Rasynda, Rizabek Aitmūhan – Qazaqstan tarihynda erkın küresten älem chempiony atanǧan bırınşı baluan. Būǧan deiın qazaq baluandary bäsekelı dodanyŋ finalyna şyqqanmen, biıktı baǧyndyrar joldy tappaǧan edı. 32 jyl kütken altyndy 19 jastaǧy Rizabek äkeldı. Bız baluanǧa qūtty bolsyn aityp habarlastyq.
– Raqmet! Jeŋıs degen söz aituǧa oŋai bolǧanmen, ıs jüzınde tıptı olai emes. Būl – tökken ter men tabandylyqtyŋ nätijesı. Ärbır jeŋıs – aldaǧy jarystarǧa senım beretın motivasiia, – deidı Rizabek.
«Baluan bolar balanyŋ etek-jeŋı keŋ keler, qoşqar bolar qozynyŋ maŋdai jaǧy döŋ keler» demei me?! Rizabektıŋ közındegı otty jyl basynda baiqaǧan edık. Aqpan aiynyŋ basynda Almaty qalasynda ötken Qazaqstan VI jazǧy spartakiadasynyŋ bairaǧy köterılıp, eldıŋ är öŋırınen myqty baluandar jinalǧan-dy. Sol synda boişaŋ, aşaŋ jüzdı, denesınde artyq etı joq, atan jılık, apaitös jıgıttıŋ önerın körıp, «keleşek chempion – osy» dep oi tüidık.
Kürestıŋ zaŋy qatal. Eger belsendılık tanytyp, alǧa ūmtylyp, aşyq aiqasta erık-jıger men tabandylyq tanytpasa, jeŋıske jetu qiyn. Mıne, däl osyndai mänerdegı kürestı köbıne iran baluandarynan baiqaimyz. Erkın küreste Daǧystan baluandarynyŋ orny bölek. Qazır avar baluandary älem elderınıŋ tu astynda öner körsetıp, kürestegı bäsekenı tıptı küşeitıp jıberdı. Bır mysal, biyl Aziia chempionaty men Aziia oiyndaryn ūtqan Ahmed Tajudinov – Bahrein atynan şyǧyp jürgen daǧystandyq. Osy Ahmed Belgradta ötken älem chempionatynda ataǧynan at ürkitın Kail Snaider men Abdulraşid Sadulaevty aiqyn basymdyqpen ūtyp, aidy aspanǧa bır şyǧardy. Türlı deŋgeidegı turnirlerde fizikalyq daiyndyǧy myqty amerika jäne şydamdylyǧy küştı japon myqtylary erekşelenıp jürgenı belgılı. Būǧan talai älem jäne Olimpiada chempiony şyqqan Türkiia, Ündıstan, Äzerbaijan, Armeniia men Gruziianyŋ üzdıkterın qosyŋyz. Būl bäsekede daralanu – qiynnyŋ qiyny. Bolmasa osy uaqytqa deiın elımızde bır älem chempiony şyǧatyn edı ǧoi! Öz-özımızdı solai aldap qoiamyz.
Joq! Rizabektıŋ spartakiadadaǧy küresın körgennen keiın ertelı-keş «chempion bolady» dep topşyladyq. Senımımız aldamady.
Astanada ötken Aziia chempionatynyŋ finalyna deiın qarsylastaryn bır demmen ūtyp, tek finalda japon Araş Ioşidaǧa jol berdı. Odan keiın Qyrǧyzstannyŋ Bışkegınde 23 jasqa deiıngı Aziia chempionatynda top jarsa, jarystyŋ däl osy kategoriiasy boiynşa İordaniianyŋ Amman qalasyndaǧy älem chempionatynda kümıs medal enşıledı. 16-24 qyrküiekte älemnıŋ myqty baluandary Serbiia astanasy – Belgradqa jinaldy. 92 kelı salmaqta Rizabektıŋ jolyn kesıp, baǧyn bailap jürgen Europa chempiony Feizulla Aktiurk, Aziia chempiony Araş Ioşida turnirge saqadai sai daiyndalyp kelgen-dı.
Älem chempionatynyŋ alǧaşqy ainalymynda Rizabek Aitmūhan vengriialyq Balaş Juhaşpen kezdesıp, 13:3 esebımen aiqyn ūtty. Būǧan deiın halyqaralyq turnirlerde türık Feizulla Aktiurkke bırneşe ret ese jıbergen edı. Onymen şirek finalda joly tüiıstı. Bız qalai bolar eken dep demımızdı ışke tartyp, kezdesudı baqyladyq. Bıraq bızdıŋ baluan qarsylasynyŋ oiyn oqyp, jasamaq täsılınıŋ aldyn alyp, 11:0 esebımen ūtty. Jartylai finalda Gruziia ökılı Miriani Maisuradze kezdestı. Miriani de oŋai şaǧylatyn jaŋǧaq emes. Onyŋ älem jäne Europa chempionatynyŋ jüldegerı degen ataǧy bar. Boişaŋ ekı baluannyŋ aiqasy tartysty örbıp, 6 minuttyq beldesude 1:8 esebı tırkelıp, Rizabektıŋ qoly töbege köterıldı.
