سىرتتان كەلگەن ادام استانادا الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم ءوز دەڭگەيىندە جەتىسپەيتىنىن بىردەن بايقايدى. ونىڭ ورنىنا تۇرعىن ءۇي كەشەنى تىعىز سالىنعان كۆارتالداردا ءۇي ۇستىنە ءۇي سالىنىپ جاتقانداي اسەر الادى. راسىندا, سوڭعى جىلدارى ەلوردانىڭ اكىمشىلىك اۋماعى كەڭەيىپ, كەزىندە اشىق-شاشىق جاتقان جەرلەردە بيىك-بيىك تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى بوي كوتەردى. كەرەك دەسەڭىز, قانشاما كول ايدىنى تەگىستەلىپ, ونىڭ ورنىنا جاڭا شاعىن اۋداندار پايدا بولدى. ارينە, مۇنىڭ جاقسى جاعى دا, اتتەگەن-اي دەيتىن تۇسى دا بار.
جاقىندا ەلوردالىق تسيرك جانىنداعى الاڭدا كەرەي مەن جانىبەك حان, ءا.بوكەيحان, سىعاناق كوشەسىنىڭ تۇرعىندارى جينالىپ, رۇقسات ەتىلگەن ميتينگتە «BI Group» جشس جاڭا تۇرعىن ءۇي كەشەنى – Mangilik Residence-ءتىڭ بوي كوتەرۋىنە قارسىلىق ءبىلدىرىپ, پرەزيدەنتتەن كومەك سۇرادى.
ەستەرىڭىزدە بولسا, 2022 جىلى ناۋرىز ايىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ استانا جانە الماتى قالاسىنىڭ اكىمىنە تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنىڭ ماڭىندا قاباتتاستىرىپ كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن جۇرگىزبەۋدى تاپسىردى.
تۇرعىندار نەگە رەنجىدى؟
ءساۋىر ايىندا استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ قاۋلىسىمەن اتالعان اۋماقتا ەگجەي-تەگجەيلى جوسپارلاۋ جوباسىنا تولىقتىرۋ ەنگىزىلىپ, سوعان ساي Mangilik Residence تۇرعىن ءۇي كەشەنىن سكۆەرگە اۋىستىرۋ تۋرالى شەشىم شىعاردى. اۋماق تۇرعىندارى بۇل شەشىمگە قۋانعانمەن, ونىسى ۇزاققا سوزىلماي, تامىز ايىندا تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ قۇرىلىسى باستالادى دەگەن حابار تارادى. ءسويتىپ, پرەزيدەنت تاپسىرماسىنا قاراماستان, تۇرعىن ءۇي بوي كوتەرەتىن بولدى.
قۇرىلىس كومپانياسى بۇعان بايلانىستى ينتەرنەتتەگى رەسۋرسىندا بىلاي تۇسىنىك بەردى: «2021 جىلى 2 ناۋرىزدا ەسكيز جوباسى قالالىق ساۋلەت, قالا قۇرىلىسى جانە جەر قاتىناستارى باسقارماسىمەن كەلىسىلدى. 30 قىركۇيەكتە «مەمساراپتاما» رمك ينجەنەرلىك جەلىلەر مەن ءۇي قۇرىلىسىنا ەكولوگيالىق جانە مەملەكەتتىك ساراپتامانىڭ وڭ قورىتىندىسىن بەردى. اۆتورلىق, تەحنيكالىق قاداعالاۋ جانە باس مەردىگەرلىك شارت جاسالدى. 2022 جىلى 11 قاڭتاردا قالا اكىمدىگى ۇلەسكەرلەردىڭ اقشاسىن تارتۋعا رۇقسات بەردى».
قۇجات تۇرعىسىنان BI Group-تىكى دۇرىس. بىراق تۇرعىنداردىڭ ءوز ءۋاجى بار. سول سەبەپتى ميتينگكە شىعىپ, ءوز تالاپ-تىلەگىن ايتىپ, ماسەلە كوتەرىپ ءجۇر. مۇنىڭ جاي-جاپسارىن Caspian Palace تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ تۇرعىنى ابىلعازى دۇيسەمبيەۆ تارقاتىپ بەردى.
ەستەرىڭىزدە بولسا, 2022 جىلى ناۋرىز ايىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ استانا جانە الماتى قالاسىنىڭ اكىمىنە تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنىڭ ماڭىندا قاباتتاستىرىپ كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن جۇرگىزبەۋدى تاپسىردى
– قالانىڭ باس جوسپارى بويىنشا مۋزىكا مەكتەبى جوسپارلانعان-دى. ونى وزگەرتىپ, ورنىنا 16 قاباتتى تۇرعىن ءۇي كەشەنى بوي كوتەرەتىن بولدى. نەگىزى, ماڭگىلىك ەل كوشەسىندە كولىك اعىنى جوعارى, كەپتەلىس ءجيى ورىن الادى. جەر جەتپەي قالعانداي, ءوزى تار كۆارتالدا كوپقاباتتى ءۇي سالماقشى. تۇرعىن ۇيلەرى تىعىز ورنالاسقان كۆارتالداردا قۇرىلىس وسى قارقىنمەن جالعاسا بەرسە, ءومىر سۇرۋگە قولايلى, ىڭعايلى بولۋدان قالادى, – دەپ قىنجىلدى قالا تۇرعىنى.
