Sanaly ǧūmyryn bır ǧana mekemede eŋbek etuge arnaǧan adamdy bılesız be? Ondailar bügınde neken-saiaq. Al astanalyq qalamger Bäduan İmaşūly solardyŋ qatarynan. Bır ǧasyrdan astam tarihy bar Aqmola oblystyq «Arqa ajary» gazetınde 40 jyldan astam uaqyt taban audarmastan qyzmet atqarǧan aǧamyz – qazaq baspasözınıŋ qalamy ūşqyr, oiy jüirık körnektı ökılınıŋ bırı, Qazaqstannyŋ qūrmettı jurnalisı. Arqa öŋırıne tanymal tūlǧa, Qorǧaljyn audanynyŋ qūrmettı azamaty, Qazaqstan Jurnalister odaǧy men Jambyl atyndaǧy halyqaralyq syilyqtardyŋ iegerı biyl 75 jasqa tolyp otyr.
Jıgıttıŋ jaqsysy – naǧaşydan
Ejelden Qydyr daryp, qūt qonǧan Qorǧaljyn öŋırı – ataqty adamdarǧa bai ölke. İmaş äuletınen taraǧan Bäduan aǧa solardyŋ sarqynşaǧy dese de bolady. Qalyŋ oqyrmanǧa jaqsy mälım, ol kısınıŋ esımı de erekşe. Es bılgelı men mūndai atty būryn-soŋdy estımeppın. Maǧynasyn sūraǧanymda, ol kısı bylai dep äŋgımesın örbıttı:
«Ol kezde köktem erte şyǧady eken. Jer aiaǧy keŋıp, eŋbek adamdary jailauǧa köşken tūsta, Aqmola oblysynyŋ Qorǧaljyn audany men Qaraǧandy oblysynyŋ Nūra audany şekarasynda Qūlanötpes degen özen bar. Sonyŋ bır saǧasynyŋ boiynda kiız üide Rämila anam aiy-künı jetıp, şekesı torsyqtai balany düniege äkelgen eken. Ekınşı düniejüzılık soǧystyŋ aiaqtalǧanyna üş jyl tolǧan kün bolsa kerek. Äkem sauyn fermasynyŋ brigadirı, audan ortalyǧynda merekege orai ūiymdastyrylǧan ıs-şaradan kelse, auyldastary «Jeŋıs künı tuǧan säbidıŋ aty Jeŋıs bolsyn!» dep qauqyldasyp jatady. Arada ekı-üş kün ötken soŋ ırgeles auylda tūratyn şeşemnıŋ jalǧyz aǧasy İmanbai aqsaqal ädeiı at basyn būryp, jienın köruge jailau törıne keledı. Dämnen ala otyryp, bıraz äŋgımelesken soŋ ülkender jaǧy ol kısıge: «Azan şaqyryp, jiennıŋ atyn özıŋız qoiyŋyz» dep ötınış aitady. Naǧaşym arab, parsy tılderın jetık bıletın dındar adam edı. Asyqpai namazyn oqyp, Qūran kıtabyn paraqtap otyryp: «Būl balanyŋ aty Bäduäm bolsyn» dese kerek. Ol kezde būl sözdıŋ maǧynasyn eşkım aŋǧarmaǧan siiaqty. Qūjatyma da orys transkripsiiasymen «Baduan» dep jazylyp ketedı. Tek 2011 jyly däm jazyp, bäibışemmen ülken qajylyq saparyna baryp, mınäjat etudıŋ sätı tüskende, bır ūstazdan osy sözdıŋ maǧynasyn sūradym. Ol kısı maǧan bylai dep tüsındırdı: «Şyndyǧynda, būl atau parsy tılınen arabşaǧa engen, «qaitalau» degen maǧynany bıldıredı, Qūran aiattarynyŋ qaiyrmasy sanatynda qoldanylady».
«Arqa ajary» – ömırınıŋ mektebı
Qarap otyrsaq, qyryq jyl degen qas-qaǧym sät eken-au. Mektep bıtırısımen auylda mehanizator bolyp eŋbek etıp, keŋes armiiasynyŋ qatarynda äskeri boryşyn ötegennen keiın, 1971 jyldyŋ 16 mausymynda oblystyq «Kommunizm nūry» – qazırgı «Arqa ajary» gazetınıŋ tabaldyryǧyn imene attaǧan balaŋ jıgıt alǧaşqyda korrektor, arada üş aidan artyq uaqyt ötkende kışı ädebi qyzmetker lauazymyna ie bolady. Keiın bas redaktordyŋ orynbasary, Astanadaǧy tılşıler qosynynyŋ jetekşısı qyzmetterın de abyroimen atqarady.
Osy jyldar aralyǧynda Änuar İpmaǧanbetov, İbragim Qaparov, Ämırǧali Nürkışev, Oktiabr Älıbekov, Jomart Äbdıhalyq jäne Jabal Erǧaliev syndy redaktorlarmen qyzmettes boldy. Bırge eŋbek ete jürıp, olardyŋ jaqsysyn üirendı, ömırıne azyq ettı.
Redaksiiada qyzmet atqaryp jürgende ekı ret audandyq gazetke redaktor bolyp baruǧa ūsynys tüsıp, keiın qalalyq partiia komitetınıŋ ügıt-
nasihat bölımıne nūsqauşylyq qyzmetke şaqyrtu alǧanda da lauazymdardan öz erkımen bas tartty. Şyǧarmaşylyq ortany qiyp kete almady. Osylaişa, «Arqa ajary» onyŋ ömırlık mektebıne ainaldy.
