قازىر «سەرگەك» كامەراسىن ءبارى بىلەدى, «سەرگەك» جۇيەسى جۇرگىزۋشىلەردىڭ قاتال باقىلاۋشىسىنا اينالدى, ەرەجە بۇزساڭ, ايىپپۇل كەلەدى, «نولدىك توزىمدىلىك» پەن «جازادان جالتارماۋ» قاعيداسى تاعى بار. پوليتسيا دەپارتامەنتى ەلورداداعى جول-كولىك وقيعالارىنىڭ ازايۋىنا «سەرگەك» جۇيەسىنىڭ اسەرى مول دەيدى (نۇر-سۇلتان قالاسىندا جولدان قازا تاپقاندار تۋرالى ناقتى ستاتيستيكا سوڭعى جىلى ەكى ەسەگە ازايعان), دەگەنمەن سوڭعى كەزدەرى جول ۇستىندەگى «سەرگەك» كامەرالارىنا, ايىپپۇلدارعا قاتىستى جۇرگىزۋشىلەر تاراپىنان سۇراق كوپ بولىپ تۇر. ءبىز ۇسىنعان كەي سۇراقتارعا نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ پوليتسيا دەپارتامەنتى اكىمشىلىك پوليتسيا باسقارماسىنىڭ اعا ينسپەكتورى باۋىرجان توقجۇمانوۆ جاۋاپ بەرەدى.
– كولىك يەسىنە ساۋىردەن بەرى 140 مىڭ تەڭگە ايىپپۇل كەلگەن, ول ونىڭ زاڭدى-زاڭسىزدىعىن قالاي تەكسەرە الادى, سوتتاسۋىنا بولا ما؟
–اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردى تىركەۋ اۆتوماتتى رەجيمدە جۇمىس ىستەيتىن سەرتيفيكاتتالعان ارنايى تەحنيكالىق قۇرالدارمەن جۇزەگە اسىرىلادى. «سەرگەك» فوتو جانە ۆيدەو جازبا اپپاراتتىق-باعدارلامالىق كەشەندەرىندە تەكسەرۋ ناتيجەلەرى نەگىزىندە «قازاقستاندىق ساراپتاۋ جانە سەرتيفيكاتتاۋ ورتالىعى» جشس بەرگەن تەكسەرۋ كۋالىكتەرى بار, وعان سايكەس ولشەۋ قۇرالدارى قولدانۋعا جارامدى جانە پايدالانۋعا رۇقسات ەتىلگەن, سوندىقتان اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردى انىقتاۋ بويىنشا قاتەلىكتەر بولۋى مۇمكىن ەمەس. ەگەر ەلەكتروندى ۇكىمەتتىڭ ۆەب-پورتالىندا كولىك قۇرالىنىڭ يەسى كورسەتكەن ابونەنتتىڭ ۇيالى تەلەفون نومىرىنە ماتىندىك حابارلاما جىبەرىلسە, تاپسىرىس ءتيىستى تۇردە جەتكىزىلگەن دەپ تانىلادى.
– قالادا 68 كم/ساع الدە 60 كم/ساع جىلدامدىقپەن جۇرەمىز بە؟
– جول قوزعالىسى ەرەجەسىنىڭ 10-تاراۋىنىڭ 2-تارماعىنا سايكەس, ەلدى مەكەندەردە كولىك قۇرالدارىنىڭ 60 كم/ساع-تان اسپايتىن جىلدامدىقپەن جۇرۋىنە رۇقسات ەتىلەدى, ءتيىستى جول بەلگىلەرىمەن بەلگىلەنگەن, بىراق 90 كم/ساع-تان اسپايتىن ارنايى قوزعالىس رەجيمىن قوسپاعاندا جانە تۇرعىن اۋداندار مەن اۋلالاردا 20 كم/ساع-تان اسپايدى. قولدانىستاعى زاڭناماعا سايكەس جول بەلگىلەرى مەن جول بەلگىلەرىنىڭ تالاپتارىن ساقتاماعانى ءۇشىن ايىپپۇل 3 اەك قۇرايدى.
