El ışı daryndarǧa kende emes. Bolar balany jastaiynan tanyp, qabıletın şyŋdai bılgen halqymyzdy qazırde bükıl älemge tanytyp jürgen daryndy balalar qanşama. Olardyŋ qatarynda el namysyn abyroimen qorǧaǧan astanalyq oquşy Äli Nasyrbek te bar. Jaqynda kışkentai büldırşın AQŞ-tyŋ Niu-Iork ştatynda ötken Copernicus olimpiadasynda älemnıŋ 23 elınıŋ 360 oquşysy arasynda top jaryp, älemnıŋ üzdık matematigı atandy.
9 jasar Äli Nasyrbek – Astanadaǧy «Nūr Orda» mektebınıŋ 4-synyp oquşysy. Halyqaralyq deŋgeide biyl törtınşı ret ötken Copernicus Olympiad bäsekesıne Qazaqstannan 51 bala ırıktelse, Äli oǧan alǧaş ret qatysty.
– İntellektualdy saiys turaly menıŋ synyp jetekşım aitqan edı. Saiysqa bükıl synyp bolyp daiyndaldyq, bıraq olimpiadaǧa 16 oquşy qatysty. Irıkteuden 6 bala ötıp, onyŋ 4-euı ǧana AQŞ-qa bardy. Olimpiada erejesı boiynşa finalǧa ötu üşın bırınşı kezeŋde qatysuşylardyŋ alǧaşqy 40 paiyzynyŋ qataryna qosylu kerek boldy. Sondyqtan men tyŋǧylyqty daiyndalyp, esepterdı köp şyǧardym. AQŞ-taǧy saiys ekı kezeŋnen tūrdy. Bırınşı kezeŋ onlain formatta öttı. Ony eŋsergender finalǧa joldama aldy. Bırınşı kezeŋge 1 saǧat 30 minut berıldı. Tapsyrma 20 sūraqtan tūrdy. Finaldaǧy tapsyrma sany 25 sūraqty qamtydy. Olimpiadada kelgen sūraqtar da oŋai bolmaǧan. Men būl saiysta 1-oryn alamyn dep oilamadym. Maqsatym qatysyp, täjıribe jinau edı. Üzdıksız daiyndyqtyŋ arqasynda būl nätijege jettım dep oilaimyn, – dep öz äserımen bölıstı jas matematik.
Älidıŋ matematikaǧa qyzyǧuşylyǧy 1-synyptan bastalǧan. Daiyndyq barysynda ol IELTS baǧdarlamasyna arnaiy tırkelıp, sol jerde matematika esepterınıŋ jauabyn şeşedı.
«Matematika – menıŋ qalauym. Mektepte kün saiyn şamamen 7 sabaq ötedı, onyŋ 45 minuty matematikaǧa arnalady. Odan bölek, künıne qosymşa 15 minut uaqytymdy esep şyǧaruǧa arnaimyn. Sol üşın esep şyǧaruǧa arnalǧan onlain baǧdarlamaǧa üş jyl būryn tırkeldım. Būl baǧdarlamada matematika boiynşa türlı sūraq pen tapsyrmaǧa jauap beruge bolady. Osy uaqytqa deiın 14 myŋ sūraqtyŋ jauabyn şeştım. Jalpy saiystaǧy sūraqtardyŋ keibırı sondai platformadaǧy baǧdarlamadan keldı, keibırı mektep baǧdarlamasynan da boldy. Maǧan ekı taŋbaly sandy ekı taŋbaly sanǧa köbeitu jäne bölu boiynşa tapsyrmalar qiynǧa soqty. Men 4-synypqa endı köşken soŋ, būl esepterdı mektep baǧdarlamasynda ötpegen edık. Soǧan qaramastan tapsyrmalardy şeşuge tyrysyp, jauap berdım. Saiysta sūraqtar aǧylşyn tılınde boldy, bıraq tört tıldıŋ bırın taŋdauǧa bolady. Ärbır dūrys jauapqa tört ball berıledı, al är qate jauaptan bır ball alynyp tastaidy» deidı Äli.
Älidıŋ äjesı Iŋkärkül Tölebaidyŋ aituynşa, matematik-ǧalym Asqar Jūmadıldaevtyŋ özı Älidıŋ auzyna tükırıp, batasyn bergen eken.
«Nemeremnıŋ baǧy janyp, joly aq bolsyn dep Asqar Jūmadıldaev atasyna tükırtken edık. Bılımı öte joǧary, dünie jüzıne belgılı, tektı adam. Qazaqtyŋ yrymy degen keremet qoi! Älidıŋ naǧaşy atasy da matematik bolǧan edı, būl qabılet mümkın sol kısılerden daryǧan bolar» deidı äjesı.
