Är qalanyŋ, är üidıŋ ajaryn kırgızetın jerı – aulalary. Elordanyŋ aulalary da ai emes, tıptı kün saiyn körkeiıp keledı. Aulalar, eŋ aldymen, tūrǧyndardyŋ bos uaqytynda tynyǧatyn, seiıl-seruen qūratyn jerı. Bır quanarlyǧy, soŋǧy 4 jylda astanalyqtar «Halyq qatysatyn biudjet» jobasy arqyly öz aulasyn abattandyruǧa belsendı türde atsalysyp keledı.
Elordada 2019 jyldan berı «Halyq qatysatyn biudjet» jobasy jüzege asyp keledı. Bügıngı taŋda bas qaladaǧy barlyq bes audannyŋ aulasy da sol aumaq tūrǧyndarynyŋ ūsynysy, ötınış-tılegı negızınde damyp, ajarlana tüsude.
Qazırgı kezde Astanada zaman talabyna sai barlyq qajettı qūraldarmen jabdyqtalǧan aulalar az emes. Ondaǧy ärtürlı jastaǧy balalarǧa arnalǧan oiyn alaŋdary men türlı tüstı qondyrǧylar, ätkenşekter men asfalttalǧan jaiau jürgınşıler joldary – bärı-bärı tūrǧyndarǧa laiyqtalǧan. Nemerelerın oinatuǧa şyqqan ata-äjeler üşın de äŋgımelesıp, didarlasuǧa arnalǧan jaily oryndyqtar men qoqys jäşıkterı, tıptı sportpen ainalysamyn degenderdıŋ şynyǧuy üşın de barlyq jaǧdai jasalǧan.
Elordanyŋ eskı bölıgı men bas qaladan syrtqary ornalasqan eldı mekenderge de köbırek köŋıl bölınude. Mamandardyŋ mälımdeuınşe, osy bır igı dästür aldaǧy uaqytta laiyqty jalǧasyn tabady. Sebebı Astana aulalaryn abattandyru – Memleket basşysynyŋ tıkelei baqylauynda.
100 aula abattandyrylady
Almaty audanynda barlyǧy 465 oramışılık aula aumaǧy men 7 saiabaq, 37 gülzar ornalasqan. Aǧymdaǧy jyly audan äkımınıŋ apparatymen 60 aulada abattandyru jūmysy josparlanuda. Osy jylǧa josparlanǧan aulalardy abattandyru jūmysynyŋ üşten bır bölıgı oryndaldy.
Bügıngı taŋda Ş.Qūdaiberdıūly daŋǧylyndaǧy №25/1, 29/1, B.Momyşūly daŋǧylyndaǧy №18, 18/1 üiler men Manas köşesındegı №23/1 üilerdıŋ aulasy «Halyq qatysatyn biudjet» baǧdarlamasy şeŋberınde abattandyryluda. Mūnda balalar men köpfunksionaldy sport alaŋdary, qūmsalǧyştar, ätkenşekter paida boldy, futbol men stritbol alaŋdary, şamdar ornatyldy, köşetter otyrǧyzyldy.
Aulalardy jöndeu jūmysy osy jyldyŋ mausym aiynda bastaldy. Jobany talqylauǧa barlyq üi tūrǧyndary qatysty, ıske asyru barysynda ärqaisysynyŋ pıkırı eskerıldı. Sondai-aq, K.Äzırbaev köşesı, 8 mekenjaiyndaǧy aulada aumaqty abattandyru jūmysy jürıp jatyr. Jalpy aumaǧy 2 myŋ şarşy metr jerge jūmysşylar trotuar tösep, sport jäne balalar oiyn alaŋdaryn, oryndyqtar, urnalar, şaǧyn säulet nysandaryn ornatuda.
Biyl «Halyq qatysatyn biudjet» baǧdarlamasyn jüzege asyru aiasynda audanda 100-den astam tūrǧyn üi keşenınıŋ aumaǧyn abattandyru qarastyrylǧan. Barlyq jūmys qazan aiyna deiın aiaqtalady.
