Qazaqstan täuelsızdık alǧannan berı elımızde ūltymyzǧa qatysty taǧdyrşeştı tarihi oqiǧalar az bolǧan joq. Sonyŋ bırı Düniejüzı qazaqtarynyŋ qūryltaiy desek, būl alqaly basqosudyŋ älemnıŋ 40-tan asa elıne tarydai şaşylǧan qazaq halqy jönınen män-maŋyzy airyqşa.
Ūltymyzdyŋ bır elge, bır tudyŋ astyna jinalu prosesıne keŋ jol aşqan būl qūryltai qazırge deiın 5 märte şaqyryldy.
1992 jyly ötken Düniejüzı qazaqtarynyŋ qūryltaiyna älemnıŋ 33 elınen 800-den asa ökıl qatysty. Azattyǧymyzdyŋ aiǧaǧy bolǧan būl jiyn tarihymyzdyŋ jaŋa kezeŋınıŋ basy boldy. Būl basqosu qazaq halqynyŋ jaŋa myŋjyldyqqa bırtūtas ūlt retınde nyq qadam basqannyŋ belgısı boldy. Täuelsızdıgın jaŋa alyp, qat-qabat qiynşylyq qyspaǧynda tūrǧan jas memleket – Qazaqstan üşın būl kelelı keŋestı ötkızu oŋai bolǧan joq. Qarajattyŋ tapşylyǧynan kelgen qonaqtardyŋ jatyn orny men 3 uaqyt tamaq mäselesın şeşudıŋ özı ülken salmaq edı.
Alǧaşqy alqaly jiynda Düniejüzı qazaqtarynyŋ qauymdastyǧyn qūru, onyŋ jarǧysyn bekıtu, basşylyq organdaryn sailau mäselelerı talqylandy. Qūryltai şeşımımen Düniejüzı qazaqtary qauymdastyǧynyŋ alǧaşqy töraǧasy bolyp QR Tūŋǧyş Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaev sailandy. Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı, jazuşy Qaldarbek Naimanbaev töraǧanyŋ bırınşı orynbasary bolyp sailansa, Dälelhan Janaltai, Myrzatai Joldasbekov pen Altynbek Särsenbaev töralqa müşelıgıne körsetıldı.
Düniejüzı qazaqtarynyŋ III qūryltaiy 2005 jyly 28 qyrküiekten 2 qazanǧa deiın elımızdıŋ jaŋa elordasy – Astana qalasynda öttı. Qūryltaiǧa älemnıŋ 32 elınen 312 qandasymyz keldı.
Üşınşı qūryltaidyŋ erekşelıgı ıskerlık baǧytta ötkızıldı. Qūryltaida mädeniet, oqu-aǧartu, būqaralyq aqparat qūraldary jäne köşı-qon mäselelerın qarastyrǧan tört seksiialyq mäjılıs ötkızılıp, şeteldegı qazaqtarmen bailanys jasaudyŋ özektı mäselelerı talqylandy. Köşı-qon, oqu-bılım, mädeni-ruhani jäne būqaralyq aqparat qūraldar mäselelerıne airyqşa köŋıl bölu syndy tüiınderge basa nazar audaryldy.
2011 jyly 25-27 mamyrda Astanada ötken törtınşı qūryltaiǧa 35 şet elden 380 delegat, Qazaqstannyŋ är aimaǧynan 300-den astam adam qatysty. IV qūryltaidyŋ delegattarynyŋ 60 paiyzy jastar boldy.
Elımız täuelsızdık alǧaly 1,5 million qandasymyz atajūrtqa oraldy. Älemnıŋ 40-tan astam elınde älı de 5 millionnan artyq qandasymyz ömır sürıp jatyr
Qūryltaida qandastarǧa qoldau körsetıp, qamqorlyq jasaudyŋ naqty joldaryn aiqyndau, köşı-qon turaly zaŋ jobasynyŋ qaita qaraluy, «Nūrly köş» baǧdarlamasynyŋ 2-kezeŋınıŋ jobasyn josparlap qolǧa alu, qandastardyŋ Qazaqstannan jan-jaqty habar alyp tūruyna jaǧdai jasau, ūlttyq önerdı keŋınen taratu, şet elderde kışı qūryltailardyŋ tūraqty ötkızıluı jäne oǧan «Samūryq-qazyna» ūlttyq äl-auqat qorynyŋ qoldau körsetuı jäne t. b. kelelı mäseleler qaraldy. Qūryltaida şetelde tūratyn qazaq şet jūrty ökılderın Qazaqstannyŋ joǧary oqu oryndarynda oquyna jol aşu, sondai-aq tarihi otanyna investisiialar ornalastyru mümkındıkterı sekıldı mäseleler talqylandy.
