«Daryn» Memlekettık jastar syilyǧynyŋ laureaty, «100 jaŋa esım» jobasynyŋ jeŋımpazy Aijan Jüzbai bala kezınen dizainer boludy armandap, sol armanyna jettı. Bügınde onyŋ jasaǧan būiymdary men tıkken kiımderı elımızde ǧana emes, şetelderde de sūranysqa ie. Jaqynda dizainermen jolyǧyp, tabys jolyn bıldık.
– Aijan, dizain, sän salasyna qalai keldıŋız?
– Menıŋ armanym 5 jasymnan bastap kiım dizainerı bolu edı. 1995-1996 jyldary Türkıstan oblysynda auylda otyryp, teledidardan Fashion şoudy körıp qalyp, sodan bastap dizain salasyna, sänge degen nazarym aua bastady.
– Ūlttyq naqyşty taŋdauyŋa qandai jaǧdailar sebep boldy? Basqa elde jürıp, öz elın saǧynǧannan osy salany damytuǧa şeşım qabyldadyŋ ba?
– Men qazaqy ülgıde jasaǧannyŋ özınde zamanaui türde keltıremın. Qazaqtyŋ köp kiımderın, oiularyn zamanaui ülgıde jasap şyǧaramyn. Soŋǧy 5 jylda būl sänge ainaldy. Al men būrynnan ainalysamyn. Nege? Bırınşıden, Şymkentten Qaraǧandyǧa köşkende, qazaqilyqty, äsemdıktı saǧynǧan bolarmyn. Ekınşıden, şetelde jürıp öz Otanymdy saǧynǧannan bolar. Qazaqstanda jürseŋ bılınbeidı, şetelde jürseŋ qytailar «senderde mynadai oiu bar eken ǧoi, mynadai erekşelık bar eken ǧoi» dese, erıksız özıŋnıŋ jasaǧyŋ kelıp ketedı eken. Qyzyqpasaŋ da qyzyǧarlyqtai sūraqtar qoiyp yntalandyrady. Al öz ūltyŋnyŋ kiımın tura sondai qylyp özgertpei jasasaŋ da, sen erekşe dizainer siiaqty körınıp tūrasyŋ. Şeteldıkterdı özıŋnıŋ töl tuyndylaryŋmen ǧana taŋǧaldyruǧa bolady. Olar kiımderıŋdı körıp, «ne degen talant» dep oilaidy. Qaidan bılsın sonyŋ bärı ǧasyrlar boiy jinaqtalǧanyn.
– Mini kolleksiiadan, ülken körsetılımge qalai jolyŋ aşyldy?
– 2014 jyly täjıribeden ötıp, mini kolleksiia jasadym. Sol kolleksiiany Türkiiaǧa arnadym. Öitkenı 2013 jyly Stambulǧa baryp, qyzyǧyp qaittym. Odan keiın 2015 jyly jasaǧan kolleksiiamdy Beijıŋde Qazaqstan Respublikasynyŋ Täuelsızdıgınıŋ 24 jyldyǧyna arnalǧan keşte körsettık. Sol keşke «Mercedes benz China Fashion» direktorynyŋ orynbasary şaqyryldy. Sol kısı jūmystaryma qyzyǧyp, «ärı qarai sän aptalyǧyna qatysa ber» dep ūsyndy.
– Muzei aşudy josparlaǧanyŋyzdy estıdık. Sol turaly tolyǧyraq aityp berseŋ.
– «Kazakh fashion textile museum» (qazaqtyŋ sän jäne qūral-jabdyqtar jäne jädıgerler muzeiı) degen jobany qolǧa aldym. İä, elordanyŋ Ūlttyq muzeiınde sondai bölım bar. Bıraq onda qoldanbaly önerge az ǧana köŋıl bölınedı. Ūlttyq muzeide öte jaqsy jädıgerler tūr. Bıraq öte köp bolǧan soŋ, sonşalyqty köŋıl bölıne bermeidı dep oilaimyn. Ol şeteldıkterge qyzyq boluy mümkın. Al menıŋ muzeiım şeteldıkterge emes, özımızdıŋ qazaqtarǧa arnalǧan. Nege? Qazaqtardyŋ köbısı qazaq pen qyrǧyzdyŋ şapanyn ajyrata almaidy. Kezınde äigılı futbolşy Ronaldunyŋ äielı özbektıŋ şapanyn qoiyp, «Kazakhstan❤» dep jazdy instagramǧa. Sol kezde bızdıŋ köp qazaqtar osyǧan mäz boldy. Bıraq men üşın būl auyr boldy. Täuelsızdık alǧanymyzǧa 30 jyl boldy. Orta Aziiadaǧy ekonomikalyq eŋ myqty el bolǧannan keiın öz ūlttyq kiımderımızdı tek bılıp qoimai, ony kiıp, sonymen maqtanuymyz kerek dep oilaimyn. Sondyqtan menıŋ maqsatym – osy muzeidı aşyp, elge paş etu. Bıraz jädıger jinap qoidym. Qazır sonymen ainalysyp jatyrmyn.
– Qazırgı taŋda qandai jūmystardy jüzege asyrudasyŋ? Alda qandai josparlaryŋ bar?
