Uaqyt şırkınde toqtam bar ma? Şyr ainalǧan mynau doǧal dünienıŋ aldymyzǧa qandai tartu-taralǧy daiyndap qoiǧanyn bılmeisıŋ. Studenttık şaqtan şūrqyrai tabysyp, az uaqytta qyl ötpes dosqa ainalǧan zamandasymyz, el qūrmetıne bölengen, jurnalistikanyŋ tuyn jyqpai, bar ǧūmyryn qalam men qaǧazǧa arnaǧan ärıptesımız Şarafaddin Ämırdıŋ jyldyq as näzırıne qatysamyz dep kım oilaǧan?! Amal neşık, adal dostyŋ aramyzdan ketkenıne de köndıge bastappyz. Qatal uaqyt ajaldyŋ eşkımdı de aiamaitynyn ūqtyryp qoiǧandai. Jadymda jaqsy adamnyŋ jadyraǧan äz beinesı qaldy. Dos dep soqqan jürektı saǧynyş sazy syzdatady. Bärı köz aldymda, bärı jansaraiymda jaŋǧyryp tūr. Künı keşe ǧana student siiaqty edık.
…Qazaqstannyŋ qiyr tükpırlerınen jinalǧan saryürpek bırınşı kurs studentterı alǧaşqy künnen-aq bır üidıŋ balasyndai bauyr basyp, jüzım plantasiiasynda qyzu eŋbek körıgın qainatuǧa kırısıp kettı. Kımnıŋ qanşa jüzım jinaǧanyn brigadirler eseptep, arnaiy däpterlerıne tızıp jazyp otyrady. İnstitutqa deiın qūrylys salasynda eŋbek etıp, şyŋdalyp kelgen Şaraf ä degennen maqtauǧa ılıktı. Mektepten kelgen Amantai ekeumız siiaqtylar kök jalqaudyŋ özımız. Qalyŋ jüzım arasyna kırıp alyp, auyrdyŋ asty, jeŋıldıŋ üstımen jüruge yqylastymyz. Mūndaida Şäkeŋ aqylyn aityp, erteŋ ūiatqa qalyp jürmeuımızdı eskertuden tanbaidy.
Keşkısın jūmystan sılemız qatyp kelsek te, şaǧyn sport alaŋynda voleiboldyŋ tuyn tıgemız. Mūnda da Şaraf közge tüstı. «Kartoşka» dep atalatyn oiyn oinaimyz. Dopty dūrys ala almaǧandar döŋgelenıp tūrǧan şarşy toptyŋ ortasyna otyrǧyzylyp, «jazalanady». Syrtta tūrǧandar köŋılı jaqyndaryn doppen ūryp, jazadan qūtqarady. Şäkeŋ közıne tüsken ajarly qyzdardy qūr jıbermeidı.
Osyndai künderdıŋ bırınde tüskı tamaqtan jūmysqa qarai bet alǧanda alystan jaulyǧy aǧaraŋdaǧan bır apa közımızge şalyndy. «Bıreudıŋ apasy kele jatyr!» dep qyzdar şu ete qaldy. Qarasam özımnıŋ şeşem! Aldynda Malovodnoe degen auylda ekenımızdı hatqa jazyp jıbergenmın. Erteŋgısın Kegennen şyqqan bır kölıkke mınıp alyp, tartyp otyrǧan betı eken. Qūr qol kelmegen. Ülken jol sömkesınde qystan şyqqan, ūnnyŋ ışıne salyp saqtaǧan qazy-qarta, jal-jaia siiaqty äbden sürlengen etı bar. Jetekşılık jasap jürgen ūstazymyz menı apamnyŋ qasyna qaldyrdy. Etten bosaǧan sömkesın jüzımge toltyryp, jolai kezdesken bır mäşinege şeşemdı salyp jıberdım. Keşkısın jūmystan kelgender sür ettıŋ dämıne tamsana otyryp soǧyp aldy. Sondaǧy Şaraftyŋ sürlengen qazyǧa sonşalyqty süisıngenı esımde qalypty. Et jep otyryp, bıraz qyzdar alystaǧy ata-anasyn esıne tüsırıp, köz jasyn bır-bır tögıp aldy.
Şaraf özımen bırge qaraqalpaq tılınde şyǧatyn «Ämudariia» degen jurnaldyŋ bırneşe sanyn ala kelıptı. Bızdıŋ «Jūldyz» siiaqty ädebi jurnal eken. Keter-ketkenşe älgı jurnaldan bıraz dünie oqyp, qaraqalpaq tılıne edäuır töselıp aldym. Eş qiyndyǧy joq, qazaq tılıne öte jaqyn. Söz arasynda aita keteiın, qaraqalpaq, özbek tılderın üirenuım keiın Qoŋyratqa, Şaraftardyŋ üiıne qonaqqa barǧanda jäne äsker qatarynda qyzmet etken jyldary özınıŋ jemıstı jalǧasyn tapty. Şaraf, Orynbek, Asqarmen qaraqalpaqşa eş qinalmai emın-erkın söilese beretın deŋgeige jetkenım de osy azamattarmen qylausyz dostyǧymyzdyŋ arqasy şyǧar. Dostyǧymyzdyŋ basy bolǧan soŋ da auylşaruaşylyq jūmystaryn eske almai kete almadym.
