Keşegı keŋestık zamanda Qazaqstan men Resei şyǧarmaşylyq ökılderı arasynda tyǧyz bailanys bar edı. Bärımızge belgılı sebeptermen sol aǧaiyndyq aralas-qūralastyq arqauy keiıngı kezderı bosaŋqyrap ketkenı taǧy ras. Osy olqylyqtyŋ ornyn toltyru maqsatynda Reseidegı Qazaqstan Elşılıgınıŋ bastamasymen byltyr qaraşa aiynda qos memleket qalamgerlerınıŋ talai jylǧy üzılısten keiıngı bırınşı kezdesuı ūiymdastyrylǧan bolatyn.
Ruhani jaqyndyqtyŋ būl jaqsy dästürı biyl da jarasymdy jalǧasyn tapty. Būrnaǧy künı Resei memlekettık kıtaphanasynyŋ Şyǧys ädebietı ortalyǧynda ötken basqosu barysynda «Qazaqstan – Resei» ädebi almanaǧynyŋ alǧaşqy nömırınıŋ tūsauy kesıldı. Oqyrman üşın ülken ruhani olja esebındegı eleulı jurnaldy Qazaqstan Jazuşylar Odaǧy men reseilık «Literaturnaia gazeta» jäne «Roman-gazeta» basylymdary bırlesıp şyǧarǧan.
Atalmyş jinaqqa Oljas Süleimenov, Iýrii Poliakov, Äbdıjämıl Nūrpeiısov, Vladimir Lichutin, Nūrlan Orazalin, Lev Anninskii, Äbış Kekılbaev, Evgenii Rein, Baqytjan Qanapiianov jäne basqa ataqty aqyn-jazuşylardyŋ tūşymdy tuyndylary engızılıptı. Almanahtyŋ betaşar räsımıne QR Reseidegı Tötenşe jäne ökılettı elşısı Marat Täjin, RF Prezidentınıŋ halyqaralyq mädeni yntymaqtastyq jönındegı arnauly ökılı Mihail Şvydkoi bastaǧan bırqatar belgılı tūlǧalar qatysty.
Kezdesudı aşqan Marat Täjin Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ «Bız özımızdıŋ mädeni kodymyz sanalatyn tılımızdı, dılımızdı, salt-dästürlerımızdı saqtaǧan jaǧdaida ǧana uaqyt synyna tötep bere alatynymyzdy ūmytpauymyz kerek» degen sözın keltıre otyryp, ötken jolǧy jiynda bırlesıp atqarar jūmystar töŋıregınde tolyp jatqan tolǧaqty mäseleler köterılıp, ūtymdy ūsynystar aitylǧanyn eske aldy. Osy oraida ortaq almanah şyǧaru, «Literaturnaia gazeta» ışınen qazaq ädebietın nasihattaityn qosymşa aşu, audarmaşylar konkursyn jariialau jaiyndaǧy äŋgımeler jerde qalmai, ıs jüzıne asa bastaǧanyn baiandady. Üzılıp qalǧan ürdısterdı qaita qalpyna keltıru baǧytynda aldymyzda älı talai auqymdy mındetter tūrǧanyn atap körsetken ol «Ädebiettanu salasy ǧylymi negızderge süienetını talas tudyrmasa kerek. Būl rette ǧalymdarymyzdyŋ äleuetı öte mol. Sondyqtan ekı eldıŋ Mädeniet, Bılım ministrlıkterı ırgelı ıske atsalysyp, igı şaralar josparlasa Qazaqstan – Resei ädebi qarym-qatynasynyŋ arǧy-bergı tarihyn qauzaityn ǧylymi zertteu eŋbekterınıŋ köptep jazyluyna mümkındık tuary anyq» dep özınıŋ oiyn tūjyrymdady.
Reseilık maitalman mädeniettanuşy Mihail Şvydkoi da ūzaq uaqyt toqyrap baryp, jaqynda qaita jandanǧan qalamgerler dialogynyŋ män-maŋyzyna airyqşa toqtalyp, jaŋa ädebi jurnaldyŋ jaryq köruın jaqsylyq joralǧysyna balady. Onyŋ oiynşa, Euraziia keŋıstıgındegı ejelgı körşıler bır-bırınıŋ tynys-tırşılıgı turaly körkem tuyndylar arqyly aqi-taqi bıle alady. Özı töraǧalyq etetın Memleketaralyq gumanitarlyq yntymaqtastyq qory osyndai baǧaly bastamalardy barynşa qoldamaq. Öitkenı, ädebiet – ūlt ruhynyŋ, halyq taǧdyrynyŋ ūşar biıgı.
