Reseige eŋbegı sıŋgenımen būl özı – bızdıŋ jerlesımız. Oŋtüstık Qazaqstan oblysyndaǧy Bäidıbek audanynyŋ tumasy. Süiegın sūrasaŋyz… Qarǧa tamyrly qazaǧyŋ emes… Jattyǧy jäne joq… Äkesı – kezınde Keŋester Odaǧyna jer audarylyp kelgen irandyq, anasy – taǧdyrdyŋ jazuymen jastai jetım qalyp, özbek otbasynda tärbielengen tatar qyzy.
Tau jaŋǧyrtqan talant
Qasiettı Qaratau bauraiynda qoi baqqan qarapaiym şopannyŋ qara siraq balasy qarşadaiynan-aq balaǧynyŋ «bitı» baryn baiqatty. Aldyndaǧy aqtyly qoiy jusap jatqanda tau-tasty jaŋǧyrtyp tamyljyta än salatyn. Alty qyrdan aspaǧanymen jaqyn maŋdaǧy jūrttyŋ qūlaq qūryşyn qandyruǧa jaraityn balǧyn dauys iesı bolaşaqty älemnıŋ äidık teatrlarynda jūldyzdai jarqyraityn äigılı ärtıs atanaryn ol uaqytta eşkım bılmegen edı.
Qaimaǧy būzylmaǧan qazaq auylynda erjetken Ahmet qaşan on segızge tolyp, äskerge ketkenşe orysşany oŋdyrtpaǧan körınedı. Aitamyz-au, tıldeserge tırı orys tabylmaityn ortada oŋ-solyn tanysa, tırlıgınıŋ tınındei qazaq tılınıŋ jalyna jarmaspai qaitsın.
Älqissa, sonymen Älıbek Dınışevtıŋ, Roza Rymbaevanyŋ repertuaryn radiodan jattap alyp jaǧy talǧanşa ainalasyna jaiatyn älgı jas talapker arada bırneşe jyl ötkende talanty tas jarǧan tanymal tūlǧaǧa ainaldy.
Armiia qatarynda azamattyq boryşyn ötegen boida «saǧyndyrǧan sarjailauyna» qaitpai, sol jaqtan tapqan tılektes kökelerınıŋ aqyl-keŋesımen Novosibirskınıŋ muzykalyq uchilişesıne qūjat tapsyrdy. Emtihany qūrǧyr eŋserıle qoimady. Dauysyŋ joq dep estrada bölımınıŋ esıgınen qaratpady. Ükılegen ümıtı üzıluge şaq qalǧanda Nina Leonidovna Dynkinadai ūlaǧatty ūstazǧa jolyǧyp, temırqanat qiialyn talai terbegen qiiaǧa qarai qaita qanat qaǧady. Osy kısıden oqyp, vokal älıppesın meŋgerdı.
Märtebesın kötergen mäskeu
Keiın kemelıne kelgen soŋ köpten kökeiın tesken Petr İlich Chaikovskii atyndaǧy Mäskeu memlekettık konservatoriiasynyŋ tabaldyryǧynan imene attady. Obaly neşık, İrina Arhipova, Zurab Sotkilavadai korifeiler bastaǧan konkurstyq komissiia oŋdy baǧasyn berdı. Söitıp, üş jüz ümıtkerden ırıktelgen 15 studenttıŋ qatarynda professor Evgenii Kibkalonyŋ klasyna qabyldandy. Daryndardy daralaityn ılım-bılımnıŋ ırgelı ordasynda Ahmettıŋ aiy oŋynan tudy. Soŋǧy kursta jürgende M.Glinka syilyǧyn sarapqa salǧan bükılreseilık vokalister bäigesınde top jaryp, alqynbai şabar arǧymaqtyŋ arynyn aŋǧartyp ülgerdı.
Tai kezınen tanylǧan jüirıkke köz tıguşıler köp eken. Diplomyn alar-almastan K.Stanislavskii men V.Nemirovich-Danchenkonyŋ egız esımın ielengen Muzykalyq teatr «qaǧyp» äkettı. Sonda soqtaly obrazdar somdap, şeberlıgın şyŋdady. Talǧampaz körermenge tanyldy.
Ol mūnda qoiylǧan dünie jüzıne belgılı operalardyŋ barlyǧyna juyǧynda basty partiialardy oryndady. Arasynda kelısım-şartpen Ülken teatrda Dj.Puchchinidıŋ «Bogemasyndaǧy» Rudolftıŋ rölımen özınıŋ önerdegı reitingın bıraz köterıp tastady. Änşı retınde äbden tolysqan şaǧynda reseilıkter üşın asa märtebelı Şaliapin festivalınde bas jüldenı qanjyǧasyna bailady.
Osydan on tört jyl būryn A.Aǧadi Astanaǧa at basyn būryp, Küläş Baiseiıtova atyndaǧy opera jäne balet teatrynyŋ şymyldyqaşar şyǧarmasy – körnektı kompozitorymyz Mūqan Tölebaevtyŋ
» ömırı ökınışpen aiaqtalǧan örmınez aqynnyŋ öşpes beinesınde körıngen edı. Sol joly bız Ahmetpen emın-erkın sūhbat qūryp «Egemen Qazaqstan» gazetınde maqala jariialaǧanymyz este.