Köpten kütken final! Rizabektıŋ qarsylasy – äzerbaijandyq Osman Nurmagomedov. Tegı – daǧystandyq. 2021, 2022 jyly älem chempionatynyŋ finalynda ūtylǧan äzerbaijan baluany tek altyn medal üşın kelgenı anyq. Chempion boluǧa ūmtylǧan ekı baluan kılemnıŋ bel ortasynda tıresıp, bar küş-qairatyn saldy. Alǧaşqy bır ūpaidy Osman Nurmagomedov alyp, bırınşı ainalymda basymdyq tanytty. Ekınşı ainalym bastalysymen Osman taǧy bır ūpai alyp, basymdyǧyn 0:2-ge jetkızdı. 5 minut 30 sekund zyrǧyp ötıp, beldesudıŋ aiaqtaluyna 30 sekund qaldy. Rizabek qarsylasyn kılemnen iterıp şyǧaryp, alǧaşqy ūpaiyna qol jetkızdı. Soŋǧy ekı sekund qalǧanda taǧy nätijelı ädıs jasap, jeŋıstı tartyp aldy. Mıne, köpten kütken sätke osylai kuä boldyq.
Tökken ter tekke ketpeidı
Är ata-ana öz balasyna synşy ǧoi. Qanat Joldasbai – eldegı bılıktı bapkerdıŋ bırı. Ol balasynyŋ boiyndaǧy qabılet-qasietın baiqap, 10 jasqa tolǧanda sportqa baulyp, küreske qyzyǧuşylyǧyn arttyrady. Kele-kele qyzyǧuşylyq käsıbi daǧdyǧa ainalyp, taŋerteŋgı boi sergıtu jattyǧulary daǧdyǧa ainalady.
– Jeŋıstı jolda ünemı qasymnan tabylatyn äkeme, kürestıŋ qyr-syryn meŋgerude jetekşılık etetın jeke bapkerlerım Erkebūlan jäne Rollan Keşubaevqa, ünemı qamqor bolyp, aqyl-keŋesın beretın Qazaqstan ūlttyq qūramasynyŋ aǧa bapkerlerı Belasar Pernebek pen Samat Jaqypov, bas bapker Madiiar Qūramysov aǧailaryma alǧys bıldıremın, – dedı chempion.
Tehnikany jetık meŋgerıp, taktikalyq, psihologiialyq tūrǧyda myqty bolu jeŋıske jetude azdyq etedı. Jüregınde jıger, kökıregınde namys oty bolmasa, sportşynyŋ qūny ne?! Rizabektı köpten erekşeleitın qasietı osy: namysşyl, ruhty, ör mınezdı!
– Rizabek öte eŋbekqor, öz-özıne joǧary talap qoiady. Bır ıstı qolǧa alsa, soŋyna deiın jetkızbei qoimaidy. Alǧa ūmtylyp, maqsat qoia bıledı. Ol kürespen ainalysa bastaǧan kezden tärtıppen jüredı. Älı de solai. Tek tärtıppen jüredı. Taŋerteŋ saǧat 6:30-da tūryp, jattyǧady. Keşkı 22:00-de ūiyqtaidy. Bos jürıs, bos qydyrys degen joq. Bärı saǧattai tärtıp. Osy tärtıp pen eŋbektıŋ arqasynda älem chempiony atandy, – deidı äkesı Qanat Joldasbai.
Bız Rizabekten qarsylastary jäne aldaǧy jospary turaly sūradyq.
– Boiy alasa baluandarmen beldesu yŋǧaisyzdau. Bıraq qarsylastyŋ osal tūsyn tabu üşın şeberlıkpen oryndaityn täsılderge jügınıp, jeŋuge tyrysamyz. Türkiianyŋ baluany Feizulla Aktiurk, Japoniianyŋ myqtysy Araş Ioşida – sondai qolaisyz qarsylastar.
Bapkerlerımnıŋ aqyl-keŋesımen 97 kelıge auysu josparda bar. Bıraq qaşan, qai jarysta jaŋa salmaqta küresetınım belgısız. Qazır aldymyzǧa 3 jospar qoidyq. Bırınşısı – Qazaqstan chempionatynda top jaru, ekınşısı – Olimpiadaǧa lisenziia alu, soŋǧysy – Parij Olimpiadasynda eldıŋ bairaǧyn aspandatu, – dep aldaǧy josparymen bölıstı keiıpkerımız.
«Bolaiyn dep tūrǧan balanyŋ betın qaqpa, belın bu» degen ataly söz bar. Älem chempiony atanǧan Rizabek Aitmūhandy ruhani tūrǧyda ǧana emes, materialdyq tūrǧyda qamtamasyz etıp, alaŋsyz kürespen ainalysuyna jaǧdai qalyptastyru mındetı tūr. Kım bıledı, Bekzat Sattarhanov syndy 20 jasynda Olimp şyŋyn baǧyndyratyn şyǧar…
