زەينوللا شىبكەنوۆ, ءماسليحات دەپۋتاتى: كەنتتەردى قالادان ءبولىپ قاراۋعا بولمايدى
نۇر-سۇلتان قالاسى ءماسليحاتىنىڭ وتىرىستارىندا №10 سايلاۋ وكرۋگىنەن دەپۋتاتتىققا سايلانعان زەينوللا شىبكەنوۆتىڭ قالانىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنە كەلگەندە اششى داۋىسى ءجيى شىعىپ جاتادى. اسىرەسە ول تۇرعىن الاپتار پروبلەمالارىن ۇنەمى كوتەرەدى. قازىرگى كەزدە ەلوردانىڭ شەتكى ايماقتارىن دامىتۋ ءىسى بەلسەندى تۇردە قولعا الىنىپ جاتىر. وسى ورايدا دەپۋتاتتى اڭگىمەگە تارتىپ, ءوزىن كوپتەن تولعاندىرىپ جۇرگەن ماسەلەلەر جونىندە سۇرادىق.
– زەينوللا راحىمۇلى, دەپۋتاتتىق قىزمەتىڭىز ون جىلعا جۋىقتاپ قالدى. وسىنىڭ الدىنداعى ءماسليحاتتىڭ بەسىنشى شاقىرىلىمىنىڭ دەپۋتاتى اتانىپ, قازىرگى التىنشى شاقىرىلىمدا قايتا سايلاندىڭىز. وسى ۋاقىت ىشىندە حالىق تاراپىنان سىزگە جولدانعان وتىنىشتەر از ەمەس بولار دەپ شامالايمىز. اڭگىمەمىزدى سودان باستاساق.
– مەنىڭ سايلاۋ وكرۋگىمە «ءوندىرىس» جانە «كيرپيچنىي» تۇرعىن الاپتارى قارايدى. بۇل 53 مىڭنان استام تۇرعىنى بار ەلورداداعى ەڭ ءىرى كەنتتەر بولىپ سانالادى. وكىنىشكە قاراي, ولار الەۋمەتتىك جاعىنان ەڭ ارتتا قالعان ەلدى مەكەندەر قاتارىنا كىرىپ وتىر. ەڭ الدىمەن وسى تۇرعىن الاپتاردىڭ ينفراقۇرىلىمى سىن كوتەرمەيدى. بۇل جول, نوسەر سۋلارى كارىزى جۇيەسى, جارىقتاندىرۋ, الەۋمەتتىك نىسانداردىڭ قۇرىلىسى ماسەلەلەرى بولىپ جالعاسىپ كەتە بەرەدى.
– بيىلعى اۋدان اكىمدەرىنىڭ ەسەبى كەزىندە بايقوڭىر اۋدانىنىڭ سول كەزدەگى اكىمى ەرلان كاناليموۆ وسى جىلى اۋداندا جالپى ۇزىندىعى 14 شاقىرىمدى قۇرايتىن 26 كوشەنى جوندەۋ جوسپارلانىپ وتىرعانىن ايتقان ەدى. بۇل ماسەلەنى باقىلاۋدا ۇستاپ وتىرسىز با؟
– ارينە, وسى جۇمىس مەنىڭ باقىلاۋىمدا. ەڭ كۇردەلى ماسەلە جاڭا جول كوشەسىن كەڭەيتۋگە تىرەلىپ تۇر. ءتيىستى جوسپار بويىنشا بۇل كوشەنىڭ جولى قازىرگىدەي ەكى جولاقتى ەمەس, ءتورت جولاقتى بولۋى كەرەك ەدى. الايدا بۇل ماسەلەنىڭ كوتەرىلگەنىنە ون جىلدان اسىپ كەتسە دە, ءالى دە شەشىلگەن جوق. ورتاسىن تەمىرجول ءبولىپ تۇرعان وسى جولدا ىلعي كەپتەلىس بولىپ جاتادى.
ماسەلە بايقوڭىر اۋدانىنىڭ بيۋدجەتىندە دە بولىپ تۇر. اۋدان بيۋدجەتىن كوبەيتۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. جىلدا اۋدانعا 4,5 ميلليارد تەڭگە عانا بولىنەدى. بۇل باسقا اۋداندارمەن سالىستىرعاندا ەكى ەسە از.
– ايتقانداي, وتكەن اپتادا عانا قالالىق ءماسليحات وتىرىسىندا قىسقا جولداردى جوندەۋدى كولىك جانە جول-كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ باسقارماسىنا ەمەس, اۋدانداردىڭ اكىمدىكتەرىنە تاپسىرۋ تۋرالى ماسەلەنى كوتەردىڭىزدەر. سوعان سايكەس قارجىنى دا اۋداندارعا ءبولۋ كەرەكتىگىن ايتقانسىزدار. بۇل ماسەلە شەشىلەدى دەپ ويلايسىز با؟
– ارينە, شەشىلەدى دەپ ءۇمىتتىمىز. وسى ماسەلەنى جايدان-جاي كوتەرگەن جوقپىز. جولدار مەن تروتۋارلار جىلدار بويى جاسالمايدى. سودان تۇرعىنداردىڭ نارازىلىعى تۋىپ جاتادى. مىسالى, «ءوندىرىس» پەن «كيرپيچنىي» تۇرعىن الاپتارىندا سوڭعى جىلدارى 97 كوشەنىڭ 15 پايىزى عانا جاسالدى. سوندىقتان بۇل جۇمىستارعا بولىنەتىن قارجىنى اۋداندار يەلەنۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز. سول كەزدە ولار جولدارعا اسفالت توسەۋ مەن جوندەۋدى وزدەرى جوسپارلاي الادى.
