەلوردادان قازاقستاننىڭ باسقا كەز كەلگەن وڭىرىنە ۇشاقپەن, پويىزبەن, اۆتوموبيلمەن جەتۋ ەش قيىندىق تۋدىرمايدى. نۇر-سۇلتان قالاسىنان بولەك اقمولا ءوڭىرى مەن قاراعاندى, الماتى, سەمەي, وسكەمەن قالالارىن كوردىم, بۇل جەرلەردىڭ دە تابيعاتى مەن قوناقجايلىلىعى ەلوردادان كەم تۇسپەيدى.
– ءوز ەلىڭىزدى جانە قازاقستاندى ءبىر اۋىز پىكىرمەن, سوزبەن قالاي سيپاتتار ەدىڭىز؟
– اۋستريا – تابيعاتى باي مادەني ەل, ال قازاقستان – باي مادەنيەتى بار تابيعات ەلى.
– ەكى ەل اراسىنداعى مادەني, ساياسي, باسقا دا بايلانىستار جاقسى دامىعانى بەلگىلى. سونداي-اق ءبىلىم سالاسىندا دا تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتىلعان. وسى ورايدا بۇگىندە اۋستريادا قانشا قازاقستاندىق جاستار ءبىلىم الۋدا جانە كەرىسىنشە قازاقستانداعى اۋستريالىق ستۋدەنتتەر سانى قانشا, ەكى جاقتىڭ جاستارىن قوس ەلدىڭ ءبىلىم سالاسىنداعى قانداي ارتىقشىلىقتارى قىزىقتىرادى دەپ ويلايسىز؟
– ءبىلىم جانە وقىتۋ – ەكى جاقتى قارىم-قاتىناستىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتىنە جاتادى, سەبەبى بۇل سالالار باسقا ەلدىڭ مادەنيەتى مەن ناقتى تاجىريبەسىن الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل سونداي-اق تۋريزمگە, بيزنەسمەندەر مەن ونەر قايراتكەرلەرىن الماستىرۋعا, سونىمەن قاتار ساياسي كەزدەسۋلەرگە قاتىستى. كوروناۆيرۋس پاندەمياسىنىڭ بارلىق سالاعا تەرىس ىقپالى بولدى, سوندىقتان بۇگىنگى كورسەتكىشتەر ايتارلىقتاي جوعارى ەمەس, بىراق ەكى تاراپ تا بارلىق سالادا ءوزارا بايلانىستى نىعايتۋعا ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تانىتادى. بيىل قىركۇيەك ايىنىڭ ورتاسىندا ەلوردادا 35 اۋستريا ساراپشىسىمەن, سونىڭ ىشىندە 25 كومپانيا وكىلدەرىمەن وككەن ەكىجاقتى ارالاس ەكونوميكالىق كوميسسيالىق كەزدەسۋ سونى دالەلدەدى, ءسويتىپ بۇل ىندەت باستالعالى وتكىزىلگەن ءبىرىنشى ىسكەرلىك وتىرىس بولدى.
– بۇگىندە قازاقستاندا قانشا اۋستريا ازاماتى تۇراقتى ءومىر سۇرەدى جانە ولاردىڭ مۇندا تۇراقتاپ قالۋىنا قانداي فاكتورلار اسەر ەتۋى مۇمكىن؟
– قازاقستاندا اۋستريالىقتار اسا كوپ ەمەس, الايدا ەلگە دەگەن مادەني, ساياسي جانە ەكونوميكالىق تۇرعىدا قىزىعۋشىلىقتىڭ ۇلكەن ەكەنى ءسوزسىز. ۇزاقمەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا مۇنى 400 اۋستريالىق كومپانيا وكىلدەرى دالەلدەيدى.
– ءسىز اتاعان اۋستريالىق كومپانيالار قازاقستانمەن بەلسەندى ىسكەرلىك قارىم-قاتىناستا, ونىڭ ىشىندە اۋستريانىڭ قاتىسۋىمەن 83 بىرلەسكەن كاسىپورىن قىزمەتىن جۇزەگە اسىرادى. اۋستريا – كاسىپكەرلىك سالاسى مىقتى دامىعان ەل, ال سىرت كوز رەتىندە قازاقستانداعى, نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى كاسىپكەرلىكتىڭ دامۋىنا قانداي باعا بەرەسىز؟
– قازاقستانداعى كاسىپكەرلىك سالاسى قارقىندى دامۋدا دەپ سانايمىن, بۇل رەتتە جاڭا باستامالار مەن جاڭا كوممەرتسيالىق ۇيىمداردى جانە باسقا دا مۇمكىندىكتەردى كورۋگە بولادى. اۋستريالىق كومپانيالار وكىلدەرى ءوز كەزەگىندە وزىق تاجىريبەلەرمەن الماسۋعا مۇددەلى جانە بۇل ماسەلەگە وڭ تۇرعىدا قارايدى. اۋستريادان قازاقستانعا تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيتسيالار اعىنى 2020 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 40 ملن اقش دوللاردان استى. قازاقستان مەن اۋستريا اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 2021 جىلعى قاڭتار-شىلدە كەزەڭىندە 96,4 ملن اقش دوللارىن قۇرادى, بۇل وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 14%-عا جوعارى (84,6 ملن اقش دوللارى). قازاقستاننان اۋسترياعا 2021 جىلعى قاڭتار-شىلدەدە ەكسپورت 59,1%-عا تومەندەپ, 1,0 ملن اقش دوللارىن قۇرادى. ال اۋستريادان قازاقستانعا يمپورت 2021 جىلعى قاڭتار-شىلدەدە 16,2% – عا ءوسىپ, 95,4 ملن اقش دوللار كولەمىندە بولدى.
