Jaqynda Nūr-Sūltan qalasyndaǧy qūrylys alaŋynda alyp kran qūlady. Abyroi bolǧanda, adam şyǧyny joq. Jalpy, būl Qazaqstannyŋ astanasyndaǧy bırınşı jaǧdai emes. Būǧan deiın de qūrylys oryndaryndaǧy oqys jaǧdailar tırkelgen bolatyn. Tıptı adam ölımı de bar. Osyndai qaiǧyly jaǧdailardy boldyrmau, onyŋ aldyn alu üşın ne ıstegen jön?
Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaev Ükımettıŋ keŋeitılgen mäjılısınde jūmys ornynda mügedek bolǧan jandarǧa äleumettık qoldaudy küşeitıp, olardyŋ qataryn azaitu üşın eŋbek qauıpsızdıgı mäselesıne basa nazar audaru kerektıgın aitqan bolatyn.
Halyqaralyq Eŋbek Ūiymynyŋ mälımetıne qaraǧanda, älemde jyl saiyn öndırıste 2,3 million adam qaitys bolady. Olardyŋ 350 myŋy baqytsyz jaǧdailardyŋ qūrbany. Ekı millionnan astam adam öndırıste jürıp tapqan auru-syrqaudyŋ saldarynan ömırden ötedı eken. Öndırıstık jaraqattyŋ nätijesınde jyl saiyn 313 millionnan astam adam mügedek bolady.
Qazaqstanda jyl saiyn öndırıstık jaraqattan 200-den astam adam qaitys bolady. Ras, elımızde jyldan jylǧa öndırıstegı ölımnıŋ azaiuy baiqalyp otyr. Bıraq soǧan qaramastan köptegen käsıporyndarda ölım-jıtım älı de bolsa joǧary. Al onyŋ 65 paiyzdan astamy jūmys beruşılerdıŋ kınäsınen bolady.
Jūmys beruşıler men jūmysşylar arasyndaǧy tiımdı eŋbek qarym-qatynasyn qalyptastyrudyŋ basty qūraldarynyŋ bırı – ūjymdyq jäne jeke eŋbek şarty. Ūjymdyq şart – jūmys beruşı men jūmysşylar ökılderı arasyndaǧy jazbaşa kelısım. Onda qosymşa eŋbek jaǧdailary, eŋbekaqy jüiesın yntalandyru, jūmysşylardy äleumettık qoldau şaralary körsetıledı.
2017 jylmen salystyrǧanda, 2018 jyly ūjymdyq eŋbek şarty 16 paiyzǧa artqan. Alaida būl jūmys ıstep tūrǧan käsıporyndar men ūiymdardyŋ bar-joǧy 41 paiyzyn ǧana qamtidy. Bastauyş käsıpodaq ūiymdary bar käsıporyndardyŋ 98 paiyzynda ūjymdyq şart jasalǧan.
Jeke eŋbek şartyn jasauǧa bailanysty da osyndai problemalyq jaǧdailar bar. Eŋbek ministrlıgınıŋ mälımetıne qaraǧanda, 2018 jyldyŋ basynda eŋbek qatynastaryna bailanysty jūmys beruşıler men bır millionǧa juyq jaldamaly jūmysşylar arasynda şart jasalmaǧan bolyp şyqty. Eŋbek şartynyŋ bolmauy jūmysşylardy eŋbek qūqyn qorǧau mümkındıgınen aiyrumen bırge olardy äleumettık jäne zeinetaqymen qamtamasyz etu jönındegı jaǧdailardyŋ barlyǧynan jūrdai etedı. Mäselen, üstımızdegı jyldyŋ nauryz aiynda Nūr-Sūltan qalasyndaǧy «Abu Dabi Plaza» qūrylys alaŋynda eŋbek şarty jasalmai jūmys ıstegen «Stroi kontrakt» kompaniiasynyŋ 45 jūmysşysy eşqandai eskertusız, ekı aidyŋ ailyǧyn almai jūmystan şyǧarylǧan.
Osyndai keleŋsız jaǧdailardy boldyrmau üşın Käsıpodaqtar federasiiasy äleumettık ärıptestermen, Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrlıgımen bırlese otyryp «Eŋbek şartyn jasa!» respublikalyq aksiiasyn ötkızgen. Aksiia kezınde 10 myŋnan asa jūmys beruşı 37 myŋ jūmysşymen eŋbek qatynastaryna bailanysty şart jasaǧan. Mūnyŋ özı jūmysşylardyŋ qūqyn qorǧap, olardyŋ ömırın saqtap, äleumettık jaǧdailaryn qamtamasyz etuge mümkındık beredı.
Ǧalym ASYL