– ەگەر جولداعى قۇقىقبۇزۋشىلىقپەن كەلىسپەيتىن بولسام, نە ىستەۋىم كەرەك؟
– حاتتاما تولتىرىلعان ساتتەن نەمەسە اكىمشىلىك قۇقىقبۇزۋشىلىق تۋرالى نۇسقاۋلىق كەلگەن ۋاقىتتان باستاپ 10 جۇمىس كۇنى ىشىندە مەملەكەتتىك ورگانعا بارىپ شاعىمدانۋعا قۇقىلىسىز. ەگەر ول جول-كولىك ەرەجەسىنە قاتىستى زاڭ بۇزۋشىلىق بولعان جاعدايدا, وندا ول ءىىم قاراستى اكىمشىلىك پراكتيكا بولىپ تابىلادى.
– باعدارشامعا نەشە مەتر جەتپەي توقتاۋ كەرەك؟
– نۇر-سۇلتان قالاسىندا قيىلىستاردىڭ كوپشىلىگى 5.33 «توقتاتۋ سىزىعى» اقپاراتتىق-باعىتتاۋ بەلگىلەرىمەن جانە بەلگىلەۋ سىزىعىمەن جابدىقتالعان.
– نۇر-سۇلتاندا «سەرگەك» كامەراسىنا ءتۇسىپ قالعان باسقا قالانىڭ ماشينالارى بولسا, ايىپپۇل قالاي كەلەدى ەكەن؟
– باسقا قالانىڭ اۆتوكولىك قۇرالدارى ءۇشىن حابارلاما ادەتتەگى رەجيمدە جۇرەدى, SMS حابارلاما جىبەرىلەدى نەمەسە كولىك قۇرالىنىڭ يەسى تىركەلگەن جەرىنە تاپسىرىس حات جىبەرىلەدى.
– «سەرگەك» كامەراسىمەن كەلگەن ايىپپۇلدىڭ 50 پايىزىن تولەۋگە بولا ما؟
– قازاقستان رەسپۋبليكاسى اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنىڭ 811-بابىنىڭ 1-بولىگىنە سايكەس, اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان ادام ءوزىنىڭ كىناسىن مويىنداعان جاعدايدا 7 جۇمىس كۇنى ىشىندە ايىپپۇل مولشەرىنىڭ 50 پايىزىن تولەۋگە مۇمكىندىگى بار.
– ماشينانىڭ ءنومىرى الدىندا دا, ارتىندا دا بار, ال موتوتسيكلدە ارتىندا عانا, موتوتسيكلدەر «سەرگەك» كامەراسىنا سيرەك تۇسە مە؟
– «سەرگەك» اپپاراتىمەن اۆتوكولىك قۇرالدارىنىڭ مەملەكەتتىك تىركەۋ نومىرلەرىن ارتقى جاعىنان دا تانىپ قۇقىقبۇزۋشىلىقتارىن تىركەيدى, سونىمەن قاتار موتوتسيكل قۇرالدارىنىڭ دا قۇقىق بۇزۋشىلىقتارى انىقتالىپ, راسىمدەلەدى. زاماناۋي جابدىقتار جەتكىلىكتى دەڭگەيدە دامىعان جانە قويىلعان مىندەتتەردى شەشۋگە قابىلەتتى. كامەرا ءۇشىن بۇل اۆتوموبيل نەمەسە موتوتسيكل ەكەنى ماڭىزدى ەمەس. ونىڭ ۇستىنە, اۆتوكولىكتىن ءنومىرى قاساقانا اۋدارىلسا دا, جۇيە ونى تاني الادى.