2017 jyly 22-25 mausym künderı Astanada ötken älem qazaqtarynyŋ V qūryltaiyna 39 memleketten 350 qonaq delegat pen el ışınen 350 qonaq qatysty.
Qūryltai aiasynda tūŋǧyş ret «Nūr Otan» partiiasynyŋ qoldauymen «Jastar ruhani jaŋǧyrudy qoldaidy» atty düniejüzı qazaq jastary köşbasşylarynyŋ forumy öttı. Qūryltaida şetel qazaqtarynyŋ Qazaqstanmen bailanys jasaudyŋ özektı mäselelerı negızınde ärtürlı taqyryp boiynşa döŋgelek üstelde talqylandy. Osy alqaly jiynda Düniejüzı qazaqtarynyŋ qauymdastyǧy töralqa töraǧasynyŋ bırınşı orynbasary bolyp Zauytbek Qauysbekūly sailandy. «Otandastar» qoryn qūru jönınde tapsyrma berıldı.
Elımız täuelsızdık alǧaly 1,5 million qandasymyz atajūrtqa oraldy. Olarmen bırge şetelden qazaqtyŋ tılı keldı, salt-dästürı keldı, ūmytylyp bara jatqan, köz jazyp qaluǧa ainalǧan talai qūndylyǧymyz keldı. Eŋ bastysy «elge el qosylsa – qūt» degendei, sanymyz östı, qazaqy sanamyz nyǧaidy. Sonau 91-jyly bastalǧan sol ūly köş bügınge deiın būidasyn ırıkken joq, älı kelıp jatyr, bolaşaqta da kele bermek. Öitkenı älemnıŋ 40-tan astam elınde älı de 5 millionnan artyq qandasymyz ömır sürıp jatyr. Būl az san emes, körşımız – Qyrǧyz elınıŋ halyq sanymen qarailas körsetkış. Eger sol qandastarymyz tügel atajūrtqa oralsa, bızdıŋ eldıŋ halyq sany 25 millionnan asyp, eldegı demografiia mäselesı oŋ şeşımın tauyp, «bos jatqan jerımızge» ärkım sūǧyn qadamas edı. Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev ta «Şeteldegı qandastarymyzdy atamekenge qaitaru ısı eşqaşan nazardan tys qalǧan emes, qalmaidy da. Älemnıŋ tükpır-tükpırındegı qandastarymyzdyŋ basyn tuǧan jerde bırıktıru – bızdıŋ paryzymyz» dep qadap tūryp aitqanyn eskersek, qandastar mäselesı qaşanda özektı taqyryp.
2017 jyly aşylǧan 5 qūryltaida Tūŋǧyş Prezident Nūrsūltan Nazarbaev «Otandastar» qoryn qūrudy tapsyryp, osy qor arqyly Düniejüzı qazaqtary qauymdastyǧyna şeteldegı aǧaiynmen bailanys jasaudy mındettegen bolatyn. Alaida ötken 5 jylda būl qor men qauymdastyq qoian-qoltyq jūmys ıstei alǧan joq. Kerek deseŋız, qauymdastyqtyŋ bar-joǧy bılınbei kettı. Tıptı qūrylǧanyna 30 jyl tolǧan aituly sätte de qauymdastyq jaǧynan ülken şaralar ötkızılgen joq.
Jaŋa Qazaqstan qūru ısınde qandastar mäselesı de qaperden qaǧys qalmauy tiıs. Sondyqtan biyl älem qazaqtarynyŋ 6-qūryltaiyn şaqyryp, basşylaryn qaita sailap, qauymdastyq jūmysyn Ūlttyq qūryltaimen ündestırıp, Jaŋa Qazaqstan ūǧymymen ūştastyryp jıberse, nūr üstıne nūr bolǧaly tūr.