– Qazır «Jıbek joly» dep atalatyn tyǧyz jobamen ainalysyp jatyrmyn. Samarqandta Şanhai Yntymaqtastyq ūiymynyŋ 20 prezidentı qatysatyn ülken bır sammit bolady. Sonda Ūly Jıbek joly turaly jäne Ūly Jıbek jolyndaǧy qazaqtyŋ, Qazaqstanyŋ orny turaly bıraz aqparat berıledı. Soǧan arnap özımnıŋ Fashion şouymdy daiyndap jatyrmyn. 1 tamyz künı Özbekstanda jeke körmem aşylady. Sosyn «Parij sän aptalyǧy», özımnıŋ «Qazaq fashion muzeiı» jobam bar. Jaqynda elordada jaŋa dükenımdı aşqaly jatyrmyn. Qazırgı taŋda sonyŋ qaǧaz jūmystary jäne jöndeu jūmystarymen ainalysudamyn. Osy jyldyŋ aiaǧyna deiın ekı investormen jūmys ıstep, kelesı jyly nauryz aiynda Aqmola oblysynda jaŋa zauyttyŋ qūrylysyn bastap ketu josparda bolyp otyr. 1 tamyz künı Özbekstan memlekettık qoldanbaly öner muzeiıne būiymdarymdy qoiamyn. Olar menen qazaqtyŋ ūlttyq kiımderınıŋ kışıgırım sän qoiylymyn sūrap otyr. Olarǧa qazaqtyŋ kiımderı qyzyq. Özbekstandyqtardyŋ aituynşa, qazaqtyŋ kiımderı öte qymbat tastardan, baǧaly materialdardan tıgıledı. Mädenietımızdı syilap tūrǧasyn qalai joq dep aitasyŋ?! Sol üşın jaŋa kiımder tıgıp jatyrmyn. Qazaqtyŋ ūlttyq zergerlerın de Özbekstanǧa alyp baramyn. Parijdıŋ sän aptalyǧyna ekı ret şaqyrtu alǧanmyn. Oǧan ülken qarajat kerek. Oǧan arnalǧan kiımderdı tıgudı osy jyldyŋ aiaǧynda bastaimyn. Şanhai Yntymaqtastyq ūiymyndaǧy konsertke «Menıŋ jıbek armanym» atty sän qoiylymyn jasauǧa nietım bar. Älı kelıssözder jürıp jatyr. Qazır «Astana Opera», «Astana Balet», Türkıstan teatrlarynan jūmys turaly ūsynystar tüsıp jatyr. Ärtürlı spektaklderdegı beineler boiynşa, sahna bezendırıluı boiynşa ūsynystar tüstı. Sonymen de jūmys ıstep jatyrmyn. Türkımenstanda Qazaqstannyŋ mädenietın därıpteitın ülken şaralarǧa qatysqanym bar. Sol jaqtan da ärtürlı ūsynystar tüse bastady. Aldyŋǧy jyly Türkımenstandaǧy prezidentter konsultativtı keŋesıne kiımderımdı alyp bardym. Türkımenstan prezidentı menıŋ tuyndylarymnyŋ bärın 35 myŋ dollarǧa satyp aldy. Baryp otyrǧan memlekettıŋ mädenietıne sai tek qana jasyl kiımder apardym. Özım jasyl kiım kidım. Ol kısı soǧan qyzyqty. Sondyqtan, menıŋ oiymşa, «Ǧaryş», «Mūnai» dep jaryspai, qolymyzda bar düniemen jarysu kerek, baryŋdy baǧalau kerek dep oilaimyn. Menı Qytaida qazaqtyŋ töl düniesı üşın moiyndaǧan. Öitkenı tura özderınıŋ zatyn qaitadan jasap bersem, olarǧa qyzyq bolmaidy ǧoi…
Arujan JŪMATAI, T.Jürgenov atyndaǧy Qazaq ūlttyq öner akademiiasynyŋ studentı
BIZDIŊ ANYQTAMA
Aijan Jüzbai – 2016 jyly Qytai sän aptalyǧyna Ortalyq Aziiadan qatysqan tūŋǧyş dizainer. Ol 1991 jyly Arys qalasynda (qazırgı Türkıstan oblysy) düniege kelgen. 2010 jyly Qaraǧandy kommersiialyq kolledjınde ıs jürgızu jäne mūraǧattanu fakultetın bıtırdı. 2010 jyldan 2015 jylǧa deiın Beijıŋ Sän jäne tehnologiialar institutynyŋ (QHR) «Körkem kiım dizainy» fakultetınde oqydy. 2016 jyldan 2018 jylǧa deiın Beijıŋ Sän jäne tehnologiialar institutynyŋ «Toqyma himiiasy, öŋdeu jäne injeneriia» fakultetınde magistraturada oqydy. 2015 jyly Qazaqstannyŋ Qytaidaǧy elşılıgınıŋ ūiymdastyruymen Beijıŋde Qazaqstan Respublikasy Täuelsızdıgı künın 24 jyldyǧyn merekeleu aiasynda özınıŋ kiım jelısın jäne atauly 8 arqandy kiız üidı tanystyrdy. 2016 jyly Astana qalasynda «Jüzbai Dizain» kompaniiasyn jäne attas «ZHUZBAY» kiım jelısın tırkedı.