«Mariia teatry maǧan maidai jaǧady»
Eskı tanysymyz taiauda elordaǧa taǧy kelgenın estıp, «Astana-opera» teatryna sälem bere bardyq. Sol baiaǧy sal Bırjannyŋ ariiasyn aitpaq eken. Oiynnyŋ bastaluyna onşa köp uaqyt qalmaǧandyqtan qysqa qaiyrym tıldesudı qanaǧat tūttyq.
– Otyz jyl orystyŋ ortasynda jürseŋ de qazaqşany qalai ūmytpaǧanyŋa qairanmyn.
– Jylma-jyl Şymkent jaqqa, kındık kesıp, kır juǧan Jylandyma baryp tūramyn. Aǧaiyn, tuystarymnyŋ bärı sonda ǧoi. Tek, biyl ǧana auylda aunap-qunaudyŋ sätı tüspedı. Qazır Sankt-Peterburgtegı Mariia teatrynyŋ solisımın. Jūmys köp, uaqyt az. Jaŋa qoiylymdar, gastroldık saparlar… Qazandai qainaǧan tırlık. Onyŋ üstıne osyndaǧy jalǧyz tenor bolǧandyqtan qatyspaityn spektaklım sirek. Ataqty Valerii Gergiev jetekşılık etetın ūjymymyz alyp käsıporyn tärızdı. Baqandai üş sahnasy bar. Keşkısın bırınde opera, ekınşısınde balet, üşınşısınde konsert jürıp jatady. Äiteuır Mariia teatry maǧan maidai jaǧady.
Biylǧy eŋbek demalysymda arnaiy şaqyrumen Şvesiia, Norvegiiaǧa baryp konsert berdım. Sol sebeptı elge jolym tüspedı. Bıraq, aǧa-ınılerımmen, äpke-qaryndastarymmen künıge telefon arqyly söilesemın. Qūdaiǧa şükır, bız on aǧaiyndymyz. Bärı qazaqşaǧa sudai. Olar tūrǧanda menıŋ qazaqşany ūmytuym mümkın emes.
– Qaraköz qaryndastarymyzdyŋ bırımen bas qosatyn jönıŋ…
– Oi, aǧasy, onyŋ oraiy kelmese qaitem… Elden erterek kettık… Atasy basqa demeseŋız, jalpy, üidegı kelınıŋız de täp-täuır jan. Babymdy tauyp, balamdy baǧyp, otbasymnyŋ jaǧdaiyn jasap otyr. Men – tüzdıŋ kısısımın. Mäskeude tūramyn, Sankt-Peterburgte jūmys ısteimın. Onyŋ syrtynda şetelderge şyǧamyn. Qazan qalasyna jiı qatynaimyn.
– Atam qazaq aitqandai «jıgıttıŋ jaqsysy – naǧaşydan» ǧoi… Endeşe, büiregıŋnıŋ eptep tatarlarǧa būryluyn terıs körmeimız. Qanyna tartpaǧannyŋ qary synsyn…
– Olar maǧan Tatarstannyŋ halyq ärtısı ataǧyn berdı emes pe… Endı sony abyroimen aqtau qajet. Aitpaqşy, Ǧabdolla Toqai atyndaǧy Memlekettık syilyǧyn da alǧanmyn. Toqaidyŋ teatrynda oryndalǧan Toqaidyŋ partiiasy üşın…
– E, jön eken… Qazaqstanǧa qaitpaq oiyŋ joq pa?
– Qiyndau sūraq… Qisyny qaitse keletının bılmeimın. Jaŋadan otau tıkken «Astana-opera» – naǧyz köz quantyp, köŋıl süisıntetın ǧajap teatr. Jer dünienı şarlap jürgen «jihangezdıŋ» bırımın, alaida mūndai keremet öner ordasyn köp kezdestıre qoimadym. «Bırjan-Saradan» basqa da klassikalyq tuyndylar sahnalanyp jatsa, alystan at sabyltyp jetuge äzırmın.
Äsırese, Verdi, Puchchini, Bize, taǧysyn taǧylardy qatty qūrmetteimın. Būlardyŋ keibır dünielerı tura menıŋ dauysyma arnalyp jazylǧandai körınetının jasyra almaimyn.
– «Bırjan-Saranyŋ» özıŋ qatysqan ekı qoiylymynda qandai aiyrmaşylyq bar?
– Sahnalyq körınısterde azdaǧan oryn auystyruşylyqtar boldy demeseŋız, bälendei aiyrmaşylyq joq. Rejisser Iýrii Aleksandrov operaǧa jaŋa tynys berdı. Akterlık oiyndardy aişyqtady.
Men bırtalai sahna saŋlaqtarymen jūptasyp öner körsetıp jürgenımdı bılesızder. Ataq-daŋqtary aspandaǧan Anna Netrebko, Mariia Guleginamen köpşılık aldyna şyǧudyŋ läzzatyn aityp jetkıze almaimyn. Al, özımızdıŋ Nūrjamal Üsenbaevanyŋ jönı tıptı bölek. Änşılıgı öz aldyna, adamgerşılıgı öte mol aiauly adam. Qazaqstan qai kezde de mūndai bırtuar tūlǧalardan kemdık körmegen. Älı de talai myqtylardyŋ boi körseterıne men kepıl.
– Aitqanyŋ kelsın!
Talǧat BATYRHAN