Qoǧamdyq jūmystardyŋ bel ortasynda
Aǧada ataq-qūrmet az emes. Soŋǧy 20 jylǧa juyq uaqyttan berı respublikalyq ardagerler ūiymy qoǧamdyq keŋesınıŋ müşesı. Qalanyŋ, oblystyŋ qoǧamdyq-saiasi ömırıne belsene atsalysyp keledı.
Kezınde qalalyq komsomol ūiymynyŋ plenum müşesı bola jürıp, jastar tärbiesındegı kürmeulı mäselelerdıŋ şeşıluıne aralasty, qazaq mektepterıne balalar jinau üşın köşe-köşenı aralap tızım jinap, Aqmola atyn qaitaruǧa, oblystyq «Tıl jäne mädeniet» qoǧamyn qūruǧa, qalada qazaq drama teatryn aşuǧa bailanysty hattar ūiymdastyryp, gazet ūjymymen bırge köp eŋbek sıŋırdı.
Ol kezde №4 qazaq orta mektebı, «Kommunizm nūry» gazetı men ortalyq meşıt qana qazaqşa mekemeler sanatynda boldy. Soǧan qaramastan, ūlttyq dästürlerdı ükılep kele jatqan aǧanyŋ marqūm Mūrat Kereibaiūlymen bırlesıp, «Nauryz meiramy», «Qymyzmūryndyq», «Şaşu», «Tūsau kesu» siiaqty merekelık şaralardyŋ qoiylym ssenariilerın jazuǧa atsalysty.
Bır erekşelıgı, aǧamyzdyŋ bai kıtaphanasy bar. Onysyn özı, balalary oqyp-bılıp qana qoimaidy, tuyp-ösıp, bılım alǧan qazırgı №1 Qorǧaljyn orta mektebımen bölısıp otyrady. Olai deuımızge negız de joq emes. Osydan bes jyl būryn mektep bıtıruşılerdıŋ 50 jyldyq kezdesu keşınde jeke kıtaphanasynan atalmyş bılım ordasyna 100 kıtabyn, biylǧy soŋǧy qoŋyrau qarsaŋynda osy mektepke taǧy 350 kıtabyn syiǧa tartty.
Qalamger aǧa ekı tıldı erkın meŋgergen. Sonyŋ nätijesınde Ä.Näbiev, V.Gundarev, H.Rahimov, A.Dubiskii, M.Hasenov syndy jäne basqa da jerles jazuşylardyŋ şyǧarmalaryn qazaq tılınen orys tılıne jäne kerısınşe audaryp, jariialady. Bırneşe kıtaptyŋ redaktory boldy.
«Arqa ajarynda» jürıp otbasyn qūrdy. Ömırlık jary Güljan Ǧazizqyzy 20 jyldan astam uaqyt qaladaǧy №6 emhananyŋ bas därıgerı qyzmetın abyroimen atqaryp, qalalyq mäslihattyŋ deputaty boldy. El üşın atqarǧan eŋbegı elenıp, «Qūrmet» ordenın ielengen jeŋgei ekeuı üş ūl ösırıp, olardan örbıgen nemerelerın adal eŋbek etuge, bılımdı de bılıktı azamat boluǧa tärbieledı. Bügınde sol qūlynşaqtarynyŋ qyzyǧyna kenelıp, rahatyn körude. Şöberenıŋ de auyly alys emes… Tek sol ūrpaǧynyŋ bolaşaǧyna alaŋdaidy. Äsırese kompiuter, ūialy telefonnyŋ köz janaryna, jüikesı men oilau qabıletıne kerı äser etetının eskerıp, olardyŋ kıtap oquy men eŋbek etuıne köbırek köŋıl böledı. Jalǧan jyltyraqqa qyzyqpauyn qadaǧalaidy. Bastysy, qasyndaǧy jany jaisaŋ, bolmys-bıtımı qarapaiym adamdardy jatsynbauǧa baulyp keledı.
Quanyştysy sol, bızdıŋ Bäkeŋ ömırınıŋ osynau maǧynaly kezeŋın otbasynyŋ altyn qazyǧy bolǧan jan-jarymen bırge bala-şaǧanyŋ şattyqqa toly ortasynda qarsy aldy. Sol üşın de Jaratqanǧa künıne myŋ märte şükır etedı.
Sonau bır jyly asqaraly 60-qa kelgenınde belgılı aqyn, marqūm Käkımbek Salyqov Bäkeŋe arnap:
Saryarqa gazetınde «Arqa ajary»,
Bauyrmal asyl dostar bar ǧajaby.
Bäduan – sonyŋ bırı, şyn qairatker,
Jainaidy ony körseŋ jan bazary…
…Zor saulyq, aqyl, qairat bar keregı,
Otbasy – ortaŋ bırge äl beredı.
Jüre ber ortamyzda jairaŋ qaǧyp,
Bäduan – «Arqa ajary» bäiteregı, – dep jyr joldaryn arnaǧan eken.
Bügınde sol alyp bäiterektei japyraǧyn jaiyp, tamyryn tereŋge tartqan, bosaǧasyna bereke bailanǧan, baquatty da baqytty otbasynyŋ atasy atanǧan aǧamyzdyŋ tört qūbylasy tügel, ainalasy aman bolsa eken!