پرەزيدەنت ۇسىنعان «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» كونتسەپتسياسىن الپاۋىت كومپانيالار ەلەپ-ەسكەرمەيتىنىن وسىلاي تانىتۋدا.
– قۇرىلىس كومپانياسىنىڭ قولى ۇزىن, قارجىسى مول. سوندىقتان ولار ءۇشىن ءبارىن زاڭداستىرىپ الىپ, بەلدەن باسۋ قيىن ەمەس. قالا تۇرعىندارىنىڭ قاۋىپسىزدىگى, جايلى ءومىرىن قايدا قويامىز؟! ءبىز قايدا بارىپ, كىمگە جۇگىنەمىز؟ سونى بىلمەي وتىرمىز. اتالعان اۋماقتا عيماراتتار وتە تىعىز ورنالاسقان. بۇل ءورت قاۋىپسىزدىگى ستاندارتىنا ساي كەلمەيدى. ينجەنەرلىك كوممۋنيكاتسيا – سۋ, ەلەكتر قۋاتى مەن جىلۋدىڭ جۇكتەمەسىنە اسەر ەتىپ, تاپشىلىق تۋدىرادى. قازىردىڭ وزىندە جىلۋ قۋاتى ازايىپ, سۋ قىسىمىنا شاعىمداناتىندار كوپ, – دەيدى ابىلعازى دۇيسەمبيەۆ.
راس, استانا قالاسىندا جاڭبىردان كەيىنگى ساڭىراۋقۇلاقتاي كوپقاباتتى تۇرعىن ۇيلەر كوبەيدى. شىن مانىندە, ءار تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ تۇرعىنى ەسەپكە الىنىپ, سوعان ساي مەكتەپ, بالاباقشا, ەمحانا, سپورت كەشەنى سالىنۋى كەرەك. ويتكەنى كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇيدىڭ اۋماعىنا قاراي 100 پاتەردەن 1500 پاتەرگە دەيىن بولۋى مۇمكىن. ەندى نارىقتىڭ باعامىمەن پاتەردىڭ باعاسىن ەسەپتەپ, كومپانيا ءبىر تۇرعىن ۇيدەن قانشا تابىس تاباتىنىن انىقتاۋ قيىن ەمەس. مىنە, مىنگەستىرىپ ءۇي سالۋ كىم ءۇشىن ءتيىمدى ەكەنىن وسىدان-اق بايقاۋعا بولادى. مەيلى تۇرعىن ءۇي كەشەنى اۋماعىندا الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم – مەكتەپ, بالاباقشا, ەمحانا سالىنباسا دا, بيىك-بيىك ۇيلەر سالىپ, ونى ساتىپ, تابىس تابا بەرۋ كەرەك. قۇرىلىس كومپانيالارىنىڭ بار ماقساتى – وسى. مۇنىڭ ارتىندا ۇلكەن الەۋمەتتىك ماسەلە تۇر. ءتىپتى بىرنەشە جىلدا تۇرعىن ۇيلەرى تىعىز سالىنعان كۆارتالدار «ساياسي-الەۋمەتتىك شيەلەنىس وشاعىنا» اينالۋى ابدەن مۇمكىن. Mangilik Residence تۇرعىن ءۇي كەشەنى بوي كوتەرەتىن اۋماقتاعى مەكتەپ ديرەكتورلارىمەن حابارلاستىق. ەڭ جاقىن ورنالاسقان №77 مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ جالپى سىيىمدىلىعى – 1200. قازىر وندا 1504 وقۋشى ءبىلىم الادى. سول ماڭدا 1200 ورىنعا ارنالعان №75 مەكتەپ-گيمنازياسىندا – 3600, №76 مەكتەپ-ليتسەيىندە 2400 وقۋشى وقيدى. تۇرعىن ۇيلەرى تىعىز ورنالاسقان بۇل كۆارتالدا الداعى ۋاقىتتا ادام سانى كوبەيىپ, ونسىز دا تاپشىلىعى بار مەكتەپتەردە ورىن جەتىسپەۋشىلىگى سەزىلەتىن بولادى. وزگە دە الەۋمەتتىك نىساندار جايلى وسىلاي دەۋگە بولادى.
