Halyqaralyq zaman talabyna sai oquşy üş tılde bılım aluy tiıs. Halyqtyŋ aiqai-şuyna qaramastan Bılım jäne ǧylym ministrlıgı biologiia, himiia, fizika jäne informatika pänderınen sabaq beretın 11800 mūǧalımdı aǧylşyn tılı kursynan qaita daiarlaudan ötkızdı. Jaŋa jüiege köşu üşın qarjyny da aiamady. Ūstazdarǧa ketken şyǧyn 5,6 mlrd teŋgenı qūrady. Esesıne, biyldan bastap pedagogtar öz sabaqtaryn aǧylşyn tılınde berudı bastap kettı. Jalpy, bılım salasyndaǧy būl jaŋaşyldyq özın-özı qanşalyqty aqtaidy?
Ümıtten küdık basym
«Feisbuk» jelısındegı «Qazaqstan ūstazdary» paraqşasynda däl osy mäselege qatysty arnaiy saualnama jürgızgen edık. Elımız boiynşa pıkır bıldırgen 175 mūǧalımnıŋ 90 paiyzy aǧylşyn tılınde oqytudyŋ qiyn ekenın alǧa tartty. Äsırese, şalǧai auyldaǧy mektep ūstazdary jaŋa özgerısterge daiyn emes. Sebebı bılım ordalarynda eŋ aldymen aǧylşyn tılı pänınen sabaq beretın ūstazdyŋ özı tapşy.
«Men 10 ai oqydym. Ärine, qiyn. Barymyzdy salyp jatyrmyz. Uaqyt jetpei qalady. Ükımetten bölıngen aqşanyŋ da sūrauy bar. Sol üşın bar mümkındıktı paidalanǧannyŋ özınde qiynǧa soǧyp jatyr» deidı İslam Abdunasyrov esımdı mūǧalım. Al zeinettegı ūstaz Sarap Rahipova üştıldılık – oquşylardy äbden şatastyryp, taza sauatsyzdyqqa apara jatqan jol ekenın aitady. Qazırgı mektep baǧdarlamasyn qoiyrtpaqqa teŋegen ol mūǧalımderge de, oquşylarǧa da jany aşitynyn jasyrmaidy.
Ne desek te, qabyldanǧan şeşım endı özgermesı anyq. 2019-2021 jyldary taǧy da 3050 ūstaz qaita daiarlaudan ötkızıletın boldy. Qalai bolǧan künnıŋ özınde däl qazırgı taŋda ekı myŋnan astam mūǧalım jaratylystanu pänderın aǧylşyn tılınde oqytyp jatqany belgılı.
Astanadaǧy ahual qandai?
Elordada jaratylystanu-matematika baǧyty boiynşa 759 ūstaz bılıktılıgın arttyru kurstarynan öttı. Atap aitqanda, biologiia pänınen 208 mūǧalım, himiiadan – 158, fizikadan – 170, al 223-ı informatika pänınıŋ oqytuşylary. Aǧylşyn tılınde bılım berudıŋ özektılıgı jas mamandar üşın jeŋıl bolsa, täjıribelı ūstazdar üşın olai bolmasy anyq. Degenmen Astana qalasyndaǧy daryndy balalarǧa arnalǧan №9 «Zerde» mektebınıŋ himiia pänı mūǧalımı Küljan Jūmaǧūlova būl pıkırmen kelıspeitının aitady. 25 jyl eŋbek ötılı bar ol halyqaralyq standarttarǧa sai keletın Nazarbaev ziiatkerlık mektebınde aǧylşyn tılınıŋ 9 ailyq kursyn mektep boiynşa tämamdaǧan tört mamannyŋ bırı.