– «سەرگەك» جول ەرەجەسىن بۇزعاندى نەشە مەتردەن كورە الادى, ونى الداۋ مۇمكىن بە؟
– «سەرگەك» كامەرالارى بۇزۋشىلىقتاردى 50-دەن 100 مەترگە دەيىن انىقتاپ تىركەيدى, ويتكەنى كامەرالار ءىس جۇزىندە بارلىق قيىلىستاردا ورنالاسقان, سەرگەك كامەرالارىن الداۋ مۇمكىن ەمەس.
– شەتەلدە بولعاندا كامەرالاردى سيرەك كوردىم, مىسالى پراگادا, پاريجدە كامەرا مۇلدەم از… وسى نۇر-سۇلتاندا قانشا كامەرا بار؟
– نۇر-سۇلتان قالاسىندا 6000-نان استام كامەرا جول ەرەجەلەرىن بۇزۋ فاكتىسىن باقىلايدى, سونىمەن قاتار 7000-عا جۋىق كامەرا قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى باقىلايدى.
– ايىپپۇلدى بانك ارقىلى تولەدىم. الايدا egov.kz/qamqor.gov.kz رەسۋرستارىندا ايىپپۇل تولەنبەگەن دەپ كورسەتىلگەن. نە ىستەۋ كەرەك؟
– مۇنداي جاعدايدا تۇبىرتەكتى الىپ, ءىىم اكىمشىلىك پراكتيكا بولىمىنە جۇگىنۋ كەرەك. ءبولىم ماماندارى تۇبىرتەكتى كورسەتۋ نەگىزىندە اتالعان ايىپپۇلدى تىزىمنەن الىپ تاستايدى.
– پلانشەتتە جازىلعان ايىپپۇلدى قالاي تولەيدى؟
– الدىمەن تىركەلگەن اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتى تاۋىپ الۋ كەرەك. ال ونى تەك جسن ارقىلى عانا ىزدەۋگە بولادى. مۇنداي جاعدايدا ايىپپۇل قۇقىق بۇزۋشىلىق تىركەلگەن كولىك يەسىنىڭ جسن-ىنە جازىلادى. ەگەر كولىك ءسىزدىڭ اتىڭىزعا تىركەلمەگەن جاعدايدا, وندا ءوز جسن-ءىڭىز ارقىلى ايىپپۇلدى ىزدەۋ مۇمكىن ەمەس. سونداي-اق, اكىمشىلىك ايىپپۇلداردىڭ بار ەكەندىگى تۋرالى بارلىق قاجەتتى اقپاراتتى «egov.kz» ەلەكتروندىق ۇكىمەت پورتالىندا ەتسپ كىلتى ارقىلى ونلاين رەجيمىندە تەكسەرۋگە, تولەۋگە بولاتىندىعىن, qamqor.gov.kz اقپارات الا الاتىنىن حابارلايمىز. ونلاين تولەم فۋنكتسياسى Kaspi.KZ تولەم پلاتفورماسىندا دا بار.
ءسوز سوڭىندا ايتارىم, نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ پوليتسيا دەپارتامەنتى اكىمشىلىك پوليتسيا باسقارماسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىنە سايكەس جۇرگىزۋشىلەر جول بەلگىلەرى مەن جول بەلگىلەرىنىڭ تالاپتارىن ورىنداۋعا مىندەتتى ەكەنىن ەسكە سالادى.
