Jyl saiyn jaŋa oqu jyly bastalysymen, jyldaǧy dästür boiynşa, studentterdı uaiymǧa salatyn kez – jataqhana mäselesı tuady. Studentter üiınen oryn jetıspeuşılık statistikasy aua raiyndai myŋ qūbylyp tūratynyna közımız de üirenıp qaldy. Biyl būl mäsele tıpten uşyǧa tüstı. Demografiialyq ösım men grant sanynyŋ köbeiuınen jataqhana tapşylyǧy artyp keledı.
Joǧary oqu oryndarynyŋ basym bölıgı – megapolisterde. Säikesınşe, arman quyp, bılım alamyn degen studentter ırı qalalarǧa aǧylyp keledı. Beldı universitetterdıŋ jataqhanalaryna ornalasamyn degen bılım aluşylarǧa oryn jetpei, qazırde tuǧan-tuystyŋ päterıne sūranyp, tanysy joqtary dala kezıp jüruı – jauyr bolǧan taqyryp.
Jylda jataqhana mäselesı tamyz-qyrküiek aiynda, oqu jylyna taqalǧan kezde örşi tüsedı. Ony bıletın päterdı jalǧa beruşıler studentterdı biznes közıne ainaldyryp, päter aqysyn aspandatatyny bar. Studentter üiıne kıruın kırgenımen, ıştegı jai-küi, jataqhanalardyŋ tūruǧa jaramdylyǧyn tekseretın arnaiy komissiia da joq.
Oryndalmaǧan jospar – salynbaǧan jataqhana
Prezident Qasym-Jomart Toqaev 2020 jyldyŋ mamyrynda aldaǧy 5 jyldyŋ ışınde kemınde 90 myŋ oryndy jataqhana salynuy tiıs ekenın aitqan edı. Ükımet te biyl 75 myŋ oryn studentterge berıletının atady. Al resmi aqparat boiynşa, biyl tek 1 470 orynǧa arnalǧan 6 jataqhana ǧana salynǧan eken. Sonda jospardaǧy 75 myŋ oryn qaida qaldy? Berılgen uäde ıs jüzınde emes, qaǧaz jüzınde ǧana berılıp tūr.
Respublikanyŋ 104 joǧary oqu ornynda barlyǧy 309 jataqhana bar. Onda 101522 student tūrady. Onyŋ ışınde 15324 orny bar 100 jataqhana jalǧa alynǧan eken. Negızınen, studentterdı eldegı 120 oqu ornynyŋ 28-ı ǧana jatyn orynmen qamtamasyz etıp otyr. Ūlttyq, memlekettık sanatqa jatatyn joǧary oqu oryndarynan bölek, jekemenşık universitetterdıŋ basym bölıgınde jataqhana tıpten qarastyrylmaǧan. Osy tūrǧydan alǧanda, jataǧy joq, jaǧdaiy jasalmaǧan universitetterdı jabu mäselesın qarastyru kerek siiaqty.
Salynatyn jataqhanalar sapaly bola ma degen küdık taǧy bar. Sebebı qazırde köpşılık studentterdıŋ jatyn orny, bölmesı, as üiı eskı. Jyl ötken saiyn jaŋarmaidy da. Sonyŋ özınde kögergen bölmelerge studentter talasyp jatyr…
89 myŋ student jataqhanaǧa mūqtaj
Ǧylym jäne joǧary bılım ministrı Saiasat Nūrbek Ükımet otyrysynda mäselenı şeşu joly retınde joǧary oqu oryndarynyŋ basşylaryna studentterdı qonaq üiler men jalǧa berıletın, bos tūrǧan hostelderge jeŋıldetılgen baǧamen ornalastyrudy ūsyndy.
Ministr, negızınen, tapşylyq Almaty men Astana şaharlarynan baiqalatynyn aitty. «Äl-Farabi atyndaǧy Qazaq ūlttyq universitetınde – 15122 tösek-oryn, L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde – 5000 tösek-oryn, Qazaq ūlttyq qyzdar pedagogikalyq universitetınde – 4500, Abai atyndaǧy Qazaq ūlttyq pedagogikalyq universitetınde – 4000, Q.Sätpaev atyndaǧy Qazaq ūlttyq tehnikalyq zertteu universitetınde 3000 tösek-orynǧa degen qajettılık bar» dedı ministr öz sözınde.
Respublikanyŋ 104 joǧary oqu ornynda barlyǧy 309 jataqhana bar. Onda 101522 student tūrady. Onyŋ ışınde 15324 orny bar 100 jataqhana jalǧa alynǧan eken. Negızınen, studentterdı eldegı barlyǧy 120 oqu ornynyŋ 28-ı ǧana jatyn orynmen qamtamasyz etıp otyr. Ūlttyq, memlekettık sanatqa jatatyn joǧary oqu oryndarynan bölek jekemenşık universitetterdıŋ basym bölıgınde jataqhana tıpten qarastyrylmaǧan. Demek, jataǧy joq, jaǧdaiy jasalmaǧan universitetterdı jabu mäselesın qarastyru kerek
Sondai-aq Saiasat Nūrbektıŋ aituynşa studentterge päter jaldauǧa arnaiy subsidiia berıledı. Biudjetten 160-170 myŋ teŋge qarjy şyǧaru jospary bar. Bılım aluşylarǧa ai saiyn 50-60 myŋ teŋge qolǧa berıledı. Aita ketu kerek, 7,5 myŋ student kömekke mūqtaj. Olardyŋ ışınde halyqtyŋ äleumettık osal toptarynan, auyldyq jerlerden jäne tolyq emes otbasylardan şyqqan balalar bar.