– اۋستريا استاناسى ۆەنا – ناعىز كلاسسيكالىق ونەردىڭ وتانى, ەكى ەل اراسىنداعى مادەني بايلانىستار قالاي دامىپ جاتىر؟
– مادەني قارىم-قاتىناستار وتە جاقسى جانە قارقىندى دامىپ جاتىر, ول مادەنيەتتەرىمىزدىڭ تاريحىن دا, زاماناۋي كەزەڭدەرىن دە قامتيدى. اسىرەسە, ورالدا جانە ەلوردادا يزرايل ەلشىلىگىمەن جانە قالا اكىمدىگىمەن بىرلەسە ۇيىمداستىرىلعان, رادا حارۋشەۆا جەتەكشىلىك ەتەتىن «ايالاعان الاقان» سىندى بالالارعا قاتىستى شارالار, كارتينالار كورمەسى ەرەكشە نازار اۋدارۋدى قاجەت ەتەدى.
– ءبىزدىڭ گازەت ارقىلى استانالىقتارعا قانداي تىلەك ايتاسىز؟
– عالامدىق جانە وڭىرلىك سىن-قاتەرلەر مەن ەكونوميكالىق جانە ەكولوگيالىق مۇمكىندىكتەر مول داۋىردە قازاقستاندا تۇراتىن بارلىق ادامداردىڭ نيەتتەستىگى مەن ىنتىماعىنىڭ زور بولعانى ءجون. قوعامنىڭ بارلىق سالالارىندا ازاماتتاردىڭ ءبىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىسىن ناسيحاتتاۋ كەرەك. بارشا قازاقستاندىقتارعا تابىس پەن بەيبىت ءومىر تىلەيمىن
قىسقاشا ومىردەرەك:
اۋستريانىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى ۆيللي كەمپەل 1961 جىلى 13 مامىردا ۆەنادا دۇنيەگە كەلگەن. نەمىس ءتىلى – انا ءتىلى, وعان قوسا اعىلشىن, فرانتسۋز تىلدەرىن ەركىن مەڭگەرگەن, يسپانشا جاقسى بىلەدى. 1983 جىلى ۆەنا ۋنيۆەرسيتەتىنەن جوعارى ءبىلىم العان, زاڭ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى اتاعى بار. 1985 جىلى ۆەناداعى ديپلوماتيالىق اكادەميانى قاۋىپسىزدىك جانە ەكولوگيالىق ساياسات سالاسى, سونىمەن قاتار حالىقارالىق قارجى ينستيتۋتتارى بويىنشا وقىپ بىتىرگەن. اقش پەن نورۆەگيادا ءبىلىمىن جەتىلدىرگەن. كلارا ەسىمدى 13 جاسار قىزى بار. قوسىمشا قىزىعۋشىلىق تانىتاتىن سۇيىكتى سالالارى: روتاري, ساياسات, مادەنيەت, ساياحات, سۋرەت, تەاتر, سپورت. ەڭبەك جولىن 1985 جىلى وتباسىلىق ىستەرى بويىنشا اۋداندىق سوتتا باستاپ, 1986 سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ حاتتاما جانە شىعىس ەۋروپا بولىمىندە قىزمەت ەتتى. ودان كەيىن بۇۇ بولىمشەلەرى جانە باسقا دا حالىقارالىق ۇيىمدارداعى اۋستريا وكىلدىگىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى, اۋستريانىڭ تەل-اۆيۆتەگى ەلشىلىگىندە كەڭەسشى جانە ميسسيا باسشىسىنىڭ ورىنباسارى, ەۋروپالىق وداقتاعى اۋستريانىڭ تۇراقتى وكىلدىگىندە ىشكى ساياسات ءبولىمىنىڭ باسشىسى, ەۋروپالىق كوميسسيادا حالىقارالىق ساراپشى, 2016 جىلى اۋستريانىڭ كاتار مەملەكەتىندەگى ەلشىسى جانە تاعى دا باسقا قىزمەتتەر اتقارعان. ال قازاقستانداعى ەلشىلىك قىزمەتى 2020 جىلى 15 قىركۇيەكتە باستالعان.