Balanyŋ darynyn, qarym-qabıletın aşuda ata-ananyŋ dūrys tärbiesı de äser etetını sözsız. Älidıŋ anasy Jansaia Kadirova balany tärbieleudegı eŋ basty ūstanym ony tyŋdai bılu, qyzyǧuşylyǧyna sai üiırmelerge jıberıp, jan-jaqty damytu deidı.
«Ata-ana balanyŋ qajetıne qarai jūmys ısteuı kerek. Balany köp närseden, äsırese bılım aludan şekteuge bolmaidy, erkındık bergen dūrys. Sondyqtan bız balalardyŋ jetıluıne basa nazar audaramyz, zamanaui üiırmeler ne sabaqtar bolsyn, sabaqtan tys özınıŋ qyzyǧuşylyǧyna sai oiyn türlerı bolsyn jıberuge tyrysamyz. Balany tyŋdap, qai jaǧynan bolsa da kömek beru – ata-ananyŋ basty paryzy» deidı anasy.
«Balanyŋ tek bır saladan üzdık bolǧanynan görı bırneşe salany meŋgergenı tiımdı. Būl qasiet älemnıŋ bedeldı universitetterınde joǧary baǧalanady» degen pıkırde daryndy oquşynyŋ äkesı Nūrbol Tölebaev.
«Jalpy älemnıŋ üzdık universitetterı tek bırjaqty, matematikany ǧana oqi beretın balalardy qajet etpeidı, balanyŋ jan-jaqty bolǧany dūrys. Özgelermen qarym-qatynas ornata alatyn, özınıŋ jobalaryn jüzege asyra alatyn tūlǧalar baǧalanady. Sondyqtan bız balalarymyzdyŋ jan-jaqty boluy üşın sport, öner jäne bılımdı qatar alyp jüruı kerek dep esepteimız. Sonda ǧana midyŋ ärtürlı bölıgı jūmys ısteidı. Tärbie berude de balalarǧa mūny jiı aityp otyramyz» deidı Älidıŋ äkesı.
Jas matematik bos uaqytynda AXL baǧdarlamasy arqyly matematika esepterın şeşıp, Duolingo baǧdarlamasymen aǧylşyn tılın üirenedı. Jüzden jüirık, myŋnan tūlpar atanǧan oquşy dombyranyŋ qūlaǧynda oinaidy, jüzu men şahmatty da jetık meŋgergen. Sonymen qatar karatenıŋ kök belbeu iegerı. LEGO-nyŋ robototehnika kursyna da qatysady. Tıptı ol jazǧy demalysyn bosqa ötkızbei, biznespen de ainalysyp, qarjy sauatymdy arttyrdym deidı. Qoldan limonad daiyndap, jaqyn maŋdaǧy dükenderge satyp, jinalǧan qarjynyŋ bır bölıgın qaiyrymdylyqqa audaryp, özgelerge kömek körsetken. Bır bölıgın özıne kerek-jaraq aluǧa jūmsady. Izdenıske, bıluge ūmtylǧan daryndy oquşynyŋ endıgı armany – önertapqyş, injener bolu. Ol tıptı özı oqyǧysy keletın universitettı de taŋdap qoiǧan.
«Üş künge sozylǧan olimpiada kezınde bız Kolumbiia, Boston, Garvard, Massachusets sekıldı oqu oryndaryn aralap kördık. Sol universitetke barǧanda zerthanalardy araladyq, olardyŋ jūmysymen tanystyq. Mäselen, telefonǧa arnalǧan chipterdıŋ jasaluyn kördık. Ol chipterdı mikroskoppen qaraǧanda 320 myŋ adamnyŋ atyn köruge bolady. Maǧan osy närseler äser etıp, qatty ūnady. Bolaşaqta Massachusets tehnologiia institutyna tüskım keledı» dedı Äli Nasyrbek.
AQŞ törınde kök tuymyzdy jelbıretken Älidıŋ bılımge bet alyp, mekteptegı büldırşın bolsa da, tabysqa talpynuy qandai jarasymdy! Jan-jaqty boluǧa den qoiǧan jas matematiktıŋ tolaǧai tabysy – qatarlastaryna ülgı, el üşın maqtanyş.
Jas matematik bos uaqytynda AXL baǧdarlamasy arqyly matematika esepterın şeşıp, Duolingo baǧdarlamasymen aǧylşyn tılın üirenedı. Jüzden jüirık, myŋnan tūlpar atanǧan oquşy dombyranyŋ qūlaǧynda oinaidy, jüzu men şahmatty da jetık meŋgergen. Sonymen qatar karatenıŋ kök belbeu iegerı
