Keşe «Astana Opera» teatrynda «Abai» operasynyŋ tūsauy kesıldı. Körnektı kompozitorlarymyz Ahmet Jūbanov pen Latif Hamididıŋ atalmyş muzykalyq tuyndysy (libretto avtory – M. Äuezov) astanalyq teatrda alǧaş ret qoiylyp otyr.
Körermen būl operany köp küttı. Öitkenı, qoiylymnyŋ şyǧarmaşylyq qūramy ädettegıden özgeşe. Aldymen, esımın bükıl el bıletın dirijer Alan Börıbaev turaly aitaiyq. Älemnıŋ «men» degen äigılı teatrlarynda qyzmet ıstegen Alan – «Astana Operaǧa» attai qalap şaqyrylǧan dirijer. Al «Abai» – onyŋ astanalyq ūjymdaǧy alǧaşqy jūmysy. Būdan būryn ol Germaniiada osy operanyŋ europalyq premerasyn jasaǧan bolatyn. Qoiylymdaǧy basty partiialar Maira Mūhamedqyzy, Sündet Baiǧojin, Talǧat Mūsabaev, Saltanat Ahmetovalarǧa tiesılı.
Operanyŋ qoiuşy-rejisserı – ataqty opera änşısı Mario del Monakonyŋ ūly Djankarlo del Monako. «Ūiat ta bolsa, aitaiyn, alǧaşynda maǧan osy opera turaly ūsynys tüskende, Abaidyŋ kım ekenın bılmegen edım. Keiın Abai tūlǧasymen jaqynyraq tanysa kele, onyŋ qazaq halqynyŋ qoǧamdyq-saiasi jäne ruhani ömırındegı maŋyzdy rölın aŋǧardym. Baqsam, Abai dala paiǧambary eken. Operany qoiarda qazaqtyŋ salt-dästürın zerttep, ärbır detalǧa män berdım» deidı rejisser. Jürgen jerınde sol eldıŋ bas kiımıne airyqşa nazar audaratyn del Monakonyŋ basyna qazaqtyŋ taqiiasy jarasa qapty. Özı baspasöz mäslihatynda «nelıkten būl operany qazaqstandyq rejisserler qoimaidy?» degen tılşınıŋ sūraǧyna azdap şamdanyp qaldy. «Önerde şekara joq. Mäselen, kiız üige 200 adamdy syiǧyza almaisyz. Al teatrdyŋ ülken zalyna odan da köp körermen syiyp ketedı. Tüptep kelgende, Abai – jalpy adamzatqa ortaq tūlǧa» dedı italiialyq rejisser.
Al rejisserdıŋ keŋesşısı, QR Halyq ärtısı Esmūqan Obaev italiialyq ärıptesterı qoiǧan qoiylym bız būryn körgen spektaklderge ūqsamaityndyǧyn aitady. «Abai» operasy Almatydaǧy opera jäne balet teatrynda 1944 jyldan berı qoiylyp keledı. Onda Serkebaev, Qoŋyratbaev, Dosymjanov, Jamanova, Baiseiıtovalar şyrqady. Endı osy opera zamanaui nūsqada qoiylyp otyr. Qamşysyn sermep, şoqparyn süiretıp jüretın qazaqtar joq mūnda. Bärı de – tartylǧan attai, syptai qazaqtar. Aşyqqan, azattyqty aŋsaǧan qazaqtar» deidı ol oiyn bükpei.
Qoiylymnyŋ bezendırıluı sahna suretşısı Esio Fridjerio men kostium jönındegı suretşı Franka Skuarchapinoǧa jüktelgen eken. Baspasöz mäslihatynda Fridjerio dekorasiiany oilastyrǧanda qazaq mädenietınıŋ kemeldengen tūsyn körsetuge basymdyq bergenın tüsındırdı. Fridjerio būǧan deiın astanalyqtarǧa «Aqqu kölı», «Ūiqydaǧy aru», «Romeo men Djuletta» qoiylymdaryndaǧy jūmysymen tanylǧan bolatyn. Ädette tek ärtısterdıŋ köŋıl-küiıne qarap äserlenetın körermen «Abai» premerasynda 3D tehnologiiasynyŋ kömegımen jasalǧan beineinstalliasiialardy körıp taŋdai qaqty. Būl, ärine – Fridjerionyŋ eŋbegı.
Kostium jönındegı suretşı Franka Skuarchapino da kiım tıgudıŋ eŋ ozyq dästürın saqtap qalǧan İtaliia elınen arnaiy şaqyrylǧan. Özınıŋ eŋbekterı üşın atyşuly «Oskar» syilyǧyn jeŋıp alǧan suretşı eŋ aldymen, qazaqtyŋ ūlttyq bas kiımderı men oqaly etıkterınıŋ eskizıne erekşe män bergen eken. Özı qazaqtyŋ ūlttyq kiımderımen tanysarda mūrajai men kıtaphanalardaǧy eskı suretter men derekterdıŋ kömegıne jügınıptı. Al, spektakldegı bilerdı QR eŋbek sıŋırgen qairatkerı Tūrsynbek Nūrqaliev pen Ǧaliia Börıbaeva qoiǧan.
«Abai» operasy turaly aityla bastaǧannan-aq, öner synşylary ony «Qazaqstannyŋ mädeni ömırınde eleulı rezonans tuǧyzady» dep boljaǧan bolatyn. Al, Alan Börıbaev qoiylymdy «küllı älemge ūialmai körsetetın eksporttyq qoiylym» dep baǧalady. Degenmen, negızgı baǧa – qaşanda märtebelı körermennıŋ enşısınde.
Roza ÄREN