ەكىنشى جاعى, ەلوردادا تۇرعىن ءۇي جانە قوعامدىق عيماراتتاردىڭ ساۋلەت-ارحيتەكتۋراسىنا ساي كەلمەيتىن قۇرىلىس نىسانىنىڭ سانى ارتتى. قۇرىلىس سالاسىندا شيرەك عاسىرداي ەڭبەك ەتىپ, ەلوردانىڭ ىرگەلى قۇرىلىس نىساندارى بوي كوتەرۋىنە قاتىسقان سامات ءشادىمحاننىڭ سوزىنشە, تۇرعىن ءۇي سالۋ – ۇلكەن بيزنەس, قوماقتى قارجى الاڭى.
– استانا قالاسىنىڭ قۇرىلىسىن جۇرگىزەتىن نەگىزگى, سۇيەكتى, قارجىلى كومپانيالاردىڭ اكتسيونەرلەرى ەلگە بەلگىلى. ولاردى بيلىكپەن جىمداسقان وليگارح وكىلى دەۋگە بولادى. سوندىقتان ولارعا جەردى راسىمدەۋ دە, تۇرعىن ءۇيدى دە سالۋ قيىن ەمەس. ولارعا كوپ باسشىلاردىڭ ءتىسى باتپايدى. بۇل انىق! – دەيدى قۇرىلىسشى.
كەيىنگى جىلدارى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن سالاتىن كومپانيالار ءتورت قابىرعاسىن تۇرعىزىپ, پاتەر يەسىنە ۇسىنادى. ياعني تۇرعىن ءۇيدىڭ پودەزى مەن ليفت ماڭىن عانا تازارتۋ, اعارتۋ جۇمىسىن جۇرگىزەدى. ءارى قاراي مۇلىك يەسى پاتەرىنە ەلەكتر توگىن كىرگىزىپ, كاناليزاتسيا جۇيەسىن جۇرگىزىپ, بولمەلەردى اقتاۋ, سىرلاۋ جۇمىسى مەن تۇسقاعاز جاپسىرۋدى ءوز موينىنا الادى.
– قازىر پاتەر باعاسى ارزان ەمەس. شىنىن ايتقاندا, قاراپايىم وتباسى مۇشەلەرى جالاقىسىنان جىرىپ, پاتەر الا المايدى. نە يپوتەكاعا جۇگىنەدى, نە جالدامالى پاتەردە تۇرادى. جىلداپ جيعان-تەرگەنىمەن باسپانا الاتىن ازاماتتار دا جوق ەمەس. ولار ءالى تولىق بىتپەگەن ءۇيدى قالاي جوندەيدى؟ اقىلعا سىيمايدى. بۇل – تۇتىنۋشىنىڭ قۇقىعىن تاپتاۋ دەگەن ءسوز. نەگىزى, مەردىگەر كومپانيا پاتەردىڭ ىشكى جۇمىسىن تولىعىمەن ءبىتىرىپ بەرۋى ءتيىس. شەت ەلدىڭ قۇرىلىس كومپانيالارى تۇتىنۋشىنىڭ تالابىن ورىنداۋعا باسىمدىق بەرەدى. بىزدە مەردىگەر كومپانيالاردىڭ دەگەنى بولادى, – دەدى سامات ءشادىمحان.
استانا قالاسىندا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنىڭ قارقىن الۋىنىڭ ءبىر سەبەبى – وسى. تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى – ۇلكەن بيزنەس. ال الەۋمەتتىك نىسانداردان قوماقتى قارجى تۇسپەيتىنى تۇسىنىكتى. وسى سەبەپتى مەگاكومپانيالار قالانىڭ باس جوسپارىندا مەكتەپ نەمەسە بالاباقشانىڭ ورنى كورسەتىلگەن جەرلەردى ەسەبىن تاۋىپ تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇرىلىسىن سالادى. مۇنداي بىرنەشە فاكتى تىركەلگەنىن جوققا شىعارا المايمىز
ءۇي سالۋ – ءۇلكەن بيزنەس
مىنە, استانا قالاسىندا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنىڭ قارقىن الۋىنىڭ ءبىر سەبەبى – وسى. تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى – ۇلكەن بيزنەس. ال الەۋمەتتىك نىسانداردان قوماقتى قارجى تۇسپەيتىنى تۇسىنىكتى. وسى سەبەپتى مەگاكومپانيالار قالانىڭ باس جوسپارىندا مەكتەپ نەمەسە بالاباقشانىڭ ورنى كورسەتىلگەن جەرلەردى ەسەبىن تاۋىپ تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇرىلىسىن سالادى. مۇنداي بىرنەشە فاكتى تىركەلگەنىن جوققا شىعارا المايمىز.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ استانا قالاسىندا بىرنەشە كومپانيا عانا قۇرىلىس جۇرگىزەتىنىن, ولار باعانى قولدان قىمباتتاتىپ وتىرعانىن سىناعان ەدى. ەلوردادا «G-Park», «BAZIS-ا», «BI Group», «NAK», «Sensata», «شار-قۇرىلىس», «Sat NS» جانە تاعى باسقا كومپانيالاردىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىندا ۇلەسى باسىم ەكەنىن جاقسى بىلەمىز.