Qazaqtyŋ qabyrǧaly aqyny Oljas Süleimenov qazırgı taŋda ädebiet ülken daǧdarysqa ūşyraǧanyn qynjyla söz qyldy. Ardaqty aǧamyzdyŋ aituynşa, täuelsızdık kezeŋı – barlyq adamdardyŋ bır-bırıne täueldı ekenın tüsınuge tiıs uaqyt. Al, ädebiet – alysty jaqyndatyp, üzılgendı jalǧaityn ūly mämıleger. «Ädebiet äserınıŋ tym tömendep ketuıne bailanysty menıŋ bır ärıptesım äzıl-şynyn aralastyra «Basyn aldyrǧan jan şaşyn joqtap jylamaidy» degen edı. Al, menıŋ paiymdauymşa, ädebiet –mädeniettıŋ şaşy emes, basy» dedı Oljas Omarūly ädettegı tapqyrlyǧynan tanbai.
Qazaqstandyq tanymal publisist Ǧadılbek Şalahmetov audarmaşylar bäigesı 16 qazanda Almatyda qorytyndylanyp, onda äigılı jazuşy Anatolii Kim jeŋımpaz atanǧanyn habarlady.
Öz kezegınde Anatolii Kim ädebi audarmalar adam balasyn bırıktıruge qyzmet etetın quatty qūral ekenın jetkızdı. Sebebı, belgılı bır halyqty süiuıŋ üşın, aldymen onyŋ jan düniesıne üŋıluıŋ kerek. Al, būl abyroily mındettı ädebiet mültıksız atqara almaq.
Bızdıŋ klassikterımızdıŋ kesek dünielerın orysşaǧa tärjımalaumen ainalysqan talantty prozaik qazaq ädebietınıŋ dünie jüzınde eşkımge ūqsamaityn özındık erekşelıkterıne airyqşa nazar audardy. Onda älemdık tarihta öşpestei ız tastaǧan köşpendıler örkenietınıŋ körkem şejıresı bar.
«Literaturnaia gazetanyŋ» bas redaktory Iýrii Poliakov termelegen tezister boiynşa, ädebiet öz däuırınıŋ tıldık qoryn qalyptastyrady. Alaida, soŋǧy jiyrma jylda ädebiettıŋ būl funksiiasy edäuır tömendep kettı. Ony tiıstı deŋgeige köteru üşın sapaly audarmalar arqyly bırın-bırı baiytatyn ūlttyq ädebietter yqpaldastyǧyn arttyru qajet. Sony eskergen gazet redaksiiasy Mäskeudegı Qazaqstan Elşılıgınıŋ kömegımen bırlesken jobalardy jüzege asyru üstınde. Būǧan memleket tarapynan qoldau bolǧany dūrys.
«Barmasaŋ, kelmeseŋ – jat bolasyŋ». Atalar aqyl-naqylyn alǧa tartqan Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ töraǧasy Nūrlan Orazalin äŋgımenı ärıden bastap, baiaǧyda bükıl Odaqqa bedeldı bolǧan Sergei Mihalkov, Rasul Gamzatov, Şyŋǧys Aitmatov, David Kugultinov, Mūstai Kärım sekıldı asa körnektı qalam qairatkerlerımen jyly jüzdesulerın emırene eske alyp, olardyŋ önegelı ösietterıne keiıngı ızbasarlarynyŋ laiyqty bolǧanyn qalaityndyǧyn bıldırdı.
– Men älemdık mädeniet üderısın Reseisız, orys ädebietınsız elestete almaimyn, – degen qazaqstandyq PEN-klub jetekşısı Bigeldı Ǧabdullin elder arasyndaǧy eşqandai saiasi kedergılerge qaramastan ädebiet qaşanda halyqtar dostyǧynyŋ būzylmas köpırı bolyp qala beretındıgın atap körsettı.
«Roman – gazetanyŋ» bas redaktory Iýrii Kozlov pen aqyn Baqytjan Qanapiianov jaŋa almanahty qūrastyru üstınde basşylyqqa alynǧan ūstanymdardy jılıktep berdı.
Alqaly jiynda sondai-aq, Resei Jazuşylar odaǧynyŋ hatşysy Maksim Zamşev, reseilık aqyn Vladimir Eremenko, M.Äuezov atyndaǧy ädebiet jäne öner institutynyŋ qyzmetkerı Svetlana Ananeva söilep, mūndai kelelı keŋestıŋ keleşekte de jalǧasyn tabaryna tılektestık tanytty.
Ilkımdı ıs-şara qorytyndysy boiynşa «Qazaqstan – Rossiia» almanaǧynyŋ ekınşı nömırın, «Literaturnaia gazetada» «Euraziialyq muza» atty taqyryptyq better şyǧaru, ädebi audarmaşylardyŋ halyqaralyq konkursyn ötkızu, Qazaqstan men Reseidegı ädebi prosesterge arnalǧan zertteulerdı köbeitu jönınde şeşım qabyldandy.
Talǧat SADYQŪLY