Jöndeu jūmysy jalǧasuda
Baiqoŋyr audanynda «Aqbūlaq» jaǧalauynyŋ Amman köşesınen Täuelsızdık daŋǧylyna deiıngı aralyǧy tolyǧymen abattandyrylyp, osy aumaq elorda tūrǧyndarynyŋ demalysyna qolaily qoǧamdyq keŋıstıkke ainaldy. Būdan bölek, qazırgı taŋda Aqbūlaq özenı jaǧalauynyŋ ekınşı bölıgı, iaǧni Abylai han daŋǧylynan Ş.Qūdaiberdıūly daŋǧylyna deiıngı aralyǧynda abattandyru jūmysy jalǧasuda. Atalǧan aumaqta eskırgen alaŋ qaita jaŋaryp, zamanaui qoǧamdyq keŋıstık boi kötermek.
Audandaǧy Ş.İmanbaeva köşesı, 8; Bögenbai batyr daŋǧyly, 56; A.Baraev köşesı, 13; S.Seifullin köşesı 65/1; Ä.Sembinov köşesı, 24 mekenjailary boiynşa abattandyrylǧan jaŋa aulalar tūrǧyndar igılıgıne berılgen bolatyn. Tūrǧyn üilerdıŋ qasbetı jöndeldı.
Esıl audanynda «Uiut» tūrǧyn üi keşenınıŋ maŋyndaǧy aula abattandyryldy. Mäŋgılık el köşesındegı 26 üidıŋ aulasy da tūrǧyndar talabymen jailasty.
Nūra audanynda barlyǧy 418 köppäterlı tūrǧyn üi bar, onda 330 aula aumaǧy ornalasqan. Olardyŋ 74-ı jöndeudı qajet etedı. Jaŋa apparattyŋ qūryluyna bailanysty biyl osy audanda 2 aulany («Pamir» TK, «Aqqu» TK) kürdelı abattandyru josparlanuda. Būl aulalarda alaŋnyŋ jabyny, şaǧyn säulet formalary kürdelı jöndeuden öttı. Sonymen qatar, tūrǧyndardyŋ ötınışı negızınde bırqatar aulada jöndeu-qalpyna keltıru jūmysy jürgızılude: oiyn alaŋdarynyŋ elementterı jöndelude, şamdar, tösenışter auystyryluda jäne t. b. jūmystar jürıp jatyr.
Aulasy köp audan
Astanadaǧy aulasy eŋ köp audan – Saryarqa audany. Bügıngı taŋda ondaǧy 587 aulanyŋ 142-sı kürdelı jöndeudı qajet etedı. Soŋǧy üş jylda 125 aula men 32 qoǧamdyq keŋıstık abattandyryldy.
2023 jyly 27 aulany abattandyru josparlanuda, onyŋ ışınde 15 aula «Halyq qatysatyn biudjet» jobasy aiasynda jürgızılse, 12 aula keşendı türde abattandyrylady. Qazırgı kezde 7 aulada jūmys jürıp jatyr. Sonymen bırge 107 aulada jöndeu-qalpyna keltıru jūmysy bastalsa, 3 qoǧamdyq keŋıstık, olardyŋ 1-euı audannyŋ ortalyq bölıgınde jäne qalǧan 2-euı tūrǧyn alaptarda jürgızıledı.
Saryarqa audanynyŋ aumaǧynda aǧymdaǧy kürdelı jöndeuden ötkızılgen aulalardyŋ bırı Ş.Qosşyǧūlūly, 7 mekenjaiynda ornalasqan. Tolyq abattandyru aumaǧy 2411 şarşy metrdı qūraidy. Būl rette balalar oiyn alaŋyn ornatu, sport jäne workout alaŋdaryn, demalys aimaǧy, futbol alaŋyn abattandyru jäne t. b. jūmystar jürgızılude.
Oiyn alaŋdarynda tartan jabyny töselgen. Būl balalar qūlap qalǧan jaǧdaida jaraqattanudyŋ aldyn alady. Sondai-aq barlyq joba eskizı tūrǧyndarmen aqyldasa otyryp, şaǧyn arhitekturalardy taŋdau arqyly jüzege asuda. Būǧan qosa, aulaışılık asfalt tösemderın auystyru, avtotūraq oryndaryn jaŋartu, aulany qosymşa jaryqtandyru, kögaldandyru jūmysy da jürıp jatyr.
Qūrylys mausymy bastalǧaly berı «Halyq qatysatyn biudjet» jobasy boiynşa audan aumaǧyndaǧy 8 aulanyŋ abattandyryluy aiaqtaldy. Kürdelı jöndeu jūmysy jürgızılıp, osy maŋdaǧy oiyn alaŋdary jaŋardy, avtotūraq oryndaryn jailastyryp, jaryqtandyru jäne kögaldandyru jūmysy jüzege asty.