پرەزيدەنت ايتقانداي, قۇرىلىس يندۋسترياسىنا ساناۋلى كومپانيانىڭ بەلسەندى ارالاسۋىنان باسەكەلەستىك ورتا ءالى كۇنگە دەيىن قالىپتاسپاي كەلەدى. ءتىپتى ەلدەگى ءىرى-ءىرى قۇرىلىس وبەكتىلەرىنىڭ جارتىسى مەملەكەتتىك تاپسىرىس دەسەك, بۇل باعىتتا دا الگى بەس-التى كومپانيانىڭ باعى ۇستەم. تەك شاعىن كومپانيالار قوسىمشا مەردىگەر (سۋبپودريادچيك) رەتىندە قۇرىلىسقا قاتىسىپ, ولمەستىڭ كۇنىن كورەدى. ال مەملەكەتتىك تاپسىرىستىڭ باستى تالابى تومەن باعاعا نەگىزدەلەتىنى بەلگىلى. قۇنى تومەن قۇرىلىستىڭ ساپاسى دا تومەن بولادى. مۇنداي ءتاسىل قۇرىلىس كومپانيالارىنىڭ تەحنولوگيالىق, ينتەللەكتۋالدىق تۇرعىدان دامۋىنا, كادرلاردىڭ وسۋىنە كەدەرگى كەلتىرەدى.
– مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ كونكۋرسىنىڭ تالابى بويىنشا جەڭىمپاز كومپانيا كەلىسىمشارتتا كورسەتىلگەن سومانىڭ 30 پايىزىن كەپىلدىك رەتىندە دەپوزيتكە سالۋى ءتيىس. بۇل قۇرىلىس كومپانياسى جۇمىس باستاماس بۇرىن اۆانس العان جاعدايدا. ەگەر ءوز قارجىسىمەن جۇمىستى باستايتىن بولسا, وندا كەلىسىمشارتتاعى سومانىڭ 10 پايىزىن كەپىلدىككە قويۋى كەرەك. شاعىن كومپانيالاردا مۇنداي قارجى بولمايتىنى تۇسىنىكتى. نارىقتىڭ مۇنداي تالابىن, دۇرىسى – مەملەكەتتىڭ مىندەتتەمەسىن ورىنداي المايدى. سوسىن «بىرنەشە كومپانيانىڭ» قانجىعاسى مايلانىپ, ارتىلعان جۇمىستى ەنشىلەس كومپانيالارعا ۇلەستىرەدى. ال ەنشىلەس كومپانيالار قوسىمشا مەردىگەرلەردى اراعا سالادى. قۇرىلىس سالاسىندا نەگىزگى جۇمىستى ۇسىناتىندار – ناق وسى قوسىمشا كومپانيالار. جوعارىدان تومەن قاراي ساتىلاپ ءۇش كومپانيا (نەگىزگى مەردىگەر, ەنشىلەس كومپانيا, قوسىمشا مەردىگەر) ءوز ەنشىسىن العاننان كەيىن قاراپايىم قۇرىلىسشىلار بولماشى جالاقىعا جۇمىس ىستەيدى. سوسىن ساپا قايدان بولادى؟ اشىق باسەكە قالاي قالىپتاسادى؟ باسەكەلەستىك دامىماعان جەردە ءىرى كومپانيالار مونوپولياعا اينالادى. ەڭ قاۋىپتىسى دە وسى, – دەيدى قۇرىلىسشى سامات ءشادىمحان.
ال ۇلكەن بيزنەستە قالانىڭ جالپى كەلبەتى, تۇرعىنداردىڭ مۇددەسى مەن قاۋىپسىزدىگى دەگەن تۇسىنىككە قاراعاندا, قوماقتى قارجى, پايدا تابۋ العاشقى كەزەككە شىعاتىنى تۇسىنىكتى. قىسقاسى, ازىرگە قۇرىلىس كومپانيالارىنا حالىقتىڭ ۇنىنە قۇلاق اسقاننان گورى قۇلقىننىڭ قامىن كۇيتتەگەن دۇرىس بولىپ تۇر.
ايتقانداي, ابىلعازى دۇيسەمبيەۆ باستاعان قالا تۇرعىندارى قارسىلىق اكتسياسىن جالعاستىرىپ, جاقىن كۇندەرى بريفينگ الاڭىنا شىعىپ, Mangilik Residence-ءتىڭ سالىنباۋىن بيلىككە قايتا تالاپ ەتەمىز دەيدى.
