Bas qalamyzdaǧy qūrylysy toqtap qalǧan ırı joba – jerüstı joly (LRT) turaly keiıngı kezde köp aitylyp jür. Qazır ony qaitadan qolǧa alyp, jüzege asyru tiımdı ekenı belgılı boldy. Osyǧan bailanysty özımnıŋ kökeiımde jürgen oiymdy ortaǧa saludy jön kördım.
Dūrys, LRT-ny bastaǧan eken, endı ony aiaqtau kerek. Baǧanalardyŋ üstın bailanystyryp tūratyn beton joldar qoiylyp jatyr. Soǧan qosa aialdamalar salsa, quatty elektr energiiasyn jūmsamai, ony ünemdep, jaiau jol jürgınşılerge arnap jolüstı jolyn da qosa salsa degen ūsynysym bar. Mūny, syzbada körsetkenımdei, tügel äinekpen doǧalai qaptasa, būl Astananyŋ qysynda borany, jauyndy-şaşyndy, jazynda qapyryq ystyǧy men jelı künı-tünı jaiau jürgınşıler men velosiped, samokat tepkenderge öte qolaily oryn bolmaq. Astana biudjetıne az da bolsa qarajat tüsıp otyrar edı.
Jerüstı jaiau joldardyŋ qandai tiımdılıgı boluy mümkın? Ol aldymen jolauşylardyŋ qauıpsızdıgı üşın maŋyzdy. Būl öz kezegınde köşedegı kölık keptelısınıŋ seiıluıne septesedı ärı jaiau jürgen adam densaulyǧyna öte paidaly.
Soŋǧy uaqytta saǧat 07:30-09:00 men 18:00-19:30 aralyǧynda qalanyŋ negızgı köşelerınde keptelıs köp bolady. Būl astanalyqtar üşın aitarlyqtai kedergı tudyryp otyrǧany anyq. LRT-nyŋ baǧasyn kötermei, onyŋ janynan jaiau jürgınşıler jolyn salsa, sol tiımdı bolar edı.
Jūrt ötetın aialdama tūsyna sauda nüktelerın ornatuǧa bolady. Iаǧni būl oryndar – şaǧyn jäne orta biznestı damytuǧa arnalǧan qolaily orynnyŋ bırı. Arnaiy ǧimarat ışınde ornalaspaǧandyqtan, onyŋ jalǧa alu qūny da äldeqaida arzandau bolary sözsız. Mūndai sauda alaŋdaryna qyzyǧuşylyq tanytatyn jūrttyŋ qarasy qalyŋ bolaryna eş kümän joq. Sebebı būl – qoldanysta bar täjıribe. Söz oraiy kelgende aita keteiık, Almaty qalasyndaǧy jaǧdaidy mysal etuge bolady. Jerasty nemese jerüstı ötpelı joldarynyŋ qaisysyna barsaq ta, käsıbın döŋgeletıp otyrǧan saudagerlerdı köremız. Bırı türlı tättı-dämdısın satsa, endı bırı tıgın şeberhanasyn aşyp alǧan. Al olar küzet qyzmetterımen arnaiy kelısımge otyrǧandyqtan, qauıpsızdıgıne alaŋdamaidy. Sondyqtan būl bızge de qajet ürdıs. Jaǧdaiy tömen otbasylardyŋ öz künın özı köruı üşın azdap qol ūşyn sozǧanymyz bolar edı.
Aitpaqşy, jerüstı jolyna, äsırese qart kısıler men mümkındıgı şekteulı jandardyŋ mınıp-tüsuıne qiyndyq tuǧyzbas üşın arnauly jedelsatyny da qosa ornatqan abzal.
– Basqa qalalarda, qoldanylatyn qūrylys ädısterınen bölek, türlı nūsqadaǧy konstruktorly tekşe pışındı özara qosylatyn jüienı taŋdauǧa bolady. Qūramdastar mynadai sanatqa bölınuı mümkın: kıru toby, eskalator köteru bloktary, jelılık ötpelı oryndary. Al olardy bırızdendıru jäne bıryŋǧai standart boiynşa jürgızu oŋai. Ärqaisysynyŋ öz erekşelıgı boluy mümkın. Mäselen, eskalator kötergış bloktarda satylar da, tıptı qajet jaǧdaida liftıler de bolady. Är aialdamada jürgınşılerge kerektı jaraqtarmen äjethanalar bolady. Al qolaisyz aua raiy jaǧdaiynda mūndai jabyq aialdamalar jaiau jürgınşılerdıŋ jailylyǧyn qamtamasyz ete alady. Aldaǧy uaqytta tıptı ǧimarattan ǧimaratqa deiıngı jabyq ötkelder jaiau jol jüiesın odan ärı damytuyna negız bolady eken.
Taǧy bır ūsynys – jerüstı jolyn, iaǧni LRT-ny temırjol vokzaly men äuejaidyŋ arasynda qossa deimın. Ekeuınıŋ araqaşyqtyǧy – 22 şaqyrym. Ekı ortaǧa 11 aialdama kerek.
2023 jyly qalalyq äkımdık osy LRT-nyŋ josparyn äzırlep, halyqqa arnaiy tanystyrsa qūba-qūp bolar edı. Būǧan LRT – «Jıbek joly» degen atau berse jarasar edı.
Qazır älem köz tıgıp otyrǧan bas qalamyzǧa turisterdıŋ keluı de jyl sanap artuda. Jaiau jolüstı jolyn tiımdı ornatsa, qalanyŋ ädemı jerlerın jaiau jürgınşıler seruendep tamaşalar edı ärı qalanyŋ körıktı jerlerınıŋ bırıne ainalar edı.
Rysbek ASQARŪLY,
Astana qalasynyŋ tūrǧyny