«Bılım jäne ǧylym ministrlıgınıŋ tapsyrmasy boiynşa būl jaŋaşyldyqty dūrys dep esepteimın. Men CLIL baǧdarlamasy boiynşa daiarlyqtan öttım. Oquşylardyŋ aǧylşyn tılınde ötetın sabaqqa qyzyǧuşylyǧy joǧary. Üş tıldı bıluge, pännıŋ terminderın aǧylşynşa üirenuge degen talaptary quantady. Olarǧa tıl bılu arqyly bäsekege qabılettı tūlǧa bolatyndaryn ūǧyndyramyn. Adam şyn niettense, alynbaityn qamal joq eken. Öz qaltamnan tölep, qosymşa aqyly kurstarǧa da bardym. Sabaqtyŋ 30-40 minutyn aǧylşynşa söilep üirenemız. Sabaq barysynda terminologiiamen jūmys ısteimın. Osy eŋbegıme qosymşa üstemaqy da tölenedı» deidı Küljan Sahanqyzy.
Astanalyq ūstazdardyŋ aituynşa, aǧylşyn tılınde ötetın sabaqtyŋ jospary bölek daiyndalady. Äzırge, termin sözdıktermen jūmys jürgızıledı. Jeŋıldeu maǧlūmattar berılıp, arasynda beinerolikter körsetıp, taqyrypqa orai qazaqşa-aǧylşynşa audarmasyn üiretedı eken.
Ministr: Baǧalauǧa älı erte…
Jalpy, tört pändı aǧylşyn tılınde berudı engızu – qanatqaqty joba. Oqu prosesınde şeteldıŋ üzdık täjıribelerı eskerılgen. Mūǧalımder üşın arnaiy oqytu ädıstemesı daiyndaldy. Arnaiy kurstardy aǧylşyn tılın jetık meŋgergen trenerler ūiymdastyruda. Tört pännıŋ mūǧalımderı özderıne berılgen uaqyt ışınde aǧylşyn tılın belgılı bır deŋgeide meŋgerıp şyǧuy tiıs. Üş modulden tūratyn baǧdarlamada bastapqy deŋgeiınen – A1 deŋgeiıne, A2 deŋgeiınen V1 deŋgeiıne deiın oqytu qarastyrylǧan. Sarapşylar joǧary synyptarǧa himiia, fizika, informatika, biologiia pänderın aǧylşyn tılınde oqytudy bır jolǧa qoiu üşın älı talai uaqyt kerek ekenın aitsa, Bılım jäne ǧylym ministrı Erlan Saǧadiev te jobany baǧalauǧa tym asyqpau kerektıgın eskertken edı.
Dinara Berıqyzy, oquşy:
– Alǧaşynda oŋai bolmady. Al qazır terminologiiany jattap üirendık. Bızdıŋ synypta aǧylşyn tılın jetık bıletın balalar köp. Al repetitor jaldap oqymaǧandar üşın qiynǧa soqty. Qatardan qalmas üşın olar da qosymşa aqyly tıl üiretu kurstaryna baryp jür.
Gülnaz Ahmetjanova, mūǧalım:
– Jaratylystanu baǧytyndaǧy būl pänder öz tılımızde oqytylsa, äldeqaida tereŋ bılım aluǧa bolatyny dausyz dünie. Ainaldyrǧan 40 minutta teoriia men jattyǧu tapsyrmalary qatar oryndalsa ǧana tiianaqty bılım beruge bolady. Al uaqytty ünemdep, termindı ǧana aǧylşyn tılınde oqytqannyŋ özınde 10-15 minut ketedı. Esesıne bekıtuge, esep şyǧaruǧa uaqyt tapşy. Üş tılde termin bılgen oza ma, älde öz tılınde esep şyǧaryp taldai alǧan oza ma, ärine, uaqyt körsetedı.
Altynbek Bekenov, «English Group» oqu ortalyǧynyŋ mamany:
– Bızdıŋ ortalyqqa oquşylarmen qatar ūstazdar da jiı keledı. Kurstyŋ erekşelıgı – baǧdarlamada multimediialyq materialdar toptastyrylǧan. Oqytu jüiesı jattyǧulardan jäne baqylau tapsyrmalarynan tūrady. Endı ūstazdarǧa da arnap oqytu metodikalaryn äzırlemekpız. Sūranys bolǧan soŋ osyndai qadamǧa bardyq.