كولىك جۇرگىزۋشىلەرى نە دەيدى؟
جۇماعازى كەنجەبەك, قالا تۇرعىنى
ەرىنبەي بارىپ انىقتاۋ كەرەك
– ءوز باسىم ايىپپۇل ماسەلەسىمەن ارنايى اينالىستىم. اۆتوبۋس لينياسىنا ءتۇسىپ كەتە بەرەمىن, سودان ايىپپۇل كەلە بەرەدى. سويتسە, ەگەر ءجيى ەرەجە بۇزىپ, كولىگىڭىز وسى نەگىزدە بىرنەشە رەت تىركەلسە, ءتىپتى لينياعا تۇسپەي-اق سول جولدى قيىپ وتسەڭ دە «سەرگەك» سونى اۆتوماتتى تۇردە قوسىپ جىبەرۋى دە مۇمكىن ەكەن. مەن ارنايى بارىپ تەكسەرتتىم. ەگەر ءبىرىنشى لينيادا «سەرگەك» تىركەسە, ەكىنشى «سەرگەك» تە مىندەتتى تۇردە تىركەۋ كەرەك, سونى انىقتاۋ قاجەت, ال ەگەر ءبىر «سەرگەك» تىركەمەسە ايىپپۇلدى الىپ تاستاۋ مۇمكىندىگى بار, ونداعى ادامدار سول ءۇشىن وتىرادى. ول ءۇشىن الدىمەن لەسوزاۆود جاقتاعى جەتىگەن كوشەسىندەگى اكىمشىلىك پوليتسياسىنا بارۋ كەرەك, سوندا بارىپ تالاپ-ارىز جازاسىز, سول تالاپ-ارىز نەگىزىندە حقكو-عا بارىپ قاراتاسىڭ. ول استراحان تاسجولى باعىتىندا قالانىڭ سىرتىندا ورنالاسقان. كوبىنە وسى ارناۋلى حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىندا كەزەك كوپ بولادى. كەيدە ماسەلەڭدى ناقتى انىقتاۋ ءۇشىن جارتى كۇنىڭ كەتەدى. بۇعان كوبىنىڭ ءتوزىمى جەتە بەرمەيدى سوندىقتان ادامدار قولىن سىلتەپ كەتىپ قالىپ جاتادى. ال ەگەر بارساڭىز, انىقتاساڭىز كوبىنە ماسەلە وڭ شەشىمىن تاۋىپ جاتادى.
جىبەك قامىزبايقىزى,
جولاقتاردىڭ بوياۋى ساپاسىز با؟
– كوشە تار, امالسىز لينياعا شىعاسىڭ, كولىكتەر وتە تىعىز كەلە جاتادى. سوتتاسقانمەن پايداسىز دەپ ويلايمىن, قانشا ۋاقىت كەتەدى. ءوز باسىم مۇنى دۇرىس شەشىم دەپ ويلامايمىن. وسى «سەرگەككە» 300 مىڭعا دەيىن ايىپپۇل تولەگەن ادامدار بار. «تولە» دەپ كەلەدى, بۇزۋشىلىق قالاي بولدى, سەبەپتەرى كورسەتىلمەيدى. سونىمەن بىرگە جولدىڭ جولاقتارى بار عوي, قوس جولاق بار, بۇرىلۋعا بولاتىن ۇزىلگەن جولاقتار بار, سولاردىڭ بوياۋلارى كەتىپ قالا بەرەدى, بوياۋى ساپاسىز با بىلمەدىم, جەر كادىمگى اسفالت بولىپ جاتادى, سونى باسىپ كەتسەڭ, مىندەتتى تۇردە «سەرگەك» ءتۇسىرىپ الادى.
ەسكەندىر تاسبولات
«سەرگەككە» ريزامىن
– «سەرگەك» پايدا بولعاننان كەيىن ەشكىم جىلدامدىقتى 60 كم/ساع-تان اسىرمايتىن بولدى, اسىرەسە دجيپ ايداعان بايلار ساباسىنا ءتۇستى. قازىر بۇرىنعىداي ماشينالار بىت-شىت شىققان, اۋدارىلىپ قالعان جول اپاتىن مۇلدەم كورمەيمىز, ال ادام قاعىپ كەتكەن جاعدايلاردى مۇلدەم كورمەيتىن بولدىق. سوندىقتان «سەرگەكتى» قولدايمىن. نۇر-سۇلتاندا كولىك جۇرگىزۋ مادەنيەتى, جولدا ءجۇرۋ مەنتاليتەتى وزگەرگەنى بايقالادى.