– تۇرعىن الاپتارداعى نوسەر سۋلارى كارىزى ماسەلەسىن ايتتىڭىز. بۇل جالپى العاندا قالاداعى كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى ەمەس پە؟
– دۇرىس ايتاسىز. بىراق تۇرعىن الاپتار دا قالاعا جاتادى عوي. ولاردى قالادان ءبولىپ قاراۋعا بولمايدى. كەنتتەردە جەر ۇيلەر كوپ. نوسەر سۋلارى كارىزى جۇيەسى دۇرىس بولماعاندىقتان, ۇيلەردى سۋ باسىپ جاتادى. بۇل ماسەلەنىڭ كوتەرىلگەنىنە دە ءبىراز جىل بولدى. سارىبۇلاق وزەنى بويىنشا جۇمىستار سوزىلىپ كەتتى. بۇل جۇمىستارعا قازىرگە دەيىن 1,5 ميلليارد تەڭگە قارجى جۇمسالدى. الايدا شەتى كورىنەتىن ءتۇرى جوق. نوسەر مەن قار سۋلارى, دارەتحانا قالدىقتارى سارىبۇلاققا قۇيىلىپ جاتىر. سەبەبى, سۋلاردى ءسۇزىپ, تۇندىراتىن قۇدىقتار سالىنباعان. وسى وزەننىڭ تازارتىلعان سۋى نەگىزى ەسىلگە قۇيىلۋ كەرەك.
جالپى, سارىبۇلاق وزەنىن قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى وتە باياۋ ءجۇرىپ جاتىر. بولىنگەن قارجى يگەرىلمەيدى. جوسپارعا سايكەس وزەننىڭ 5,6 شاقىرىمىندا ءتيىستى جۇمىستار جۇرگىزىلۋى كەرەك. ال قازىرگى كۇنى ونىڭ 2,1 شاقىرىمى عانا جاسالدى.
– كەنتتەردىڭ كوشەلەرىن جارىقتاندىرۋ بويىنشا قانداي تۇيتكىلدەر بار؟
– «ءوندىرىس» پەن «كيرپيچنىيدا» جارىقتاندىرىلۋى ءتيىس كوشەلەر ءالى دە جەتكىلىكتى. جارىقتاندىرۋ جوسپارى 40 پايىزعا عانا ورىندالعان. ارعى جاعىن ايتپاي-اق قويايىن, وسى سان ءبارىن ايتىپ تۇر.
– ال الەۋمەتتىك نىساندار تۋرالى نە ايتارىڭىز بار؟
– «كيرپيچنىي» تۇرعىن الابىندا №12 بالاباقشا-باستاۋىش مەكتەپ كەشەنى جۇمىس ىستەيدى. باستاۋىش مەكتەپ بولسا دا, وندا وقۋشىلار سىيماي جاتىر. سەگىز جۇزدەن استام بالا باسقا مەكتەپتەرگە بارىپ وقۋعا ءماجبۇر. ءبىز بۇل كەشەندى بالاباقشا رەتىندە قالدىرىپ, 1200 ورىنعا ارنالعان جاڭا مەكتەپ قۇرىلىسىن باستاۋدى ۇسىنعانبىز. ورتا مەكتەپ سالىنسا, كەنتتىڭ وقۋشىلاردى وقىتۋ ماسەلەسى شەشىلەدى. سوسىن «ءوندىرىس» پەن «كيرپيچنىيدا» بىردە-ءبىر مونشا جوق. وسى ماسەلەسى دە شەشىلمەي كەلە جاتىر.
جالپى كەنتتەردىڭ مارتەبەسى ماسەلەسىن شەشۋ كەرەك. ولاردىڭ مارتەبەسى انىقتالماعاننان كەيىن كوپتەگەن پروبلەمالار تۋىنداپ جاتىر. باستىسى, تۇرعىندارعا قۇرىلىس جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە رۇقسات بەرىلمەي تۇر. ءتيىستى ورگاندار تۇرعىن الاپتاردا ونەركاسىپتىك ايماق ورنالاسادى دەپ ايتادى. سولاي بولعانمەن دە, حالىقتى ويلاۋ كەرەك قوي. شەتكى ايماق دەپ بولمەي, تۇرعىندارعا جايلى جاعداي جاساۋىمىز قاجەت. ال بۇل جوعارىدا ايتقانىمداي, جول, سۋ, كارىز, جارىق ماسەلەلەرى. سول كەزدە كەنتتەر داميدى.
– اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