Qonaqüilerge ornalasqan kei universitetterdıŋ studentterı «jaŋa» jataqhananyŋ bır bölmesınde 10 adam tūruyna narazy. Qazaq ūlttyq qyzdar pedagogikalyq universitetınıŋ studentı Arman Esjol universitet ūsynǧan qonaq üide keluşıler sany köp bolǧan soŋ, jaily jaǧdai jasalynbai otyrǧanyn bıldırdı.
– Päter jaldau üşın köp aqşa qajet. Universitetpen kelısımşart ornaǧan qonaq üide oryn qalmady. Bır bölmede 8 adam tūramyz. Mūndai jaǧdaida sabaq oquymyzǧa qiyndyq tuyp otyr, – dedı student. Bügıngı taŋda Ǧylym jäne joǧary bılım ministrlıgı janynan jataqhana boiynşa jedel ştab qūrylǧan. Sonymen qatar 1450 bıryŋǧai bailanys ortalyǧy jūmys ısteidı.
Oryn jetpegender päter de tappai jür
Studentter üiınen oryn bırınşı kezekte äleumettık statusy bar bılım aluşylar men 1-kurs studentterıne berıledı. Köpbalaly otbasynan şyqqan, mügedektıgı bar, tolyq emes otbasynan şyqqan balalarǧa oryn tabylady. Sondai-aq studenttık ömırde belsendı, qoǧamdyq jūmystarǧa atsalysatyndarǧa da esık aşyq. Al jataqhanadan qol üzgen bılım aluşylar amalsyz päter jaldaidy.
Türlı sait pen habarlandyrulardy aşyp qarasaŋyz, päterlerdıŋ baǧasynan adam şoşidy. Mäselen, ärbır üşınşı tūrǧyny – studentterden qūralǧan Almaty qalasynda bır bölmelı päterdı bır künge jaldap tūruǧa kem degende 15 myŋ teŋge qajet. Päter üşın aiyna 450 myŋ teŋge şyǧarudyŋ özı student üşın ülken salmaq. Onyŋ üstıne oqudyŋ aqysyn tölep jürgen, grantta oqymaityndar qanşama?!.
Elordada ekı bölmelı päter baǧasy 180-200 myŋnan bastalady. Päterdı tabuyn tapqanymen, jalǧa beruşı qojaiyndar päter aqysynyŋ jartysyn depozit retınde sūraidy. Būdan bölek, studentter kerek-jaraǧy men tamaǧyna aqşa şyǧarady. Osylaişa jer-jerdı jaǧalap jürgen studenttıŋ qaltasynda aiyna kemı 200 myŋ teŋge boluy kerek-aq.
Jasyratyny joq, Reseiden keluşılerdıŋ aǧylyp keluı būl problemany uşyqtyra tüstı. Migranttarǧa päter aqysyn ekı-üş ese baǧamen berıp, paida tauyp, biznes közıne ainaldyrǧan päter ielerı jetıp artylady. Arzan baǧada jaldap kelgen student balalar päterdı bosatuyn sūrap, tıptı quyp şyqqanyn äleumettık jelılerde aşyna jazdy.
Äl-Farabi atyndaǧy Qazaq ūlttyq universitetınıŋ 2-kurs studentı Marjan Bekenova oqu oryndaryndaǧy aldaǧy emtihan tapsyru merzımı jaqyndap qalsa da, älı tūratyn oryn ızdep jürgenın aitady.
– Öz elımızde tūryp, älemdegı saiasi ahualdyŋ qūrbandaryna bız ainalyp otyrmyz. Şeteldıkterdıŋ 3 ese qymbat baǧamen töleuı üşın bız endı tapqan päterlerımızden şyǧuǧa mäjbürmız. Öz basym jarty ai päter ızdedım. Baǧalary «ūşyp» ketken. Taptym-au degende, kırgenıme 10 kün de ötken joq, päterdı bosatudy sūrap jatyr, – dedı student Marjan.
Jaily orny bardyŋ ülgerımı jaqsy
Barar jerı, tūrar mekenı bar adamnyŋ köŋılı qaşan da jai. Jatyn oryn ızdegen studentterdıŋ köpşılıgı sergeldeŋge salǧan mäselesımen jürgende, oquyn ūmytyp jatady. Al arman quyp, qalaǧa keluınıŋ negızı sebebı bılım alu emes pe?!
«Qazaqstan studentterınıŋ aliansy» respublikalyq studentter qozǧalysynyŋ atqaruşy direktory Azat Teŋgebaevtyŋ oiynşa, jataqhana mäselesı bılım aluşynyŋ oqu ülgerımıne de äser etedı.
– Biyl oquǧa tüsken bılım aluşylardyŋ sanynyŋ köptıgı jaǧynan Almaty qalasy köş bastap tūr. Olardyŋ köbısıne jataqhana berılgen. 2018 jyly 75 myŋ oryndyq jataqhana salynu mäselesı qozǧalǧan edı, alaida tört jylda tek 30 myŋǧa juyǧy ǧana salyndy. Al negızınde biyl būl jospar aiaqtaluy kerek edı. Elımızdegı barlyq JOO oryndarynda jataqhana jetıspeidı. Sodan studentter päterge şyǧu üşın qosymşa jūmys ıstep, oqudan basqa düniege oilaryn bölu kerek bolady. Iаǧni, olardyŋ sapaly bılım aluy qiyndaidy, – dedı ol.
Būdan basqa, päter aqysyn töleimın dep sabaqty keiınge qoiǧan studentter ata-analaryna salmaq salmaiyn degen oimen jūmys ızdestıredı. Osydan şyǧyp jūmyssyzdyq mäselesıne tıreletınder bar. Būl endı bölek taqyryp.
