«سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىن, مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى زاڭدارداعى جەمقورلىققا قارسى نورمالاردى جۇزەگە اسىرۋ وزەككە تۇسكەن جەگىقۇرتتاي جەمقورلىققا قوعامنىڭ توزبەۋشىلىگىن قالىپتاستىرۋ ءوز جەمىسىن بەرىپ كەلەدى.
دەيتۇرعانمەن ونىمەن كۇرەس جولىندا بۇل شارالار جەتكىلىكسىز, ءالى دە قوسىمشا قارەكەتتەرگە بارۋىمىز كەرەك ەكەنىن تاجىريبە ايقىنداپ وتىر. اتاپ ايتار بولساق, جەمقورلىققا قارسى باعدارلامانىڭ جۇرگىزىلۋ بارىسىنان حالىقتى ۇدايى قۇلاعدار قىلىپ وتىرۋ, مەملەكەتتىڭ وسى تەرىس ۇردىسكە توسقاۋىل قويۋ جولىنداعى ساياساتىن كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ, قولدانىستاعى زاڭداردى ءتۇسىندىرۋ, ايماقتارداعى, ءتۇرلى سالالار مەن ۆەدومستۆولارداعى جەمقورلىق قارەكەتتەردىڭ سالىستىرمالى يندەكسىن ءتۇزىپ, بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ۇنەمى جاريالاپ وتىرۋدىڭ ارقاسىندا وسىناۋ وسپادارلىقتىڭ اۋا جايىلۋىن اۋىزدىقتاۋعا بولادى.
وسى ورايدا, مەملەكەتتىك جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىمەن تىعىز قارىم-قاتىناستا بولۋ كەرەك ەكەندىگىنە باسا نازار اۋدارعىم كەلەدى. ويتكەنى, تەلە-راديو, گازەت-جۋرنال, ينتەرنەت جۇزىندە زاڭدى بۇزۋدىڭ سوڭى زار قاقساتاتىنى, جازادان جالتارۋ مۇمكىن ەمەستىگى, سوندىقتان, ەڭ دۇرىسى – زاڭعا باعىنۋ كەرەكتىگى كەڭىنەن ناسيحاتتالسا, قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ بەدەلى ءوسىپ, قوعامداعى ءرولى ارتار ەدى.
ايتا كەتۋ كەرەك, جەمقورلىقپەن كۇرەس جولىندا ەكونوميكاداعى مەملەكەتتىڭ قاتىسۋىن رەتتەۋ, بۋحگالتەرلىك ەسەپتىڭ, كادر دايارلاۋدىڭ حالىقارالىق ستاندارتتارىن ەنگىزۋ, مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى زاڭداردان ء(بىرىنشى كەزەكتە تمد مەملەكەتتەرىنىڭ) تاجىريبە يگەرىپ, مازمۇندىق جاعىنان ءبىر-بىرىنە ۇقساستىرۋ ەداۋىر وڭ وزگەرىستەر اكەلدى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە مەملەكەتتىك باعدارلاماداعى بەلگىلەنگەن مەجەگە سايكەس ءوز كەزەگىندە ەكونوميكالىق, الەۋمەتتىك, ساياسي زارداپتارى بار جەمقورلىق دەگەن قاۋىپتى دەرتتىڭ سوڭعى جىلدارى ازايا باستاعانىن بايقايمىز.
دەي تۇرعانمەن, ەلىمىزدەگى جەمقورلىق ماسەلەسى تۋرالى ءسوز قوزعاي وتىرىپ, ونىڭ ستاتاستيكالىق ديناميكاسى اۋمالى-توكپەلى ەكەنىن دە ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.
جەمقورلىق قىلمىستاردىڭ اشىلۋ كورسەتكىشىنىڭ ارتۋى مەن تومەندەۋى ءبىرىنشى كەزەكتە ونىمەن كۇرەس جۇرگىزەتىن قۇقىق قورعاۋ جانە باسقا دا مەملەكەتتىك ورگاندار جۇمىسىنىڭ كۇشەيۋى نەمەسە باسەڭدەۋىنە تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن قاپەرگە الۋ كەرەك.
ءبىر قاراعاندا, جەمقورلىق ايتا-ايتا ابدەن قۇلاققا ۇيرەنشىكتى بولعاندىقتان, قۇلىقسىز تىڭدايتىن تاقىرىپ سياقتى كورىنگەنىمەن, ونىمەن كۇرەستىڭ ءتۇپ نەگىزىندە مەملەكەتتىڭ مۇددەسى, ءاربىر ازاماتتىڭ مۇددەسى جاتقانىن بارشامىز ۇعىنۋىمىز كەرەك.
ياعني, جەمقورلىقپەن كۇرەس تەك تۇتىلعاندى تۇتقىنداۋمەن عانا شەكتەلمەيدى. ونىڭ ار جاعىندا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار جۇرگىزەتىن ەكونوميكالىق ساياساتتاعى اشىقتىقتى قامتاماسىز ەتۋ, مەملەكەتتىڭ ماتەريالدىق جانە قارجىلىق رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋ, تۇرعىندارعا قۇقىقتىق قىزمەت كورسەتۋدىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ, استانامىزدىڭ قۇقىقتىق ساناسى جوعارى قالا رەتىندەگى بەت-بەينەسىن قالىپتاستىرۋ, مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر مەن كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىن بارماق باستى, كوز قىستىلىقتان اۋلاق بولۋعا داعدىلاندىرۋ, الەۋمەتتىك شيەلەنىستى بولدىرماۋ, كەرىسىنشە قوعام ىشىندە تۇراقتىلىقتى, حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمىن قالىپتاستىرۋ سەكىلدى ماڭىزدى مىندەتتەر جاتقانىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.
وسى ورايدا قر باس پروكۋراتۋراسى قۇقىقتىق ستاتيستيكا جانە ارنايى ەسەپكە الۋ جونىندەگى كوميتەتى مەن ونىڭ اۋماقتىق باسقارمالارى سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس ماسەلەسى جونىندە تەك ءوز قىزمەتكەرلەرىنىڭ اراسىندا عانا ەمەس, وزگە دە مەملەكەتتىك مەكەمەلەر, جوعارى وقۋ ورىندارىندا ۇدايى دارىستەر مەن كەزدەسۋلەر وتكىزىپ تۇرادى.
مىسالى, كوميتەتتىڭ استانا قالاسى بويىنشا باسقارماسى بيىلدىڭ وزىندە ەلوردانىڭ بىرنەشە مەكەمەسىندە, قالانىڭ شەتكەرى كەنتتەرىندە حالىقپەن كەزدەسۋ وتكىزىپ, ءباسپاسوز بەتىندە بىرنەشە ماقالا جاريالادى. ياعني, مەملەكەتتىڭ جەمقورلىققا قارسى كۇرەس ساياساتىن الەۋمەت اراسىندا ناسيحاتتاپ, قاراپايىم ادامداردى وسى ماسەلە توڭىرەگىندە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىمەن ىقپالداسا جۇمىس ىستەۋگە ۇندەۋ كوميتەتتىڭ استانا قالاسى بويىنشا اۋماقتىق باسقارماسىنىڭ ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى سانالادى.
ن.ايازوۆ,
قر باس پروكۋراتۋراسى قۇقىقتىق ستاتيستيكا جانە ارنايى ەسەپكە الۋ جونىندەگى كوميتەتىنىڭ
استانا قالاسى بويىنشا اۋماقتىق باسقارماسىنىڭ پروكۋرورى.