Ūmytpasam, 1981-dıŋ jazy bolar, kanikul kezınde bızdıŋ auylǧa qonaqqa bardyq. Üige jaqyndaǧanda auladaǧy bır tüp terektı köleŋkelep, jün tütıp otyrǧan apam közımızge şalyndy. Bızdı köre salyp, quanǧanynan közıne jas alyp, maŋdaiymyzdan iıskep, balaşa mäz bolyp jür. Balasyn kütken ana beinesı Şarafqa da ülken oi salsa kerek. Keiın osy körınıstıŋ boiauyn qalyŋdatyp, oqiǧasyn qoiulatyp, äigılı «Jalǧanşy» degen äŋgımesın jazdy. Būl äŋgıme «Jalyn» jurnaly jariialaǧan T.Aibergenov atyndaǧy ädebi syilyqqa ie bolǧanyn oqyrman qauym jaqsy bıledı.
Aiauly Almatyda bızdıŋ studenttık ömırımızdıŋ tört jyly da közdı aşyp-jūmǧandai merzımde zyr etıp öte şyǧypty. 1983-tıŋ jazynda «Qazaq tılı men ädebietı pänınıŋ mūǧalımı» degen dardai lauazymdy ielenıp, Qazaqstannyŋ är şalǧaiyna tarap kete bardyq. Sodan Almatyǧa qaita oralǧanşa Şäkeŋ ekeumızdıŋ aramyzdan hat üzılgen joq. 1990-da men, 1991 jyly Şaraf studenttık asyl kezeŋımız ötken arman qalaǧa maŋdai tıreppız. Köktöbenıŋ etegınen men, Şamalǧan stansasynan Şäkeŋ bır-bır jer üi satyp alyp, alyp qalanyŋ alasapyran tırlıgıne aralasyp kettık. Şaraf ekeumız de mūǧalımdık mamandyqty qaryq qylmappyz. Ol menıŋ qasyma, «Almaty aqşamy» gazetıne tılşılık qyzmetke ornalasty. Keiın «Örken-Gorizont», «Qazaq ädebietı», «Egemen Qazaqstan» gazetterıne auysqan soŋ da Şamalǧannan qatynap jürıp, jol azabyn bır kısıdei-aq basynan keşırdı. Täuelsızdık alǧannan keiın körgen qiynşylyqtar men qyzyq-şyjyqtarymyz aita bersek, bır-bır kıtaptyŋ jügın köteretın şyǧar. Almatyǧa ırkes-tırkes jinalǧan bız är saladan näpaqamyzdy tauyp, ūl-qyzymyzdy ösırdık, qazaq baspasözın damytuǧa öz ülesımızdı qostyq. Nūrlan Äbdıbekov televiziia salasyn, Orynbek Sahidäuletūly mädeniet jaǧyn, Asqar Aqaev jartylai äskeri bolyp esepteletın oqu ornyn, bız – Şäkeŋ, Qazybek İsa üşeumız baspasöz maŋaiyn jaǧalappyz.
1994 jyly «Zaŋ gazetınde» qyzmet ıstep jürgen jerınen Şaraf «Egemen Qazaqstan» gazetınıŋ zaŋ bölımıne qyzmetke şaqyryldy. Qara şaŋyraq basylymmen bırge elordaǧa qonys audardy. Päterlı boldy. Osy ülken şaŋyraqtan zaŋger-jurnalist Şarafaddin Ämırdıŋ qūqyq, zaŋ salasyndaǧy jemıstı qyzmetı bastalyp, ömırınıŋ soŋyna deiın jalǧasty. Alaitynnan kelgen auru meŋdep, taiaqqa süienıp qalsa da, süiıktı qyzmetımen qoş aityspady. Qalamyn qolynan tastaǧan joq.
Myna tömendegı jyr joldary sol bır auyr künderı jazylǧan bolatyn:
Serılıktı jüruşı edık sertımız dep,
Suyq yzǧar soqty ma erte uıldep?
Bırden-bırge bara ma kün azaiyp,
Künnen-künge bara ma dertıŋ üdep?
Künnen-künge azaiyp salmaǧyŋ da,
Alaŋ köŋıl atoilar ar jaǧyŋda.
Közımızdıŋ aldynda şömeidıŋ-au,
Dert deitūǧyn jem bolyp
jalmauyzǧa.
Öleŋdı közı tırısınde Şäkeŋe oqyp bere almadym. Dätı qūrǧyr şydamady… Qaitys bolǧan soŋ ǧana bırqatar basylymǧa qazanama ornyna jariialandy.
Şäkeŋ «Zaŋ gazetıne» tört jyl bas redaktor, «Zaŋ» media-korporasiiasyna üş jyl prezident bolǧan kezeŋın özınıŋ «Aǧa» atty kıtabynda egjei-tegjeilı jazyp kettı. Körnektı memleket jäne qoǧam qairatkerı, Qazaqstan Respublikasy sot jüiesınıŋ negızın qalauşylardyŋ bırı de bıregeiı, ǧalym-zaŋger Qairat Mämige arnalǧan osynau kölemdı eŋbegınde avtor öz ömırınıŋ de asa eleulı sätterın körkem de kestelı tılmen oqyrman nazaryna ūsynǧan bolatyn. Amal ne, jazary da, bererı de köp asyl azamat edı. Eşkımdı de aiaudy bılmeitın ajal atty tajal aramyzdan tym erte aldy da kettı. Artynda aŋyrap Qūdai qosqan qosaǧy Mänşük, altyn asyqtai ūly Nūrsūltan, qyzdary qaldy. Jyl uaǧynda altyn dosymyzdy eske alyp, osy jazbany qaǧazǧa tüsırdık.
Kädırbek QŪNYPİIаŪLY,
jazuşy-jurnalist
